Euskal Herriko Lurralde Antolakuntzari buruzko maiatzaren 31ko 4/1990 Legeak Euskal Herriko lurraldea antolatzeko egiterapideak definitu eta araupetzea du xede, bai eta Herri-Administrazioei euren aginpidetzez baliatuz garatzea egokitzen zaizkien lurraldean eragina duten egintzak koordinatzen direla bermatzeko beharrezko diren irizpideak eta jardunbideak ezartzea ere.

Euskal Autonomi Elkarteko lurraldea antolatzekotan, hiru egiterapide eratzen ditu aipatutako Legeak: Lurraldearen Antolamendurako Artezpideak, Lurraldearen Antolamendurako Zatiko Planak eta Lurraldearen Antolamendurako Arloko Planak.

Lurraldearen Antolamendurako Artezpideak lurraldearen eta hiri antolaketarako gainerako egiterapideak gauzatzeko abiapuntu dira, eta honako hauek dira beren egitekoak: a) jarduera ekonomiko eta sozialak lurraldean kokatzeko prozesuak bideratu eta arautzen dituzten irizpide eta arauak egitea, Euskadirako guztiontzako interesgarri den beharrezko lurraldearen oreka bermatzeko eta aproposak diren lurraldearen espazioetara jarduera ekonomikoa erakartzeko egoki diren baldintzak eratu ere egiten direla bermatzeko; b) lurralde eta espazioak antolatu eta horien erabilpenari dagokienez, erreferentzia esparrua eratzea, Euskal Autonomi Elkartearen lurraldean jardun behar duten Herri-Administrazio desberdinen arloko politikak gauzatu eta burutzeko, bai eta Foru Aldundien eta Udalen hirigintzazko jarduerarako ere, horien guztien arteko koordinazio eta bateragarritasun egokia bermatzekotan eta c) Estatuarekin edo beste Elkarte Autonomo batzuekin elkarlanean jardutea eskatzen duten lurralde ekintzak ohartematea.

Lurraldearen Antolamendurako Artezpideak gauzatu eta izapidetzeko 4/1990 Legean ohartemandako jardunbideari jarraitu zaio.

Artezpideek duten lehentasunezko helburua herritar guztion garapena eta ongizatea da, espazio ekonomikoen nazioarteko inguru berrian ekoizpenerako lurralde lehiakorra lortzea ahaleginduz, inbertsio berritzaileen erakarpenagatik lehian; lurralde erakargarria herritarren eguneroko bizimodurako eta lurralde solidarioa lurralde ereduaren eraginen banaketari dagokionez herritarren eta gure Autonomi Elkarteko atal bereiztuengan.

Artezpideetan ohartemandako lurralde eredua baliabide naturalen balioarekiko errespetuz hartu da, eragin negatiboak ekiditeko jokabide tradizionala, ingurune naturalaren gaineko jardunbide positiboko eragiketak garatzeko jokabide handinahiarekin osatu nahiaz.

Artezpide hauek erreferentziagarri eta malgula den egiterapide dira, Lurraldearen Antolamendurako Zatiko eta Arloko Planen bidez garatu beharko dena. Izan ere, Lurraldearen Antolamendurako Zatiko Planak protagonismo berezia hartzera deituta daude, horien gain lurraldeko eremu desberdinen etorkizuneko egituraketarako zehaztapenetako asko daudelako.

Artezpideak proposamen-bildumak osatzen ditu, osotasunean, ikuspuntu orokor eta harremanetuarekin sortuak diren gai desberdinei buruzkoak, lurralde ereduko zenbait hipotesirekin bat datozenak, alegia.

Artezpideek zenbait jokabide ohartematen dituzte Eukadi Europan sar dadin, Euskal Herria Eremu Atlantiko Europako beste espazio dinamiko batzuekin integratzeko prozesuetan muin estrategiko gisa eratzeko bokazioarekin identifikatuta eta jarduerarik nagusienak adierazita Euskal Herriak Europako benetako errotula eratu dezala lortzeko.

Ingurune fisikoaren antolaketari dagokionez, Artezpideen abiapuntua Euskadiko Ingurune Fisikoak dituen arazoei eta eskaintzen dituen aukerari arreta berezia ematea da. Ingurugiroak dituen balio eta berezitasunek funtsezko elementua eratu dute, lurralde eredua egituratzeko eta berme dira herritarren bizi-kalitaterako.

