Hemen ikusgai dauden gainerako formatuen edukia PDF dokumentu elektroniko ofizial eta jatorrizkoa eraldatuz lortu da
Bestelako Xedapenak
Herri-Kontuen Euskal Epaitegia
3601
ERABAKIA, Herri-Kontuen Euskal Epaitegiaren Osokoak 2008ko martxoaren 14ko bilkuran hartua “Itunpeko zergen desbideraketen analisia: zioak eta gastuak finantzatzeko emandako erabilera» lanari buruzko fiskalizazioa, 2003-2005, behin betiko onesten duena.
Herri-Kontuen Euskal Epaitegiaren Osokoak 2008ko martxoaren 14an egindako bilkuran
ERABAKI DU:
“Itunpeko zergen desbideraketen analisia: zioak eta gastuak finantzatzeko emandako erabilera» lanari buruzko fiskalizazioa, 2003-2005, behin betiko onestea, erabaki honen eranskin modura ageri dena.
ANALISIA: ZIOAK ETA GASTUAK FINANTZATZEKO EMANDAKO ERABILERA, 2003-2005
I.– Sarrera.
Txosten honen aztergai dira 2003-2005 aldirako aurreikusitako diru sarreretako desbideraketak, desbideraketen arrazoizkotasuna, eta desbideraketak nola erabili diren gastuak finantzatzeko. Txosten hau, Herri-Kontuen Euskal Epaitegiaren 1/1988 Legeari jarraituz egin da, eta 2006ko ekitaldiari dagokion Urteko Lan Programan sartuta dago, Eusko Jaurlaritzako Ekonomia, Ogasun eta Aurrekontu Batzordeak hala eskatuta.
Hau izan da lana:
– Zerga itunduen 2003-2005 aldirako aurreikuspena eta diru bilketa aztertzea (urtez urte, zergaz zerga eta erakundez erakunde izan diren desbideraketa nabarmenenak zehaztuta).
– Erakunde bakoitzak ekitaldi horietako bakoitzerako aurreikuspenari eta diru bilketari buruz egindako txostenak aztertzea.
– Aztertutako aldiko aurreikuspenak eta diru bilketaren gehikuntzak konparatzea, Estatuko eta Nafarroako ogasunei dagozkienekin eta ekonomia-adierazle orokorrekin alderatuta.
– Erakunde konpromisoak bete eta gero, aurreikuspenaren aldean sobera lortutako diru kopuruek sortu dituzten baliabide erabilgarriak zehaztea, erakunde eta ekitaldi bakoitzerako.
– Diru bilketako aurreikuspenean izandako desbideraketak direla eta eskuratutako baliabide gehigarriekin erakunde bakoitzak finantzatu dituen gastuak aztertzea.
Autonomia Estatutuak ezartzen du Euskadik bere ogasun autonomoa izango duela, eta lurralde historikoetako foru aldundiei eman die zerga itunduak ordainarazteko, kudeatzeko, likidatzeko, biltzeko eta ikuskatzeko ahalmena.
Estatuaren eta Euskal Autonomia Erkidegoaren (aurrerantzean, EAE) arteko Ekonomia Itunak, bien arteko finantza eta zerga harremanak arautzen ditu. Kupoa zehazteko metodologia ezartzen du; kupo horren bidez, Euskadik Estatuaren gastuak finantzatzen laguntzen du eskumenak bereganatuak ez dituen gaietan. EAEren antolamenduak hiru maila ditu: Euskadiko ogasun orokorra (EAE osorako erakundeena), foru ogasunak (lurralde historikoena) eta toki ogasunak (udalena).
Finantza jarduera publikoak duen hiru mailako erakunde egitura hori dela eta, beharrezkoak dira finantza fluxuak. Lurralde historikoetako foru ogasunek Euskadiko ogasun orokorrari egin beharreko ekarpenen zehaztapena, Eusko Legebiltzarraren lege baten bidez onartzen da. Beste alde batetik, arau horrek berak bermatzen du toki ogasunek partaidetza izatea zerga itunduak eta itundugabeak biltzean.
