Artea»Barrokoa

Flandriako pintura I : Rubens eta Van Dyck

Pieter Paul Rubens

Siegel-en (Alemania) jaio zen 1577an, bere aitak Anberestik Siegelera erbesteratu behar izan baitzuen Flandriako liskar erlijiosoen eta politikoen eraginez. Aita hil zenean familia osoa Anberesera itzuli zen, Pieter Paulek artean hamar tu -te zituela. Anberesko hiru margolarirekin egin zituen pintura ikasketak, eta 21 urterekin maisu maila iritsi zuen.

1600eko maiatzean Italiara abiatu zen ; Manerako dukeak bere zerbitzura hartu zuen kopiagile eta erretratugile gisa, eta hala Italia osoan harrena ibili zen, eta gogotik eman zitzaion italiar kulturako alderdi artistiko guztiak aztertu eta bereganatzeari. Berehala ospe handia izan zuen, eta koadro eskari asko egin zizkioten, garai hartako italiar pintore onenen pare baitzegoen ordurako.

Haren lehenengo margolanetan nabarmena da antzinateko estatuen, Michelangeloren, Rafaelen, Caravaggioren... eragina.

1605ean erretratugintzan hasi zen ; 1608.. rtearen bukaeran Anberesa itzuli zen, ama hilzorian zuela eta.

Flandriako egoera politikoa baretua zen ordurako ; Alberto artxidukeak gorteko margolari izendatu zuen Rubens, lantegia Anberesen bertan inolako zergarik ordaindugabe ezartzeko baimen bereziarekin. Margolari izateaz gainera, gorteko aholkulari ere izendatu zuten, eta, hala, handikien egoitzetan sartzea izan zuen, gora egin zuen gizarte mailan, eta margolan asko egin zuen bai Anbereseko hirirako, bai elizarako eta bai goi mailako jendearentzat ere. 1609an Isabelle Brantekin ezkondu zen.

Garai hartako margolan ospetsuenek -Errege rllagoenz Gentza eta Gnu ?u tzea,jasotzea- argi erakusten dute italiar artearen eta bereziki Caravaggioren zer nolako eragin handia zuen Rubensen lanak : argiaren bizitasuna, giza irudien dotoretasuna, eta margolanaren antolamendu zeharo barrokoa.

Garai hartan erlijiozko gaiak landu zituen bereziki Rubensek, Kontraerreformak erlijioari eman zion bultzadaren ondorioz ; horren erakusgarri argia da Eraistea deritzan erretaula bikaina.

Rubens berehala gailendu zen Anbereseko eskolako margolarien artean. Haren arrakastak eta goi mailako gizartetik zuen eskari gero eta handiagoak bultzatuta, laguntzaile trebatu mordo bat bildu zuen bere lantegira (Antoon Van Dyck, Jacob Jordaens, Frans Snyders) ; lantegi horrek 1615tik 1625era bitarte izan zuen goraldia ; garai hartakoak dira, hesteak beste : Lantza kolpea, Lxiozz -janok engainatua, Leuziporenn alabena babiketa.

1620ko hamarraldi hartan bertan margolan sail handiak egiteari ekin zion, bere lantegiaren antolamenduak horretarako bide ematen baitzion ; hala, zeharo berritu zuen dekoraziozko margolan handien teknika : ez zuen sail horretako margolan bakoitza beregain lantzen, sail osoaren baitan ikusita sortuko zuen efektuaren arabera baizik.

Rubensen ospea mugez haraindi zabaldua zen ordurako ; Frantziako Maria Medicikoa erreginak Luxembourg jauregi eraiki berriko galeria bat apaintzeko eskatu zion, eta Rubensek Maria dledicikoaren Bizitza modu alegorikoan kontatzen zuten 24 oihal egin zituen ; lan hark arrakasta handia izan zuen batere barrokozalea ez zen Pariseko giroan.

1620tik 1628ra egin zituen margolan soilak ez ziren koadro eta tapiz sail haiek baino gutxiago nolakotasunez eta bikaintasunez, artista horrek bete-betean iritsia baitzuen heldutasuna bere artean. Magoen gurtza du aldi horretako lanik bikainetako bat, haina aipagarriak dira orobat Lotoenibesa eta Santa Katarrrzaren ezkontza. Hamarraldi hartan nabarmenak dira halaber Rubensek bere bidaietan eta eginbide diplomatikoetan ezagutu zituen Europako handiki askoren erretratu ugariak : Maria lIedrcikoarera Erretratua, Vlcq-eko Baroiarena, Buckrngbanaeko dukea zaldiz irndrkattta ... 1625etik 1627ra, Isabel artxidukesaren eskariz eta Madrileko Karmeldar oinutsen mojategirako, Eukaristiaren Garaipena izenaz egin zituen 21 tapizetarako margolanek eman zioten amaiera Rubensen bizitzako aldi oparoenari.

1626an bere emaztearen heriotzak batbatean eten zuen sormen beteko aro hura.

Garrantzi handiko egiteko diplomatikoen ardura hartu zuen orduan ; Ingalaterran eta Espainian ibili zen, eta Espainiako zein Ingalaterrako erregeek noble izendatu zuten.

Aldi berean, eta Tizianoren eraginez, Londresen eta Madrilen ikusi baitzuen haren lana, bere estiloa pixkana-pixkana aldatuz joan zen : margo beroagoak erabili zituen, argia ere leunago irudikatu zuen, eta gai barrukoagoak eta lirikoagoak landu zituen.