Bilbo Handia, Donostia-San Sebastián eta Vitoria-Gasteizek, jardutze aldetik duten tamaina eta geografiaren aldetik duten kokapen estrategikoagatik, egiteko egituratzaile positiboa dute oso bakoitzari dagokion Lurralde Historikoengan, era osagarrian jo behar direla dituzten hiri eta horniketa jarduerak. Hiriburuen Euskal Sistema Polinuklearreko hiru hiriok, elkar hartuta, Autonomi Elkarteko lurraldea gidatu behar dute ekonomia, kultura eta berariaz hiri ikuspuntutik.

Artezpideek, tamaina ertaineko hirien sarea sustatzeko helburua hartu dute beren gain, Lurraldeko Jardutze-Eremuen multzoa egoki egituratzeko gai izan behar dutenak. Jardutze-Eremuek «piezak» osatzen dituztela jotzen da, Autonomi Elkartearen kontestu orokorrean lurraldearen orekarako izan daitezkeen jokabideak ezartzeko egokia den eskala dutenak.

Baserrialdeek, kontutan hartuta Euskal Herriko lurraldearen tamaina txikia eta demografiaren aldetiko dentsitate handia, balio estrategikoa hartzen dute, produktu gordinera jarduera primarioak ekartzen dutena gainditzen duena. Artezpideetatik funtsezkotzat jotzen da jokabide bat arautzea baserrialdeak balioan jartzeko, duten idiosinkrasia mantenduz eta lana sortzeko eta garapen euskorrerako baldintza aproposak eratuz.

Azpiegiturei dagokienez, adierazi beharra dago garraio sistema E.A.E.ko guneak kanpotik eta barrutik lotzeko aukerak hobetzeko diseinatu dela. Artezpideek jardunean dauden plan eta proiektu handiak hartzen dituzte beren gain eta egintza osagarri zenbait proposatzen da hirien euskal sistema Europan sartzeko, Euskadiko hiru hiriburuak elkarren artean lotzeko, tamaina ertaineko hirien sarea saretzeko, Jardutze-Eremu desberdinen barruko lurralde egitura hobetzeko eta lurraldean oreka eta osagarritasun handiagoa sustatzeko.

Ekipamenduen Sistema antolatzea baliabide indartsua da lurralde eredua eratzeko estrategien zerbitzurako, lurraldearen funtzionalitasuna «moldatu» eta egituratzen baitu, Artezpideek oinarrizko den abiapuntua eskaintzen dutela.

Azkenik, adierazi behar da LAAetan honako lotze indarreko zehaztapenak ezartzen direla, udal planeamendurako Zuzenean Aplikatzekoak direla:

1. ¿ Azaleko uren tratamendua. Berariaz Ubideak babesteko behin-behineko zenbait neurri, kasuan kasuko LAA onartu arte.

2. ¿ Hirigarri ez den Lurrean, nekazaritza eta abeltzaintza ustiapenari atxikita ez dagoen Familia bakarreko edo bi Familiako Etxebizitzaren erabilpena debekatzea.

3. ¿ Udal Planeamenduak Egoitzarako Lurrean egiten duen eskaintzan goi-mugak zenbatzea, behin-behingoz, Lurraldearen Antolamendurako kasuan kasuko Zatiko Planak onartu arte. Era berean, udalerri txiki polinuklearretan badauden etxebizitzena baino handiagoa izango ez den etxebizitzen gehikuntza ahalbideratuko da.

4. ¿ Udal planeamenduak ustiapen-jarduerek eragiten dituzten eremuak muga ditzan beharrizana.

   LAAetako gainerako zehaztapenak Lurraldearen Antolamendurako Zatiko eta Arloko Planak idazteko erreferentziak dira.

   Lotze indarreko alde hauez gain, Dekretuaren ataletan erreferentziak ere jasotzen dira, hain zuzen, udalerrientzako udalerrientzako planeamendurako euren egiterapideak gauzatzean interes handiagoa izan dezaketenak.

   Azkenik adierazi daiteke Artezpideak idazteko eta izapidetzeko hartu den ardatza Autonomi Elkarteko Lurralde Eredua definitzearekin lotuta dauden gai handietan adostasuna lortzean iradoki dela, alegia, eraginduta dauden administrazio desberdin eta erakunde publiko eta pribatuen artean, bai eta euskal herritarretako gehiengoaren artean ere.

   Ondorioz, Lurralde Antolamendu, Etxebizitza eta Ingurugiro sailburuaren proposamenez, eta Jaurlaritzaren Kontseiluak 1997ko otsailaren 11n egindako bilkuran aztertu eta onartu ondoren, hauxe