Ondorengo hau da aztergai dugun aldian indarrean zen legedia:
– 12/2002 Legea, 2002ko maiatzaren 23koa, Euskal Autonomia Erkidegoarekiko Ekonomia Ituna (aurrerantzean, Ekonomia Ituna) onetsi zuena.
– 13/2002 Legea, 2002ko maiatzaren 23koa, 2002-2006 bosturtekorako Euskadiren kupoa zehazteko metodologia onetsi zuena (aurrerantzean, Kupoaren Legea).
– 27/1983 Legea, 1983ko azaroaren 25ekoa, Autonomia Erkidego osorako erakundeen eta bertako lurralde historikoetako foru organoen arteko harremanei buruzkoa (aurrerantzean, LHL).
– 6/2002 Legea, 2002ko urriaren 4koa, baliabideak banatzearren eta Euskal Autonomia Erkidegoaren aurrekontuak finantzatzeko foru aldundiek egin beharreko ekarpenak zehaztearren 2002-2006 aldian aplikatuko den metodologiarena (aurrerantzean, Ekarpenen Legea).
LHLk Herri-Dirubideen Euskal Kontseilua (aurrerantzean, HDEK) sortu zuen. Organo horrek sei kide ditu: Eusko Jaurlaritzak izendatutako hiru, eta foru aldundiek izendatutako beste hiru (foru aldundi bakoitzak bat). HDEKren zereginen artean, honako hau dago: Estatuari ordaindu beharreko kupoa kendu eta gero, Ekonomia Itunaren kudeaketatik datozen baliabideen banaketa zehaztearena.
HDEK-k, urrian, indarrean den ekitaldiko zerga itunduen bilketako itxierako aurreikuspena egiten du, abuzturaino metatutako bilketa azterturik, eta laugarren hiruhilekorako aurreikus daitekeen bilketari egokitzeko doituta. Itxierako aurreikuspen horren gainean, ekonomia ingurunea azterturik eta zergetako foru arauetako aldaketaren ondorioa balioztaturik, zerga eta aldundi bakoitzerako hurrengo ekitaldirako espero den hazkundea kalkulatzen da, eta zerga itunduetako bilketaren aurreikuspena onartzen. Horrela zehaztutako aurrekontua, Euskal Autonomia Erkidegoaren aurrekontuak finantzatzearren foru aldundiek egin beharreko ekarpenak kalkulatzeko oinarri gisa erabiltzen da. Ekarpen horiek, zenbateko berdineko sei epetan ordaintzen dira.
Urrian, arestian aipatutako itxierako aurreikuspena egitean, urteko ekarpenen azken epearekin ordaintzen den aurrelikidazioa kalkulatzen da.
Ekarpenen behin betiko likidazioa, bilketako behin betiko datuekin, ekitaldi horren hurrengo otsailean egiten eta onartzen da.
Txosten honen egituran, bi alderdi bereizi ditugu:
– Zerga itunduen aurreikuspenaren eta bilketaren artean, ekitaldietako bakoitzean gertatu diren desbideraketen analisia.
– Ekitaldietako bakoitzean aurreikuspenen aldean sobera bildutako diruen xedea, bi alde hauek zehaztuta: erakundeen artean izan duten banaketa, eta erakunde bakoitzak eman dion azken erabilera.
II.– Desbideraketen analisia.
II.1.– Aurreikuspenak eta bildutako dirua, 2003-2005 ekitaldietan.
Aztergai diren hiru ekitaldietako bakoitzean zerga itunduengatik bilduko zela HDEK-k aurreikusitako diru kopurua, azkenean bildutakoa, eta bi kopuru horien arteko desbideraketa, honako hau izan da:
Milioi euro
2003
2004
2005
Aurreik.
Bildua
Desb.
Aurreik.
Bildua
Desb.
Aurreik.
Bildua
Desb.
PFEZ
2.904,6
3.018,0
% 3,9
3.149,5
3.051,9
(% 3,1)
3.263,2
3.403,7
% 4,3
Sozietateen gaineko Z.
