Artea»Barrokoa
Italiako pintura XVIII. mendean
Giambattista Tiepolo
Giambattista Tiepolo (Venezia, 1696 -
Madril, 1770) XVIII. mendeko artista nagusietakoa
izan zen. Fresko egile gisa eta
apaintzaile gisa nabarmendu zen, batez ere,
baina koadroak, diseinuak eta abar ere egin
zituen. Veneziako tradizioari jarraitu zion,
kolorearen eta argiaren erabileran bereziki,
baina aldi berean oso ezaugarri bereziak ere
erakutsi zituen, eta, hortaz, ez zen Berpizkundeko
moldeen oso mendeko izan. Venezian
egin zituen lan gehienak, baina Italiako
hainbat hiritako handikientzako obrak
ere osatu zituen.
Giambattista Tiepolo Gregorio Lazzariniren
lantegian hasi zen margolari gisa, baina
berehala hasi zen bere kasa lanean, eta
1717. urterako emana zuen izena veneziar
margolarien elkartean.
Hasierako lanetan Lazzariniren, Piazzettaren
eta Bencovichen eragina sumatzen
da ; ezaugarririk aipagarriena argi-itzalen arteko
kontrasteak eta kolore biziak dira. Irudiak
jarrera behartuetan irudikatzera eraman
zuen perspektibaren erabilera bereziak, eta
estilo malenkoniatsua, dramatismo handikoa
dute bere obrek. Azpimarratzekoak diraIsaaken. sakrifizioa (1716 ; Ospedalettoko
eliza, Venezia), San Bartolomerenn martirioa
(1719 ; San Stae, Venezia), Karvneloko AndreMaria
(1720-1722 ; Brera, Milan). Lehenengo
dekorazio lan handia 1724-1725 urteetan
egin zuen, Veneziako Sandi jauregiko
aretoetan hain zuzen ere (Elokuentziaren
boterea), eta espazio handien dekorazioan
azpimarratzekoak dira, orobat, Santa Teresaren
apoteosia eta bere lehen maisulana,
Udineko artzapezpikutegiaren dekorazioa
(1727-1728). Udinen erakutsi zituen, hain
zuzen ere, bere berezitasun nagusiak : konposizio
dinamikoak, indar handiko irudiak,
argiaren erabilera berezia, eta kolore biziak.
1730eko hamarraldian hainbat lan egin
zuen Veneziatik kanpo ; buru-belarri aritu
zen lanean eta orduan iritsi zuen bere pinturak
heldutasuna. Milango Archinto jauregia
dekoratu zuen lehenik, irudi mitikoekin,
eta baita Duganani jauregia ere, kutsu
barrokoko irudi historikoekin. Ondoren Bergamon
eta Vicenzan aritu zen. Vicenza inguruan,
Loschi villan, osatu zuen hain zuzen
ere, bere marrazki sail bikainenetakoa.
Baina freskoez gainera, koloreen aberastasunagatik
eta konposizio bikainagatik, aipagarriak
ditu, orobat, garai hartako zenbait koadro mitologiko, aldare eta erretaula
: Arga Birjina eta saratuak, Andre Maria
Sortzez Garbia (Vicenzako pinakoteka),
KlenrenteHirartasunagurtzen. (Alte Pinacothek,
Munich), Apolo eta Dafne (Louvre,
Paris), Danae eta jupiter (Estokolmoko unibertsitatea),
etab.
Hurrengo hamarraldia ere oso oparoa
izan zen Tiepolorentzat. Orduan egin zuen
Milango Clerici jauregiko Eguzkiaren orga
(1740) fresko sinbolikoa, bere maisulanetako
bat, Tiepoloren birtuosismoaren eta
fantasiaren erakusgarri nagusietakoa ; horrez
gainera azpimarratzekoak dira Veneziako
Scalzien elizako Lor•e toko etxe santuko
miraria (1743-1744, 1915ean hondatua),
Scuola dei Carminiko sabaiko freskoak
eta Cordellina villako freskoak (Sendotasunaren
eta Zabartasunaren Garaipena,
Eszrpiar•e n eskuzabaltastuaa, etab.).
Garai honetan formekin esperimentatu
zuen eta Veronesen obretatik ikasitako
konposizio harrigarriko eta argitasun handiko
irudiak egin zituen ; bestalde, eta oso
heziketa jasoa izan ez zuen arren, zenbait
obratan kutsu klasikoko ezaugarriak antzematen
zaizkio, Algarotti kondearekiko
harremanaren eraginez.
