Promoción de la Cultura

He aquí los Premios Euskadi de Literatura en su edición del año 2002. Como es sabido, el objetivo de los Premios Euskadi es potenciar la literatura producida en nuestro país, en nuestras dos lenguas y reconocer la importancia que tienen escritoras y escritores en el enriquecimiento cultural de nuestra sociedad.

Los Premios Euskadi de Literatura, junto al reconocimiento y apoyo a la labor creativa, buscan potenciar la difusión del libro, tanto en los mercados interiores como en el exterior.

Somos de la opinión de que la literatura es una riqueza en forma de alimento inmaterial para el espíritu de las personas y de la propia sociedad. Una riqueza que se refiere a las formas de ver e interpretar el mundo y que, así como la cultura, se constituye en un activo para la sociedad.

Miren Azkarate Villar
Consejera de Cultura

%100 BASQUE (Itxaro Borda) • Susa Argitaletxea

EPAIMAHAIA:
Jesus Maria Lasagabaster. Igor Estankona. Mikel Garmendia Ugarte. Gerardo Markuleta. Eukene Martin Sanpedro.

EPAIMAHAIAREN ERABAKIA:
Epaimahaiak gehiengoz erabaki du Euskadi Saria Itxaro Bordaren %100 BASQUE liburuari ematea. Honela arrazoitu ere du epaia: “liburu honen aurrean, irakurleak ez du aterabiderik izango. Pertsonaiaren beraren bakardade bereziarekin egingo du topo hasiera-hasieratik. Bakardade hori norberaren eta ingurumariaren arteko apurketa mingarri eta, era berean, bizian oinarritzen da. Gauza asko kabitzen da orrialdeotan. Guztiak daude, ordea, Ipar Euskal Herriarenganako sentimendu gazi-gozo horren zerbitzura. Honako hauek eta gehiago eskaintzen ditu %100 BASQUE-k, aipu filosofikoen bidez zedarritutako atal bakoitzean: kontsumo-gizartearen zutabeak dardarazten dituen kritika, ironia, umorea, gogoeta, irudiak eta abar, irakurlearen konplizitatea eskatu eta lortzen dutenak”.

IRABAZLEA:
Itxaro Borda, Baionan jaioa 1959an, Nafarroa Behereko Oragarre herrian eman zuen haurtzaroa. Parisen eta Maulen bizi izan ondoren, Baionan bizi da egun. Historian lizentziatua, postaria da ogibidez.

Gazterik hasi zen idazten, Maiatz aldizkariaren inguruan batik bat. Bestalde, Susa argitaletxearekin ere harreman estua izan du.

Gizarte eta politika arloko eztabaida eta lanetan parte hartu du, hamaika iritzi argitaratu du aldizkari eta egunkarietan, eta Seaska, Iparraldeko ikastolen erakundeko presidente izana da.

Argitaratu dituen lanen artean ageri dira: Bizitza nola badoan (Maiatz, 1984), Basilika (Susa, 1984), Emakumeak idazle (Txertoa, 1984), Krokodil bat daukat bihotzaren ordez (Susa, 1986), Udaran betaurreko beltzekin (Txertoa, 1987), Just Love (Maiatz, 1988), urtemuga lehorraren kronika (Maiatz, 1989), Bestaldean (Susa, 1991), Bakean ützi arte (Susa, 1994), Bizi nizano munduan (Susa, 1996), Amorezko pena baño (Susa, 1996), Orain (Susa, 1998), Antologia (Susa, 2000), %100 BASQUE (Susa, 2001), Entre les loups cruels (Maiatz, 2001), Hautsak errautsa bezain (Maiatz, 2002).