1.029,7
1.039,2
% 0,9
1.076,9
1.139,5
% 5,8
1.172,6
1.440,4
% 22,8
Gainerakoa
211,7
161,1
(% 23,9)
175,8
170,9
(% 2,8)
163,6
232,1
% 41,9
ZUZENEKO ZERGAK
4.146,0
4.218,3
% 1,7
4.402,2
4.362,3
(% 0,9)
4.599,4
5.076,2
% 10,4
BEZ (kudeaketa propioa)
1.980,8
2.088,9
% 5,5
2.198,9
2.404,8
% 9,4
2.428,8
2.973,6
% 22,4
Fabrikazioko Z. Bereziak
1.185,7
1.210,6
% 2,1
1.293,7
1.294,8
% 0,1
1.332,4
1.340,4
% 0,6
Beste zehark. zerga batzuk
464,8
504,4
% 8,5
512,2
563,1
% 9,9
594,5
609,5
% 2,5
ZEHARKAKO ZERGAK
3.631,3
3.803,9
% 4,8
4.004,8
4.262,7
% 6,4
4.355,7
4.923,5
% 13,0
TASAK ETA BESTE SARR.
104,5
108,5
% 3,8
112,5
103,5
(% 8,0)
107,7
105,3
(% 2,2)
JENEROTAKO SARRERAK
0,0
2,9
-
0,0
0,3
-
0,0
0,0
-
KUD. PROPIOKO Z. ITUN.
7.881,8
8.133,6
% 3,2
8.519,5
8.728,8
% 2,5
9.062,8
10.105,0
% 11,5
BEZ doikuntza
1.141,2
1.163,5
% 2,0
1.214,9
1.241,4
% 2,2
1.351,9
1.212,7
(% 10,3)
Zerga berezien doikuntza
(70,7)
(88,9)
(% 25,7)
(115,0)
(63,0)
% 45,2
(90,4)
(52,3)
% 42,1
DOIKUNTZAK, GUZTIRA
1.070,5
1.074,6
% 0,4
1.099,9
1.178,4
% 7,1
1.261,5
1.160,4
(% 8,0)
Z. ITUNDUAK, GUZTIRA
8.952,3
9.208,2
% 2,9
9.619,4
9.907,2
% 3,0
10.324,3
11.265,4
% 9,1
SOBERA BILDUTAKOA
255,9
287,8
941,1
Ekitaldi bakoitzeko aurrekontuaren aldean izandako desbideraketak aztertzean, kontuan izan behar dira aurreikuspenak egitean aurreikusitako bilketa gehikuntzak, eta benetan izandako bilketa gehikuntzak.
Ondoren, kopuru horiek daude adierazita, aztertutako ekitaldi bakoitzerako:
2003
2004
2005
Bilketa gehikuntzaren aurreikuspena, aurreko ekitaldiko itxierako kalkuluaren gainean
% 3,5
% 5,4
% 5,4
Benetan izandako bilketa gehikuntza
% 6,2
% 7,6
% 13,7
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
% 2,9
% 3,0
% 9,1
Ateratzen den lehenengo ondorioa da, aztertutako ekitaldi guztietan aurreikuspenaren aldean izandako desbideraketa goranzkoa izan dela. Izan ere, guztietan izan da aurreikusi baino bilketa handiagoa.
2003 eta 2004ko ekitaldietako desbideraketak arrazoizkoak dira, % 3 ingurukoak; 2005ekoa, berriz, nabarmena da, 941,1 milioi euro, hots, % 9,1.
Zerga itunduen aurrekontua, dagokion ekitaldiaren aurreko ekitaldiaren itxierako aurreikuspenaren gainean egiten da. Itxierako kalkulu hori egiteko, abuztura arte lortutako bilketa gehikuntza estrapolatzen zaio aurreko ekitaldiko azken bilketari, eta hainbat doikuntza egiten da, distortsioak saihesteko. Horregatik, ekonomia ingurunearen ebaluazioaren eta arauetako aldaketen eraginez kalkulatutako bilketaren gehikuntzak ez ezik, aurreko ekitaldiko itxierako aurreikuspenen betetze mailak ere zehazten du indarrean den ekitaldiko aurrekontuaren aldean gertatzen den azken desbideraketa.