1750. urtean Wiirzburgera aldatu zen,
eta hiru urte igaro zituen han, bertako printze
gotzainaren zerbitzuan. Bere karrerako
urterik oparoenetakoak izan ziren : gai historikoak,
mitologikoak eta alegorikoak landu
zituen Wiirzburgeko egoitzako aretoetalco
eta Kaisersaaleko sabaiko freskoetan
besteak beste. Fresko eta obra ofizial monumentalak
egin zituen, bizitasun handikoak
eta kromatismo oparokoak, baina
obra ofizialez gainera koadro bikainak eremargotu zituen, gai erromantikoak eta
poetikoak erabiliz.
Wiirzburgetik Veneziara itzuli zen berriro,
eta Wiirzburgeko obra sailaren monumentaltasuna
eta arrandia alde batera
utzirik, olerki epiko eta zaldun olerkietatik
ateratako egoerak irudikatu zituen ; horrela,
kutsu barnekoi eta hurbilekoagoa, eta sentiberatasun
handia eman zien Veneziako
egonaldi hartako bere lanei. Aipagarriak
dira, esaterako, Veneziako Pieta elizako sabaia
(1754-155) eta Vicenzako Valmanara
villako apaindurak (1757). Ondoko urteetan
egin zuen bere maisulanetako batzuk :
Veneziako Rezzonico jauregiko apaindurak,
Udineko Puritako jasoktrtadea eta Pisanrtarrett
apoteosia.
1762an Madrila joan zen Espainiako
Karlos III.a erregearen gortera, errege jauregia
apaintzeko enkargua jaso baitzuen
(1762-1766). Jauregi hartan egindako irudietan
azpimarratzekoak dira EspainrarenAintza,
Espainiar nionarkiaren apoteosia eta
Eneasenn apoteosia fresko arranditsuak, baina
ez zuen haietan erakutsi ordu arteko
asmamen bikaina. Freskoak dira, ikus daitekeenez
Tiepoloren obra aipagarrienak,
baina ezin ahantz daiteke, halaber, hainbat
koadro mitologiko eta erlijioso, erretratubikainak (Antonio Riccobono, Prokuradorea,
Gazteapapagarareki)z...) eta beste lan
batzuk ere egin zituen. Hala ere, garai hartan
molde neoklasikoen zale ziren espainiarrak,
eta Giambattistak azken urteak Espainian
eman zituen arren, Tiepolotarrek
(Espainiara laguntzaile eraman baitzituen
semeak) ez zuten uste izandako arrakastarik
lortu bertan. Dena dela, neoklasikoen
eta erromantikoen aitzakiak gorabehera,
Giambattista Tiepolok ospe handia izan
zuen Europa osoan XVIII. mendean zehar,
eta Settecentoko kulturako maisu handienetakotzat
hartua da gaur egun.
Giandomenico Tiepolo
Giandomenico Tiepolo (Venezia, 1727
- Venezia, 1804) margolaritzan eta grabatugintzan
nabarmendu zen. Giambattistaren
semea zen, eta haren laguntzaile jardun zuen
bizi guztian zehar, baina bere kasa ere egin
zituen zenbait lan, adibidez Veneziako San
Paolo elizan 1748. urtean, Brescian 1749an
eta Zianigoko villan 1749an.
Aitarekin lankidetzan jardun zuen garaian
Wiirzburgera (1751-1753) eta Madrilera
(1761-1770) joan zen, besteak beste,eta Vicenzako Valmanara villako apainduretan
ere parte hartu zuen (1757). Aita hil
ondoren Veneziara itzuli zen eta pintura
akademiako lehendakari izendatu zuten
1780an. 1783an Genoako dukearen jauregia
apaindu zuen eta 1791n hasi zuen Zianigoko
villaren dekorazioa, bere maisulantzat
hartzen dena.
Aitarekin batera egindako obretan, Giandomenicoren
pintura aitarena baino urduriagoa,
mugimendu biziagokoa dela ikus
daiteke. Giandomenico Tiepoloren irudietan,
bestalde, karikatura eta irudi groteskoak
dira nagusi. Joera hori antzeman daiteke,
besteak beste Valmaranako freskoetan,
saltzaile ibiltarien eta herri ospakizunei
buruzko irudietan (Parisko Louvre museoan
eta Bartzelonako museoan), eta batez ere
Zianigoko villako freskoetan (Satiroak, Zetztattroak,
etab.), bere maisulanetako batean.
Bere obretan aristokraziaren kritika eta satira
garratza egin zuen, eta alde horretatik
Goyaren eta Daumierren aitzindaritzat hartua
izan da.
Giandomenico Tiepoloren grabatugintzari
dagokionez, azkenik, aitaren obrak kopiatu
eta bere obra propioak ere egin zituen.