%100 BASQUE (zatia)

Gasnaren jabetasun psikologikoak bazuen oinarri sozio-kultural indartsua. Urre zuria trumilka ekoizten zen Euskal Herrian. Ikusten ziren, autoko faroen menpean, gaueko horma haboroxienetan, gasna sal-markak %100 BASQUE moldatzen gintuela deiadarkatzen zuten afixak. Beste gasnategi handiak espazio publizitarioak erosten zituen, Basque de Caractére omen zen gasnaren goraipatzeko, mesfidantza, biolentoa eta naturak goastatu produktua zela, alegia, euskaldunak garen bezala. Azken hilabeteetan ohartu nintzen harriturik bazela ardi gasna mota bat Qui Parle Basque, molekuletan benetako tarakataraka mintzaira hegaldaraziz. Nola deklinatzen zen gasna izugarri horren nortasun agiria? Europako sanotasun neurriei egokitzen zena? Frantziako konstituzioaren bigarren artikuluaz zer erran? Zirudienez, euskaraduntasuna ukatzen zitzaigun garaiotan, merkatuaren sigi-saga zirristatsuen artetik gasnak zekarren gure izatearen hondar zigilu zilegia.

POBEÑESES (Miguel González San Martín) • Editorial Bassarai

JURADO:
Pedro Ugarte. Jon Kortazar. Maria Maizkurrena. Patri Urkizu. Arantxa Urretabizkaia.

RAZONAMIENTO DEL JURADO:
El jurado, por mayoría, ha acordado conceder el Premio Euskadi a Miguel González San Martín por su libro Pobeñeses. En opinión del jurado, “el autor configura un mundo personal, centrado en una población donde se entremezclan la realidad y la imaginación. Se concibe, además, como un libro de cuentos cuyas piezas se hallan íntimamente relacionadas, dando unidad a todas sus páginas y haciendo de ellas una gran obra literaria. Sobre un universo de personajes sencillos, trama un completo escenario para el desarrollo de las pasiones humanas. Sin duda, el libro asume una visión literaria singularmente ambiciosa: la de que todo entorno geográfico puede ser adecuado para expresar y representar la complejidad humana. Con este libro, el autor levanta una nueva tierra mítica, llena de impresiones sugerentes y de extraordinaria densidad literaria y humana”

DATOS RELATIVOS AL AUTOR:
Miguel González San Martín nació en Muskiz en 1953, lugar donde reside, y asegura que si le anunciasen el fin del mundo, lo esperaría sentado en Pobeña. Es secretario de la Fundación Centro Asociado de la UNED Bizkaia.

Ha publicado el libro de relatos El tranvía aéreo (1991), y las novelas Hotel Ucrania (Bassarai, 1996), Dos entradas para Wembley (Bassarai, 1998), y la ahora premiada Pobeñeses (Bassarai, 2001). Sus relatos han aparecido además en diferentes antologías como Narradores vascos, Narradores españoles, Los que más cuentan o Bilbao, almacén de ficciones.

POBEÑESES (fragmento)

Ducati estaba encantado con el hallazgo de la faceta científica de su amor al terruño.
Él siempre fue un romántico, en ese sentido. Señalaba la fuente pública y preguntaba:

-¿Qué veis?
-Agua -le respondían.
-¿Y qué más?
-Piedras, cemento.
-Más, más -se impacientaba
-El grifo.

Entonces se quedaba pensativo porque comprendía que nadie más que él veía también a las mujeres de su infancia con el balde de la ropa a la cabeza, nadie más que él se veía a sí mismo, de niño, llenando presuroso el cántaro de zinc, mientras la temblorosa luz del postre poblaba la noche de amenazas.

Le gustaba que le contaran historias los jubilados, aunque fueran siempre las mismas. Encontraba cada vez nuevos matices y aprendía de memoria viejas sentencias.

ITSASLABARREKO ETXEA (Miren Agur Meabe) • Aizkorri Argitaletxea

EPAIMAHAIA:
Karlos Linazasoro. Asun Agiriano. Antton Irusta. Manu Lopez Gaseni. Lourdes Unzueta.

EPAIMAHAIAREN ERABAKIA:
Epaimahaiak aho batez onartu du Euskadi Saria Miren Agur Meaberen Itsaslabarreko etxea lanari ematea. Izan ere, “gazteentzako genero-nobela izanik, egileak berariazko ekarpenak egin ditu; horien artean, prosa joria, landua eta poetikoa baliatzea; eta nobela gotikoaren legeak zorrotz betetzea, hala nola, giro misteriotsua, izua eta ezusteko bukaera. Aldi berean, dotore jakin du intriga hori gazteen giroan txertatzen: lehen amodioa, bizitza eta heriotzaren arteko kinka, koadrila-harremanak, eta abar. Saririk jasoko ez badu ere, epaimahaiak aipamen berezia egin dio Josu Penadesi, Ibaizabal argitaletxean kaleratu duen Iluntzero elkarrekin liburuan erakusten duen prosaren poetikotasunagatik, bai eta lanaren egituragatik ere”.