Desbideraketen xehetasuna, bi kontzeptu horiei begiratuta, honako hau da:
Milioi euro
2003
2004
2005
Aurreko ekitaldiko itxierako aurreikuspeneko desbid.
25,0
82,0
114,5
Hazkunde aurreikuspeneko desbideraketa
230,9
205,8
826,6
Desbideraketa, guztira
255,9
287,8
941,1
Aztertutako hiru ekitaldietan, itxierako aurreikuspenen desbideraketak % 0,3, % 0,9 eta % 1,1 izan dira, hurrenez hurren.
Bilketako hazkundearen aurreikuspena egiteko, ekonomiari espero zaion hazkundea aztertzen da, barne produktu gordina (BPG) aintzat hartuta. 2003ko, 2004ko eta 2005eko ekitaldietako aurreikuspenak, BPGaren hazkundearen behin betiko datuak baino txikiagoak izan dira, % 1,3, % 2,5 eta % 1,2, hurrenez hurren.
Desbideraketek guztira aurreko ekitaldiko itxierako aurreikuspenean izandako eraginak eta BPGaren hazkunde tasan izandako eraginak esplikatzen dituzte 2003ko eta 2004ko ekitaldietako desbideraketak; 2005ean, ostera, % 6,35 da aldea.
Bilketa gehikuntzak eta Estatuak egindako aurreikuspenetako desbideraketak honako hauek izan dira:
2003
2004
2005
Bilketaren gehikuntza
% 5, 7
% 8, 2
% 14, 1
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
% 1, 9
% 1, 4
% 6, 2
Aurreko datuak aztertuta, ondorioztatzen da aurrekontuarekiko desbideraketak handixeagoak izan direla EAEn, 1,8 ehuneko-puntu inguru, eta bilketaren gehikuntzak Estatuarenak baino 0,2 puntu txikiagoak izan direla.
Nafarroako Foru Erkidegoan izandako bilketako aldakuntzak, EAEkoak baino txikixeagoak izan dira. Aztergai ditugun hiru ekitaldietan, % 2,6, % 6,5 eta % 11,3 izan dira, hurrenez hurren.
Ondorio gisa:
– Finantza Publikoetarako Euskal Kontseiluak diru bilketako aurreikuspen zuhurrak egiten ditu. Zuhurtasun hori, ezinbestean, finantzaketa ereduarekin erlazionatu behar dugu, erakunde konpromisoak zuzenean lotzen baititu bilketarekin; beraz, sarreren aurrekontu handiago batek, foru aldundiek Eusko Jaurlaritzari “konturako» ekarpen handiagoa egin beharra dakarte beti.
– Aurreko ekitaldiko itxierako aurreikuspena, bilketaren aurreikuspena egiteko oinarri dena, bilketak ekitaldiko lehen zortzi hiletan izandako bilakaera aztertuz egiten da. Hurrenez hurreneko hamabi hilabeteko bilketaren bilakaeran oinarritutako estrapolazioak, aurreikuspen zehatzagoa eman beharko luke, eta desbideraketa txikiagotu.
– Desbideraketak ez direla aztertzen nabari da. Horrek zaildu egin dezake zenbait zergatan aurreikuspen egokiak egitea.
II.2.– Laburpena, aldundiak bereizita.
Aztergai diren hiru ekitaldietako bakoitzean zerga itunduengatik bildutako diruaren xehetasuna, eta HDEK-k aurreikusitako diru kopurua, erakundeetako bakoitzerako, azalpenen IV.2, atalean jasota dago.
