Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak Bizitegi-bazterketa larriaren aurkako II. Euskal Estrategia (2024-2028) argitaratu du. Dokumentu horren bidez, etxe-gabetasuna eta bizitegi-bazterketa larria prebenitu eta erantzun nahi da Euskadin, erabateko gizarteratzearen eta gizarte-kohesioaren aldeko apustua egiten duen euskal gizartean arreta pertsonalizatuaren eta eskubideen ikuspegitik.

Etxe-gabetasuna hainbat faktoreren elkarreragin dinamikoak sortutako prozesua da. Faktore horien konbinazioan modu pertsonalizatuan eragin behar da, eta horren ezaugarri komuna da ezin dela etxebizitza egoki bat eta bizitegi-ingurune duin bat izateko eskubidea gauzatu, non bizitza autonomoko proiektu bat garatu ahal izango den. Azken batean, baztertzeko modurik muturrenetakoa da, eta kostu pertsonal eta ekonomiko handiak ditu.

Arazo horri aurre egiteko, Bizitegi Bazterkeriaren II. Euskal Estrategiak gizarte-babeseko euskal sistemaren azpisistemen arteko lankidetza sustatu nahi du (gizarte-zerbitzuak, osasuna, diru-sarrerak eta gizarteratzeko bermea, enplegu-politika aktiboak eta etxebizitzaren gizarte-babeseko politikak), dimentsio anitzeko arretaren ikuspegitik, etxebizitza eskuratzeko zailtasunetan, pobrezia egoeretan, enplegu gabezian, osasunean edo gizarteratzeko laguntza-premian modu lerrokatu eta integratuan eragingo duena, besteak beste.

Horrela, Estrategia eskubideen ikuspegi batekin formulatzen da (etxebizitzarako, enplegurako, diru-sarreretarako, irteerarako, zaintza-gizarte zerbitzuetarako), eta komunitatearen, prebentzioaren, parte-hartzearen, hurbiltasunaren eta arretaren pertsonalizazioaren ikuspegia indartzen du. Horren bidez, ongizate-sistema publiko osoaren erantzunak egokitu nahi dira, Euskadin muturreko bizi-inguruabarrei aurre egiten dien biztanleriaren segmentu batera. Horregatik, dokumentua bost printzipio gidarien arabera egituratzen da.

• Eskubideetan oinarritutako ikuspegia, etxebizitzatik hasten dena eta kasu bakoitzean eta normalean modu konbinatuan bizitegi eta gizarte-bazterkerian eragiten duten gainerako faktoreetan jarduten duena.
• Arreta pertsonalizatzea, integralizatzea eta desinstituzionalizatzea, bizitza independentea eta komunitatean erabat sartzea sustatuz, sareko lanetik (laguntza-sarea) eta ikuspegi komunitariotik.
• Bazterketaren ikuspegi multidimentsionala, sailen arteko eta erakundeen arteko lankidetza eskatzen duena, eta maila anitzeko gobernantza eta gobernantza parte-hartzailea, normalean aldi berean bazterkerian eta bizitegi-bazterketa larrian eragiten duten faktoreei heltzeko, bereziki.
• Genero-ikuspegia eta ikuspegi intersekzionala, genero-inpaktuari, adinari eta jatorriari edo autonomia-mailari erreparatuta, besteak beste, kalteberatasuna eta bizitegi eta gizarte-bazterketa.
• Ebidentzian oinarritutako politiken berrikuntza, esperimentazioa eta garapena.

Beren ekintza bideratzen duten zazpi helburu estrategikoei dagokienez, horietako lauk lortu nahi dute bizitegi-bazterketa larrian dauden pertsonak:

1. Etxebizitza izateko eskubidea egikaritzen badute, etxe-gabetzerik jasaten ez badute edo bestelako aukerarik badute.
2. Aipatu diren sistema eta politika publikoen laguntza pertsonalizatua izatea, bizitza independentea garatzeko eta komunitatean erabat txertatzeko bidean aurrera egiteko.
3. Arlo ekonomiko, gizarte, politiko eta kulturalean parte hartzea.
4. Segurtasun pertsonala bermatuta izatea eta biktimizatuak ez izatea.

Gainerako hirurak talde espezifikoetan bizitegi-bazterketa larrian, bai eta biztanleria orokorrean zentratzen diren bitartean; ondorengoa lortu nahi dute:

5. Euskadiko gazteek eta familia-laguntzako sarerik gabeko beste batzuek, gizarte-laguntza eta bestelako laguntzak izatea emantzipazio-prozesuetan edo helduarora igarotzeko prozesuetan, bai eta desinstituzionalizazio prozesuetan edo zentroetatik irteera edo alta prozesuetan.
6. EAEko biztanleek bizitegi-bazterketa larriaren fenomenoa ikusaraztea eta horren inguruan sentsibilizatzea, etxerik gabeko pertsonei buruzko pertzepzio positiboa garatzea eta haien gizarteratzearekin bat datozen portaerak hartzea.
7. Emakumeek genero-ikuspegitik eta ikuspegi intersekzionaletik arreta egokia jasotzea, politika egokiak eta zerbitzu espezifikoak izanda, bai eta sexu-orientazioa dela-eta bizitegi-bazterketa larrian dauden pertsonek ere.