IRABAZLEA:
Miren Agur Meabe Lekeition jaio zen 1962an. Magisteritza ikasketak burutu zituen eta Euskal Filologian lizentziatua da.

Irakaskuntzan lan egin zuen lehenengo, Bilboko Kirikiño Ikastolan, baina azken urteotan argitalpen-zuzendaritzaz eta kudeaketaz arduratzen da Giltza-Edebe argitaletxean, testuliburuen koordinazio eta orrazketan.

Hainbat genero landu ditu: ipuina, poesia, iritziartikuluak, itzulpena...

Argitaratu dituen lanen artean dira, besteak beste: Uneka… gaba (Labayru, 1996), Oi, hondarrezko emakaitz! (Labayru, 1999), Azalaren kodea (Susa, 2000), Itsaslabarreko etxea (Aizkorri, 2001).

ITSASLABARREKO ETXEA (zatia)

Garraitzeta arrantzatik bizi da: udalehenean antxoatik, udaburuan atunetik.

-Mireeennn! Faro de Antzoriz sartzeeennn!

Aitaren tostarteko marinel baten emaztea pasatu zen gure kaletik arin-arinka, gaueko ordu txikietan deika. Gure amak, ohetik hara, oinutsik eta erdi lo, balkoitik erantzun zion:

-Ene ba! Arin bueltatu dira!
-Kupoa eginda ei datoz. Goi-goraino dakarte arraina. Erdu arin.

Ama presaka jantzi eta portura joan zen.

Antxoa sartzen zenean, egundokoa zen baporeak arrainez gainezka zetozela ikustea. Miradoreetan atsoak egoten ziren deadarka berbetan, eta arrantzale zaharrak arrainkaxak
garraiatzeko gurdien ondotxoan, eskuak patriketan eta zigarro-mutxikina ezpainetan,
enbarazuan zeudela jakinda, baina kieto hantxe. Oporretan, ume koskorrak ere, esnatu
bezain agudo, portura joaten ziren bakoitza bere aitaren barku ondora diosal egiteko,
traban egotearren handik ospa egiteko agintzen zieten arte.

HARRY POTTER ETA SEKRETUEN GANBERA (Joanne K. Rowling)
Itzultzailea: Iñaki Mendiguren • Elkarlanean Argitaletxea

EPAIMAHAIA:
Josu Zabaleta. Antton Garikano. Mari Jose Kerejeta. Imanol Unzurrunzaga. Iban Zaldua.

EPAIMAHAIAREN ERABAKIA:
Epaimahaiaren iritziz, itzulpen-lan irabazleak dituen merituen artean hauxe da azpimarragarrien: “jatorrizkoaren prosa bizkor, arin eta oparora doitzeko itzultzaileak asmatzen jakin duen, eta ageriko erraztasunaren azpian ahalegin gaitzaren zailtasuna ezkutatzen duen euskara arin, fresko eta aldi berean oparoak”.

Epaimahaiak bestalde, aipamen berezia egin die itzultzaile beraren Harry Potter eta Azkabango presoa lanari, eta Begoña Montoriok eta Juan Martin Elexpuruk egindako Filosofia apaingelan lanaren itzulpenari.

IRABAZLEA:
Iñaki Mendiguren Bereziartu 1954an jaio zen Ezkio-Itsasoko Igartubeiti baserrian. Filosofia eta Letretan lizentziatua da.

Arrasaten bizi izan zen, eta irakaskuntzan lan egin hainbat urtez. Egun, jaioterrian bizi da, eta itzultzaile ari da. Bere itzulpen-lanen artean dira Pentsamenduaren Klasikoak bildumako Tocqueville-ren Amerikako Demokrazia, eta Toynbee-ren Historiaren Azterketa. Literatura Unibertsala bilduman, berriz, J. Swift-en Gulliverren bidaiak itzuli zuen. Elizen arteko Biblia lanean ere parte hartu du.