Azken horietan aipagarriena Wiirzburgen
1753an egindako Egiptoko ihesaldia da.
Italiako pintura XVIII. mendean
Canaletto
Giovanni Antonio Canal, Canaletto deitua,
Venezian jaio zen 1707an, eta han bertan
hil zen 1768an. Canalettoren pinturaren
ezaugarri nagusiak perspektiba eta konposizioa
dira ; gaiei dagokienez, Veneziako,
Londresko eta Ingalaterrako landa giroko
paisajeak adierazten dituzten obrak ditu
bereziki aipagarriak, xehetasun handikoak
eta oso giro berezikoak Paisaje horiei esker
itzal handia izan zuen Canalettok ondorengo
paisajegileetan.
Aita eszenografoa zuen eta hari laguntzen
jardun zuen oso gaztetatik, anaiarekin
batera, Venezian eta Erroman (1719-120) ;
antzerkirako eszenografia lanen bidez ospe
handia lortu zuen, eta jarduera hartan ikasi
zituen hain zuzen margolaritzan bereizgarri
izan zituen perspektibaren eta konposizioaren
erabilera. Bere irudietan bikain bateratu
zituen ikuspegien osotasuna eta xehetasunen
adierazpena ; trebetasun handia
erakutsi zuen ikuspegien banaketa egiteko
eta perspektiba oso landua zuen ; koadroko
termino guztiak, urrunekoak eta hurbilekoak, behar bezala egokitzen zituen, Icromatismo
bikain eta garbitasun harrigarriz.
1720an Veneziara itzuli zenean alde batera
utzi zuen eszenografia, eta hiriko ikuspegien
margolaritza lantzen hasi zen, antzinateko
arkitektura osagaiak agertzen ziren
ikuspegien margolaritza, hasieran batez ere.
Hainbat lan egin zuen Europako bildumazaleentzat,
bereziki ingelesentzat, eta horrek
eraman zuen Ingalaterrako eta, batez
ere, Londresko ikuspegiak margotzera. Maisutasun
handiz islatu zituen arkitektura
osagaiak, argi-itzalen arteko kontrastea, eta
lainoen eta lanbroaren efektuak. Obra aipagarriak
ditu Veneziako lau ikuspegiak
(1725-1726 ; Pillow bilduma, Montreal), San
Aakkosko plazaren ikuspegiak (1726-1727 ;
Windsorko gaztelua), Carita eliza San Yitalko
marmol lantegitik ikusia (National
Gallety, Londres), Ubide Handia Rialto inguruan
eta Eskaleen ibaia (Crespi bilduma,
Milan), etab.
1730 ingurutik aurrera ikuspegi idealak
alde batera utzi eta ikuspegi errealak egiten
hasi zen batez ere ; argitasunari dagokionez,
irudi argiagoak margotu zituen. Orduan iritsizuen Canalettok bere lotpen handienetakotzat
hartua den argi 'fenomenologikoa",
errealitatea ahalik eta xehetasun handienaz
islatzeko argi egokia hain zuzen ere. Berezitasuna
zuen, orobat, "kamera optikoa"
erabili izana, espazioaren errealitatea islatzeko
eta ahalik eta margolan arrazional eta
objektiboenak egiteko ; teknika horrekin
lente batek beira esmerilezko pantaila batean
irudi bat proiektatzen du, eta margolana
egiteko oinarri gisa erabiltzen da irudi
hori. Horrekin batera, irudiak eta arkitektura
osagaiak marrazteko formula zientifikoak
erabili zituen.
Canalettok harreman estua izan zuen
Joseph Smith bildumagile eta kontsularekin.
Canalettoren hainbat obra esportatu zuen
Smithek Ingalaterrara eta hari eskaini zizkion
Canalettok San Markosko plazaren
ikuspegiak eta 1740 inguruan egindako Paduako
eta Brentako hogeita hamaika grabatuko
saila, besteak beste. 1740an, Austriako
Ondorengotzarako Gerra zela-eta,
Veneziako bisitari kopuruak nabarmen egin
zuen behera, eta enkarguak urritu zitzaizkion
Canalettok. Horrela, 1746an Ingalaterrara
aldatu zen Canaletto. Hamar urte egin
zituen han, nahiz eta tarteka bidaiak egin
zituen Veneziara (1750 eta 1753 urteetan) ;
Londresen lan egin zuen oro har, eta Tamesisen
eta landaren ikuspegiak margotu zituen
batez ere (Tamesis rbara, Wbiteball
Ricbmond Housetik ikusita, Badminton
Honse, Tlrarrnin gaztelua, etab.). 1755. urtean
Veneziara itzuli zen, eta behinola izandako
ospe bera izan zuen. Ezagutza ofizia-
Ia ere lortu zuen : 1763an Akademiako kideizendatu zuten, eta urte hartan bertan Pittori
kolejioko priore egin zuten.