Aurrekontuaren aldean izandako desbideraketak, bai eta foru aldundi bakoitzak aurreikusitako eta azkenean eskuratutako bilketa gehikuntzak, hurrengo taulan laburbilduta daude:
AFA
BFA
GFA
GUZTIRA
2003
Gehikuntza orokor aurreikusia, 2003-2002
% 3,8
% 3,5
% 3,3
% 3,5
Gehikuntza orokor eskuratua, 2003-2002
% 4,0
% 6,4
% 6,8
% 6,2
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
% 0,8
% 2,3
% 4,7
% 2,9
2004
Gehikuntza orokor aurreikusia, 2004-2003
% 5,3
% 5,7
% 4,9
% 5,4
Gehikuntza orokor eskuratua, 2004-2003
% 11,6
% 7,1
% 6,4
% 7,6
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
% 5,9
% 2,0
% 3,1
% 3,0
2005
Gehikuntza orokor aurreikusia, 2005-2004
% 5,2
% 5,4
% 5,4
% 5,4
Gehikuntza orokor eskuratua, 2005-2004
% 10,5
% 16,5
% 11,0
% 13,7
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
% 6,2
% 12,0
% 6,2
% 9,1
Aurreko datuak aztertuta, ondorioztatzen da aurreikuspenekiko desbideraketak ez direla homogeneoak erakunde eta ekitaldi guztietan. Hartara, 2003an desbideraketa handiena Gipuzkoako Foru Aldundiarena (GFA) da, % 4,7; 2004an, Arabako Foru Aldundiarena (AFA) nabarmentzen da, % 5,9; eta 2005ean, Bizkaiko Foru Aldundiarena (BFA) da nabarmenena, % 12 desbideratuta.
Bilketaren gehikuntzei dagokienez, aipatzekoa da 2003an Arabako Foru Aldundiak batez bestekoa baino 2 puntu beherago handitu duela bilketa, eta 2004an, berriz, batez bestekoaren 4 puntu gainetik gehitu duela. 2005ean, aipagarri da Bizkaiko Foru Aldundiaren bilketaren gehikuntza, batez bestekoa baino 3 puntu gehiago izan baitzen.
Azken batean, foru aldundien bilketak ekitaldi horietan guztietan izandako aldaketen arteko konpentsazioak gertatzen dira. Kontuan izan beharrekoa da hiru lurraldeen ekonomia eta enpresa egitura ezberdinxea dela. Beraz, ekonomia hazkundearen eraginak une ezberdinetan islatzen dira.
II.3.– Analisia, zergak bereizita.
II.3.1.– Zuzeneko zergak.
Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga (PFEZ)
PFEZa, autonomia erkidegoko araudia duen zerga itundua da, eta zergadunaren ohiko bizilekua du loturagune. Pisu handia du, % 30 inguru, zerga itunduen bilketaren guztizkoan. Horregatik, edozein desbideraketak, txikia izanagatik, diru kopuru handiko aldea dakar sarreretan.
Segidan, aurreikuspeneko eta bilketako daturik adierazgarrienak daude laburbilduta, erakunde eta ekitaldi bakoitzerako:
AFA
BFA
GFA
GUZTIRA
2003
Hazkunde aurreikusia, 2003-2002
% 0,9
% 2,1
% 1,6
% 1,7
Gehikuntza orokor eskuratua, 2003-2002
% 8,0
% 5,3
% 3,3
% 5,1
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
% 7,9
% 3,7
% 2,3
% 3,9
2004
Hazkunde aurreikusia, 2004-2003
% 3,6
% 4,7
% 4,1
% 4,3
Gehikuntza orokor eskuratua, 2004-2003
% 4,9
(% 0,1)
% 1,1
% 1,1
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
(% 0,3)
(% 4,3)
(% 2,6)
(% 3,1)
2005
Hazkunde aurreikusia, 2005-2004
% 5,9
% 5,8
% 5,5
% 5,7
Gehikuntza orokor eskuratua, 2005-2004
% 7,7
% 12,1
% 12,6
% 11,5
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
% 1,7
% 3,4
% 7,1
% 4,3
Desbideraketa orokorrak, aztertutako hiru ekitaldietatik batean ere ez du gainditu aurrekontuaren % 5, EAE osoan. Kopuru absolutuetan, aurreikusitakoa baino 113,4 milioi euro gehiago biltzea ekarri du 2003an (% 3,9); 97,6 milioi gutxiago, 2004an (% -3,1); eta 140,5 milioi gehiago, 2005ean (% 4,3).
Aldundiak bereizita azterturik, aipatzekoa da Arabako Foru Aldundia 2003an, % 7,9 desbideratu baitzen, eta Gipuzkoako Foru Aldundia 2005ean, % 7,1 desbideratu baitzen.