Aipatutako zazpi helburu estrategikoak zazpi gidalerro eta hogei neurrirekin lotzen dira (ekintzarako orientabideak), eta horiei ebaluazio-gomendio eta adierazle batzuk ere esleitzen zaizkie. Lehentasunezko ekintzarako zazpi gidalerroak honako hauek dira:

1. Etxe-gabetzeak prebenitzea eta etxerik gabeko pertsonek etxebizitza izateko eskubidea egikaritzeko neurriak indartzea
2. Gizarte-zerbitzuen, enpleguaren, osasunaren eta diru-sarreren bermearen sistemak bizitegi-bazterketa larrian dauden pertsonen beharretara egokitzea (unibertsaltasuna eta arretaren normalizazioa).
3. Etxerik gabeko pertsonen partaidetza soziala, kulturala, sozioekonomikoa eta politikoa bultzatzea.
4. Bizitegi-bazterketa larrian dauden pertsonen segurtasuna eta ongizatea bermatzea eta haien biktimizazioa prebenitzea.
5. Euskadin familia-erreferenterik ez duten gazteen emantzipazio-prozesuei eta helduarora igarotzeko prozesuei laguntzea, baita zentroetatik irteteko eta alta emateko prozesuei ere.
6. Biztanleria osoa sentsibilizatzea bizitegi-bazterketa larriaren fenomenoari buruz, eta etxerik gabeko pertsonei buruzko gizarte-pertzepzioa eraldatzea.
7. Genero-ikuspegia eta intersekzionalitatea txertatzea bizitegi-bazterketa larrian dauden pertsonen prebentzioan eta arretan.

II.Estrategia bizitegi-bazterketa larrian dauden pertsona guztiei zuzenduta dago, ETHOS tipologiaren  arabera, baina zazpi arreta-profil lehenesten dira.

Egoitza-prekarietatean eta/edo etxebizitza galtzeko arriskuan dauden pertsonak eta familiak.

• Bizitoki-irtenbiderik ez duten zentroetatik joandako pertsonak.
• Etxerik gabe gizarte-bazterketa larria egoeran dauden emakumeak.
• Euskadin familia-laguntzako sarerik ez duten etorkin gazteak.
• Desgaitasun egoeran eta etxerik gabe daudenak, adineko pertsonak edo mendekotasun egoeran daudenak.
• Etxe-gabetasun egoeran dauden gazteak, gaixotasun mentalarekin eta/edo adikzioekin.
• Bizitegi-bazterketa larriarekin dauden pertsonak sexu-orientazioa dela-eta.

Dokumentuaren azken zatian, hogeita hamar proiektu traktore baino gehiago aipatzen dira, aurreikusita daudenak edo abian daudenak. Proiektu horiek koherenteak dira estrategia honen xedearekin, printzipioekin eta ikuspegiarekin, eta haren gidalerroetan kokatzen dira. Proiektu horiek bizitegi-bazterketa larriaren prebentzioan, esku-hartzean, murriztean edo desagerraraztean zentratzen dira, eta haien ikuspegi eta helburu estrategikoetarantz aurrerapen garrantzitsuak sortzeko gaitasuna dakarte, arreta-eredua eratzeaz gain, printzipioekin lerrokatuta. Horien artean dago garapen-bidean dagoen Trapezistak programa (Euskadin familia-laguntzako sarerik ez duten gazteei helduarora igarotzen laguntzeko programa) edo Erdu  programa (adikzioetan hurbileko esku-hartze soziosanitarioko programa).

Estrategiaren lidergoa, bultzada eta koordinazioa Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailaren Gizarte Zerbitzuen Zuzendaritzari dagokio, baina Eusko Jaurlaritzak, foru-aldundiek eta, gutxienez, Euskadiko 50.000 biztanletik gorako sei udalek jarduera-plan espezifiko bat izatea espero da, Egoitza Bazterketa Larriaren aurkako II. Estrategiari lotuta.

Azkenik, Estrategiak Jarraipen Batzorde bat du, erakunde arteko ordezkaritzarekin (Eusko Jaurlaritza, hiru foru-aldundi, EUDEL) eta Hirugarren Sektore Sozialarekin. Batzorde hori, gutxienez, urtean bitan biltzen da, edukien jarraipena, ebaluazioa eta eguneratzea egiteko. Hori garatzeko, 2026ko lehen seihilekoan jarraipen-txosten bat egitea aurreikusten da, bai eta azken ebaluazio-txosten bat ere, 2029ko lehen seihilekoan. Horretarako, Gizarte Zerbitzuen Zuzendaritzak aginte-taula eguneratuta edukiko du, Euskadiko bizitegi-bazterketa larriaren problematikaren bilakaeraren jarraipena eta ebaluazioa egiteko adierazleekin.

Gai honi buruz argibide gehiago behar izanez gero, Eusko Jaurlaritzako  Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak argitaratutako Egoitza Bazterkeriaren II. Euskal Estrategiaren (2024-2028) (PDF, 1 MB)  edukietara jo dezakezu.