Canaletto Veneziako paisajismoaren celo
eedtttismoaren bultzatzailea izan zen, eta
bere garaiko artisten artean garai hartako
artista gailenetakotzat hartua izan zen ; eragin
handia izan zuen besteak beste Belloto,
Guardi eta Marieschi margolariengan.
Guardi
Francesco Guardi Venezian jaio zen
1712an, eta hantxe hil zen 1792an. Paisajegile
edo t.edrrte egile gisa nabarmendu zen
batez ere, eta lirismo eta sentiberatasun
handiko koadroak egin zituen oro har. Aipagarriak
ditu aintzira inguruko paisajeak
eta ohitura koadroak ; lehenengoetan intentsitate
poetiko bikaina iritsi zuen kolore urdinen
gamaren, ortzimuga urrunen eta zeru
goien adierazpenaren bidez, eta bigarrenetan,
berriz, Veneziako gizartearen ezaugarriak
adierazi zituen.
Marieschiren eta Canalettoren lantegietan
egin zituen lehen ikasketak, eta anaia
Gian Antonioren zuzendaritzapean lan egin
zuen Guarditarrek Venezian zuten lantegian,
1730etik 1760ra gutxi gorabehera. Irudi historikoak
egin zituzten batez ere, baina Francescoren
kasuan bereziki aipagarria da, bai
garai hartako obretan eta bai bere karrera
guztian zehar, pertsonaiak eta irudiak paisajeari
edo giroari atxikitzeko zuen trebetasuna
. Anaiak baino fantasia, arintasun eta
argitasun handiagoko lanak egin zituen
orokorrean Francesco Guardik. Anaiarekin
elkarlanean egin ez zituen margolanak aipagarriak
dira, batez ere, koloreen kontrastearen
bidez eta irudi inguru hautsi eta sartu-irten
ugarikoen bidez lortzen zuen dramatismoagatik
; arreta berezia eskaini zien
jaioterriko eszenei eta paisajeari, hasi Marco
Ricciren kapritxoak oinarri harturik egindako
"irudizko ikuspegietatik eta Tobiasen
bizitzako eszenak (Angelo Raffaele eliza,
Venezia) obraraino. Francescoren ezaugarrien
erakusgarri dira, orobat, Santara estasian
(Trentoko museoa) edo Alegoriak ( Sarasotako
Ringling museoa).
1760an anaia hil zelarik hasi zen hil
ondoren Venezian ez ezik nazioartean ere
ospea emango zioten uedarteak egiten. Lehen
esan bezala, hasieran Canalettoren eta
Ricciren eragina izan zuen, aintziren ikuspegietan
ikus daitekeenez, baina 1760ko
hamarraldian garbi-garbi erakutsi zuen bere
estilo propioa, batez ere kolorea argitan
difuminatzeko joeran antzematen dena.
Canalettoren konposizio zorrotz eta egitura
garbiak alde batera utzirik, paisajeen interpretazio
fantastikoagoa egiten hasi zen,
eta Canalettoren arkitektura osagaien argazki moduko irudien ordez kutsu erromantikoagoko
irudiak osatu zituen ; argiaren
dardara biziaren eraginez hirieko arkitektura
osagaiak aintziraren giro zilar kolorekoan
urtzen direla dirudi. Garai eta
joera harri clagozkio, adibidez San Pretro
di Castello (Gulbenlcian bilduma, Lisboa),
Gondola aintzirnrt (Poldi Pezzoli bilduma,
Milan) obrak.
1782. urtean Pio IV.a Aita Santuak Veneziara
egin behar zuen bidaia zela-eta antolaturiko
ospakizunetarako margolan batzuk
egiteko enkargu ofiziala jaso zuen (gaur
egun hainbat museotan sakabanaturik, Cleveland, Oxford eta Milango bilduma pribatuetan
besteak beste), eta enkarguak jaso
zituen, halaber, Errusiako artxidukeen aldetik
. Aita Santuaren omenez egindako irudietan
aipagarria da Aita Santitaven meza
San Gioeartrri eta Paolon, perspektiba fantastikoa
eta argitasun malenkoniazkoa erabiliz
egina, eta artxiciulceentzalco saileko
obretan berriz azpimarratzekoa da Gala
korttzertncr ( Alte Pinakothelc, Munich).
Azken urteotako obretan ere behin eta berriro
utzi zuen agerian, aurreko aldian bezala,
bizitasun fantastikoa eta erritmikoa,
bere marrazkietan ere ikusten denez.