Hala bilketaren bilakaera, nola aurrekontuaren aldean izandako desbideraketak, zuzenean erlazionaturik daude foru aldundiek 2003ko martxoan onartutako zergaren erreformarekin. Erreforma hori izapideetan zen, ekitaldi horretako aurrekontua egitean. Erreforma horrek ekarri zuen, besteak beste, tributazio tasa marjinalak txikiagotzea. Erreforma horrek 2003ko zerga ekitaldiari erasan zionez (2004an aurkeztu eta ordaindu beharreko errenta aitorpena), komenigarri iritzi izan zen laneko etekinen gaineko atxikipenen taula tarifa berri bati egokitzea. Hala, erreformaren kostuaren zati bat 2003ko bilketan islatuko zen. Horrenbestez, PFEZarengatiko bilketaren gehikuntza 2003an % 1,7ra mugatuko zela uste zen, eta 2004an % 4,3 izango zela gehikuntza.
Azkenik, gehikuntza horiek % 5,1 eta % 1,1 izan dira, hurrenez hurren. Izan ere, 2003ko apirilaren 1 arte atzeratu zen zergaren aldaketa onartzea eta atxikipen taula berriak indarrean sartzea. Atzerapen horrek eraginda, taula berriak aplikatuz eginiko lehenengo sarrerak atzeratu egin ziren: 2003ko maiatz arte enpresa handien kasuan, eta 2003ko uztail arte enpresa txikien kasuan.
Arabako Foru Aldundiak 2003ko ekitaldian duen desbideraketa laneko atxikipenetan ageri da: aurreikusitakoa baino hazkunde handiagoa izan dute, bereziki sektore publikoan, pisu espezifiko handiagoa baitu lurralde horretan, beste bietan baino. Aipatzekoa da pentsioak eguneratzearen eragina.
Gipuzkoako Foru Aldundiak aurreikusitakoan izandako desbideraketa, 2005ean, bilketaren gehikuntza aurreikuspenetan kontuan hartu ez izanak ekarri zuen. Arestian aipatutako erreformak 2004ko kuota diferentzial garbian izandako eragina izan zen gehikuntza hori.
Sozietateen gaineko Zerga (SZ):
SZrengatiko bilketa handitu egin da, zerga itunduen guztizkoaren % 11,3 izatetik % 12,8 izatera, aztergai dugun aldian.
Autonomia erkidegoko araudia duen zerga itundua da, eta loturaguneak ditu araudiaren eta ordainarazpenaren aldetik. Zerga helbidea Euskadin duten eta aurreko ekitaldian gehienez 6 milioi euroko eragiketa bolumena izan duten zergadunen SZ ordainaraztea, foru aldundien eskumen esklusiboa da. Eragiketa bolumena zenbateko hori baino handiagoa bada, edozein zerga helbide dutela ere, foru aldundiari, Estatuko Administrazioari edo biei ordaintzen diete zerga, lurralde bakoitzean egiten duten eragiketa bolumenaren proportzioan. Aplikatzekoa zaien araudiari dagokionez, aipatu zenbatekoa gainditzen duten enpresak lurralde komuneko araudiak arautuko ditu, baldin Euskadin egiten duten eragiketa bolumena % 25 edo gutxiago bada.
Segidan, aurreikuspeneko eta bilketako daturik adierazgarrienak daude laburbilduta, erakunde eta ekitaldi bakoitzerako:
AFA
BFA
GFA
GUZTIRA
2003
Hazkunde aurreikusia, 2003-2002
% 4, 3
(% 0, 5)
(% 1, 8)
(% 0, 1)
Gehikuntza orokor eskuratua, 2003-2002
(% 8, 7)
(% 3, 0)
% 10, 7
%0,1
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
(% 9, 7)
(% 3, 0)
% 14, 5
% 0, 9
2004
Hazkunde aurreikusia, 2004-2003
% 6, 7
% 8, 9
% 3, 6
% 6, 8
Gehikuntza orokor eskuratua, 2004-2003
% 13, 1
% 12, 3
% 4, 0
% 9, 7
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
% 8, 4
% 7, 7
% 1, 6
% 5, 8
2005
Hazkunde aurreikusia, 2005-2004
% 4, 6
% 4, 5
% 5, 0
% 4, 6
Gehikuntza orokor eskuratua, 2005-2004
% 30, 4
% 31, 6
% 15, 5
% 26, 4
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
% 29, 0
% 28, 6
% 10, 2
% 22, 8
Kopuru absolutuetan, aurreikusitakoa baino 9,6 milioi euro gehiago biltzea ekarri du 2003an; 62,7 milioi euro, 2004an; eta 267,9 milioi euro 2005ean.
