%100 Basque. Sinopsis

La protagonista de esta narración es un enamorado del queso. Para poder sobrevivir, necesita tomar su dosis diaria de queso antes de acostarse. Y seguramente por eso unirá siempre con el queso la historia de los vascos, su cultura y su situación actual. Por esa afición, y por la estrecha relación que desde siempre hemos mantenido los vascos con el queso, las ovejas y los rebaños.
Con ironía, con acidez, con amargura, veremos cómo esa mujer sin nombre, tirando del hilo del queso que se anuncia como % 100 BASQUE, llegará a investigar en qué consiste la identidad vasca. Y verá, entre otras, que el euskara poco tiene que ver hoy en día con esa identidad, o que ciertas ideas que hace unos años defendía con pasión han fracasado desde que se han convertido en marca del mercado “vasco”.
En el mismo tono, la autora criticará otros temas igualmente importantes, como la amistad, o el modo de entender el amor que el sistema nos impone. Siempre implacable, en su intento de llevar la mirada crítica hasta el final.

%100 Basque. Fragmentos

• Ene inguruan zenbait izugarri abilak dira: Bai erantzun dezakete ozenki, eta Ez egin. Gutxiagotan ordea alderantziz, nahiz eta gure artean faltsu anitz baden, txoria eho eta eskua gordeka ari dena. Ez dut nehoiz trebezia hori ukan

• Oheratu baino lehen, eri artean bihikatu etxe-gasna xerra fin baten irenstea, ogi poxi batez lagundurik, ohitura sakratua bilakatua zitzaidan. Goizeko edozein tenoretan. Non-nahitik itzultzean.

• Gasnaren jabetasun psikologikoak bazuen oinarri sozio-kultural indartsua. Urre zuria trumilka ekoizten zen Euskal Herrian. Ikusten ziren, autoko faroen menpean, gaueko horma haboroxienetan, gasna sal-markak % 100 BASQUE moldatzen gintuela deiadarkatzen zuten afixak.

• Mendeko ardien bilakaera bera izan dugu: bakardadearen edo desohorearen beldurrak kateztaturik, saldoan goaz lanera, supermerkatuetara, bilkuretara, alde bateko zein besteko pentsamendu bakunetik kanpoko gogoeta propiorik ez daukagu, eta beti, dena birindika jaurtikitzeko jaidurak menperatzen ditugu. Fedeak, lehiak edo etxeratzean gauaren minean irensten dugun gasna zatiak lobotomiaren ondorioak eztitzen dizkigu

• Alabaina, gazte ginenean, turismoaz bizitzeko ideia bera, euskaldun jatorrarentzat bekatua zen, beniala baino gehiago, mortala; bekatuaren kontzientzia ahultzen zihoan heinean, mortaletan mortalena.

• Baina mintzairak eman zezakeen autentizitateak ez zuen nehola ere unibertsaltasuna ekidin behar eta euskal kultura euskararik gabe plazaratzen ahal zela ondorioztatzea erdietsi zuten jakintsuek, beso zainartak, giharretako doloreen eta esku ahurretako katx odoltsuen beldurrik eza zen ber. Harri batez bi zozo ehoz, hautetsiei nahikoa zitzaien laborantzaren subentzionatzea, Herriarekin eta Jainkoarekin bakean jarduteko

• Osagarri handiko artzainen memoria ez zen erraz ezabatzen gure herrian. Bi hamarkadaren buruan, egiazko omenaldiaren garaia jin zitzaion. Euskaltzaindia, Euskaltzaleen Biltzarra, Euskararen Kontseilua, Euskal Konfederazioa, Euskara Zerbitzuak, denak oro bildu ziren Balantsunek merezi zuen Euskal ekitaldi erraldoiaren euskaldunki antolatzeko, noizbehinka euskaraz, partahartzailearen arabera.

• -Je pige'pas là: qu'est-ce que tu dis? Parle-moi français…
-Mais ton père disait…
-Ouais mon papa était un fantastique chanteur.
-Il écrivait qu'il ne fallait pas laisser le basque se perdre dans les maisons!
-Chez les autres bien sûr! Nos parents ils nous parlaient en français pour ne pas que nous soyons handicapés à l'école.

• -Gure esnearekin egiten dituzten gasnak biziki ontsa saltzen dira, tira ederra dutelako, eta guri esnea ez digute pagatu nahi; ez gara bada debaldetan ariko: nor ari da lanean kitorik mende honetan?

• Irakurle maitea, honainoko istorioa gustatzen ez baldin bazaizu, liburua abandonatzen eta SIMOV anitzek ordaindu zakartegietara botatzen ahal duzu: ulertuko dut. Hau, Euskal Herri honetako gizon eta emazte idazleen literaturik biziki urrun dagoela erraten duzu etsirik.

• Ez gaitezen politikoekin gaiztoegiak izan, ene kolega batek errepikatzen duen eran, ez baitakigu bihar edo etzi nola itzulikatzen ahal garen. Ororen buru ondorioak argi dira: paradisua boteredunentzat, bertan eta behartsuentzat hil ondoko gero hipotetikoan.

• Bi gauza ziren azpimarratzekoak: lehenbizi, lekuan lekuko hautetsien auherreziaren gordetzeko erabiltzen zirela meza kantatu mediatiko hauek; eta bigarrenik, euskal kultura "laguntzeko" estakuruz, erabakietan kultura baztertua suertatzen zela, enpresa eta erakunde pribatu anitzek sos publikoa eskuratzen zutela ahalkerik gabe.

• Apez eta notable herrokek, Betty Dodson amerikar ikerlariaren pare, euskara bizitzen lagunduko zuten arraiki Ontsa Hilçeco bidea liburuxken ordez Egociro masturbatçeco soroak epaitu baldin bazituzten, eiki.

• Euskararen amoreagatik, sotana kendu zuen egun berean, fededun bat erdalduna zelako aitzakiaz, mezak eta predikuak frantses eder, leun eta txukun batean zelebratzen hasi zen, bizkitartean euskarari esker, Bangkokeko eta Delhiko unibertsitateetako Honoris Causa izatera heltzen zela.

• Ez nintzen ezer, euskalduna are gutxiago, nortasun ezpalak ezabatzen ziren bat-batean eta huts handi horretan aldi berean dena nintzen, iragana eta geroa, azala eta mamia, haragia eta hezurrak, gasna eta azken egoitzako har malatsak. Zergatik behar nuen derrigorrez, besteetarik bortxaz eta indarrez bereizten ninduen identitate finko partikularista bat, hizkuntza ezpainetan neukan ber?

• Axurien destino berdina geneukala konturatu nintzen kasik horma (…) Indigena biologikoak ginen. Arrazoiaren mailara nehoiz helduko ez ginenak

• Nire kasuan gainera, are justifikatuagoa iruditzen zitzaidan Victoria gorteiatzeko izkribu bidea erabili nahi izatea, kontuan izanik pare bat urte lehenago eta zirkunstantzia bertsuan lau lerro laburren bidez Eugeniarekin ustez lortu nuen arrakasta neurrigabea.