Bi eleberri ditu idatzirik: Haltzak badu bihotzik, eta Ilunkerako xuxurlak.

HARRY POTTER ETA SEKRETUEN GANBERA (zatia)

Harry zutitu egin zen, borrokarako prest. Basiliskoaren burua beheratzen ari zen, gorputza kiribilatzen, Harryri aurre egiteko bihurritzean zutabeak joz. Harryk begi-zulo handi eta odoltsuak ikusten zizkion, ahoa gero eta zabalago zuela, bera osorik irensteko adinakoa, eta letaginak bere ezpata bezain luze, zorrotz, distiratsu, pozoitsu…

Itsu-itsuan eraso zion. Harryk erasoa saihestu eta ganberaren horma jo zuen basiliskoak. Berriro eraso zion, eta sugearen mihi zatibituak Harry alde batean jo zuen. Ezpata altxatu zuen bi eskuekin.

Basiliskoak berriro eraso zion, baina oraingoan zuzenean jo zuen Harryrengana. Honek bere indar guztiarekin, hondo-hondoraino, heldulekuraino, sartu zuen ezpata sugearen aho-sabaian.

EUSKARAZKO LITERATURA / LITERATURA EN EUSKERA
(1997) Aingeru Epaltza. Tigre ehizan. Elkarlanean Argitaletxea.
Ramon Saizarbitoria. Bihotz bi. Gerrako kronikak. Erein Argitaletxea.
(Zabalpen Saria / Premio Difusión)
(1998) Felipe Juaristi. Galderen geografia. Alberdania Argitaletxea.
Xabier Montoia. Gasteizko hondartzak. Susa Argitaletxea.
(Zabalpen Saria / Premio Difusión)
(1999) Anjel Lertxundi. Argizariaren egunak. Alberdania Argitaletxea.
Andoni Egaña. Pausoa noiz luzatu. Alberdania Argitaletxea.
(Zabalpen Saria / Premio Difusión)
(2000) Lourdes Oñederra. Eta emakumeari sugeak esan zion. Erein Argitaletxea.
(2001) Ramon Saizarbitoria. Gorde nazazu lurpean. Erein Argitaletxea.

GAZTELANIAZKO LITERATURA / LITERATURA EN CASTELLANO
(1997) Pedro Ugarte. Los cuerpos de las nadadoras. Editorial Anagrama.
(1998) José Fernández de la Sota. Todos los santos. Editorial Hiperión.
(1999) Bernardo Atxaga. Lista de locos y otros alfabetos. Editorial Siruela.
(2000) Paloma Díaz-Mas. La tierra fértil. Editorial Anagrama.
(2001) Fernando Aramburu. Los ojos vacíos. Tusquets Editores.

HAUR ETA GAZTE LITERATURA / LITERATURA INFANTIL Y JUVENIL
(1997) Bernardo Atxaga. Xola eta basurdeak. Erein Argitaletxea.
(1998) Patxi Zubizarreta. Gizon izandako mutila. Pamiela Argitaletxea.
(1999) Juan Kruz Igerabide. Jonas eta hozkailu beldurtia. Aizkorri Argitaletxea.
(2000) Felipe Juaristi. Animalien inauteria. Erein Argitaletxea.
(2001) Karlos Linazasoro. Bota gorriak. Anaya-Aritza Argitaletxea.

LITERATURA ITZULPEN ONENA / MEJOR TRADUCCION LITERARIA
(1997) Jose Morales Belda. Gure garaiko heroia. M.J. Lermontov. Ibaizabal Argitaletxea.
(1998) Jon Muñoz Otaegi. Harreman arriskutsuak. Choderlos de Laclos.
Ibaizabal Argitaletxea.
(1999) Juan Garzia Garmendia. Ipuin hautatuak. Jorge Luis Borges. Ibaizabal Argitaletxea.
(2000) Irene Aldasoro. Dublindarrak. James Joyce. Alberdania Argitaletxea.
(2001) Josu Zabaleta. Fantasiazko ipuinak. Guy de Maupassant. Ibaizabal Argitaletxea