1630ean bigarrenez ezkondu zen, Anberesko Helene Fourment 17 urteko neskarekin.

1629tik 1634ra berriz ere ekin zion margolan handien eta tapizen sailei : 9 margolan Londreseko Whitehalleko harrera gelako sabairako ; Akilesen HlstOn -la irudikatzen zuten 8 tapiz ; Anberesen gobernari berriaren omenez egitekoak ziren jai handirako 43 garaipen-arku, bere zirriborroak oinarri harturik bere ikasleek eginak ; Ovidioren Itxuraldaketak Espainiako Felipe IV.arentzat .

1630etik 1640ra, bere azkeen urteetan alegia, erlijiozko margolan gutxiago egin zuen Rubensek Kalbario mendira igotzea,Sare Ildefonsorerz triptikoa, Kristo gurutzean-, aldi berean gai mitologikoak eta dionisiakoak ugaritu zituen Andromeda, Hiru Graziak, Parisen epaiketa-, eta askoz gehiago ari izan zen landako ikuspegiak margotzen, batez ere 1634an Enversen, landaldean, jauregi bat erosi zuenez geroztik -Landa ikuspegia ortzndarrarekire, Kernresse-.

Erretratua izan zen ordea Rubenselc bere azken urteetan gehien landu zuen generoa, bere emaztearen eta bere seme-alaben erretratuak bereziki, bizi pozaren, familia giro zoriontsuaren eta samurtasunaren gorazarrez -ArTrsta eta Hklene Anbereeko beren lorategian, Helene Fourrzrerrt bere bi ruuerekin-.

Rubensek bere hil kaperarako egin zuen margolana cla -Ama BirJiua smttrrez inguratua- azken aldi hartako bere lanaren ezaugarriak hobekien adierazten dituena : margoen joko bikaina, formak argi urrekoloreaz argitzeko modua, eta haren biziarnasari clarion zirrara eta kemena.

Antoon Van Dyck

Anberesen jaio zen 1599an. 1609an hasi zituen pintura ikasketak Hendrik Van Balen margolariaren lantegian. 1618an. 19 urte zituela, Anberesko margolarien bazkunak eclo gildak maisuari zegokion maila aitortuzion. Garai hartan hasi zen Rubensen laguntzaile gisa, eta lankidetza hark eragin handia izan zuen Van Dyclcengan. Bere hasierako margolanetan nabarmena da Caravaggioren estetika errealistaren eragina, eta baita ere berarekin batera Rubensen lantegian ziharcluen Jordaens margolariarekiko kidetasuna. RuberLSen lantegian egiten zituen lanez gainera, Van Dyckek beraren bidea urratu zuen -San Sebastianen Inarlirioa-, eta bereziki erretratugintza landu zuen: bere Familia erretratua lanean argi ikusten zen flandriar tradizioaren aztarna giza irudien antolamenduan, eta oihalen eta lepokoen egikeran. 1618tik 1620ra ondo tinkatuak zituen bere estiloa eta bere ezaugarriak . Garai hartakoak ditu : Coz nelis bart derGeest, Autoerretratunk, SrtPders.

Ingalaterran hilabete batzuetako egonaldia egin ondoren, 1621ean Italiara joan zen, eta, Genoan egoitza harturik, han bizi izan zen 1627 arte. Arteleku nagusiak ezagutu zituen, eta hala indartu ziren lerroen harmoniarako zuen sena eta kolore-emaile gisa zuen dohaina. Aristolaaten erretratugile bihurtu zen eta eliza askotan egin zituen margolanak . Erretratugile ;isa ere aldaketak izan zituen bere estiloan : errealismotik itzuri nahirik, giza irudien buruen groportzioalc txikitu zituen, eta haien siluetak luzatu : Bcrlbihfar ?k esa, Paoliact Adoz -no, Berztiuoglio kardinalearen erretratuei.

1627an Anberesera itzuli zen eta han hartu zuen bizilekua bost urtez. Bete-betean jarraitu zuen erretratugintzan, zertxobait aldendurik Italian jorratutako bidetik eta atzera gehixeago hurbildurik tlandiar tradiziora : Aurre IYnke, rllartiu Pepjin, j. de li aele.

Bestalde, arrakasta handia izan zuen Europan Van Dycken laurogei gizon-emakume ospetsuren erretratuak biltzen zituen grabatu bilduma batek. 1628tik aurreri erlijiozko pinturak indar handia hartu zuen Van Dycken lanean : Artzainen Gtnfizn, L'giptoku Ihesa, Kristo Amei Birjrnarere belaunetan.

1632an Lonclresa abiatu zen, han hartu zuen egoitza, eta han hil zen, 1641ean, tartean Flandriara bi bidaldi egin zituen arren.

Karlos La erregeak "errege-era -eginaren margolari nagusi° izendatu zuen. Ingalaterrako egonaldi hura oso oparoa gertatu zitzaion, bere lantegiaren lalnintzaz 400 margolanetik goia egin baitzituen, tartean bere erretraturik bikainenak : Karlos Lnehizan, GeargeDrgbleta IVrllinm Russell, Kar ?losLnrere umeen errerratun .,Jumes Slum ?t , Lenox?-eko duken...

Van Dieken lanak eragin handia izan zuen XVIII. mendeko hrantses margolariengan eta batez ere mende horretako ingeles eskolako erretratugileengan.