Desbideraketak, Estatuan, handiagoak izan dira EAEkoak baino, 2003 eta 2004ko ekitaldietan; 2005ekoan, berriz, nabarmen txikiagoa izan da. Izan ere, ekitaldi horietan % 3,9, % 7,9 eta % 16,5 izan da, hurrenez hurren. Bilketaren aldakuntzari dagokionez, Estatuan % 2,3, % 18,7 eta % 24,9 handitu zen, hurrenez hurren. EAEko bilketa gehikuntzak ere antzekoak izan ziren, 2003ko eta 2005eko ekitaldietan, eta nabarmen handiagoa 2004an. Desbideraketa nabarmenenak, oro har, zergaren kuota diferentzial garbian (aurrerantzean, KDG) izaten dira. Kontzeptu horretan sartuta daude, orobat, araudi komuna aplikatzekoa zaien enpresek zergaren kontura egin beharreko hiru ordainketak ere. Hor sartuta daude, beraz, SZren kontura egindako ordainketa zatikatuak, uneko zerga ekitaldikoak; bai eta aurreko ekitaldiko zerga likidatzetik datorren KDGa ere.
Nahiz eta 2003ko desbideraketa orokorra ez den nabarmena, badira nabarmenak Arabako Foru Aldundiaren eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren desbideraketak. Aldundi horien desbideraketek elkarren kontrako zeinua dute. Izan ere, hazkundeaz egin zituzten aurreikuspenak, berebat, egiaz lortutako bilketaren kontrako zeinukoak izan dira.
Arabako Foru Aldundiak, 2003ko ekitaldian, KDGa % 7,3 haziko zela aurreikusi zuen, aurreikuspena egiteko unean bilketa asko hazi baitzitzaien. Hala ere, kontzeptu horrengatik bildutako dirua nabarmen gutxitu zen, bai zergak eragiketa bolumenaren arabera ordaintzen dituzten enpresetarako, bai zergak osorik foru lurraldeari ordaintzen dizkiotenetarako.
Gipuzkoako Foru Aldundian, desbideraketa % 14,5 izan zen: aurreikuspena egitean, enpresetan nabari zen dezelerazio ekonomikoak iraungo zuela uste izan zuten, eta, beraz, % 1,8ko jaitsiera aurreikusi zuten. Ekonomiaren susperraldia, ordea, aurreratu egin zen Gipuzkoako enpresetan, zergak beste bi lurraldeetan ordaintzen dituztenekin alderatuta. Gainera, aldiko itxierako aurreikuspenean % 1,5eko desbideraketa izan zen, eta ekitaldi horretan izandako 10,5 milioi euroko ohiz kanpoko itzulketa ez zen aintzat hartu. Bi xehetasun horiek esplikatzen dute, hortaz, 5 ehuneko-punturen desbideraketa izatea.
Arabako eta Bizkaiko Foru Aldundiek desbideraketak, 2004arekin erkatuta, enpresa mozkinen hazkundeari zor zaio. Gipuzkoak Foru Aldundian, aurreko ekitaldian agertu zen hazkunde hori. Bizkaiko Foru Aldundian, gainera, desbideraketa izan zen 2003ko ekitaldiko itxierako aurreikuspenean, 4, 7 ehuneko-punturena.
2005eko ekitaldian, desbideraketa orokorra -267,9 milioi euro- aldundien artean banatuta dago. Arabako Foru Aldundian, 52,6 milioiren desbideraketa; Bizkaiko Foru Aldundian, 177,1 milioi eurorena; eta Gipuzkoako Foru Aldundian, 38,2 milioi euro bildu ziren sobera. Hiru aldundietan, desbideraketa nabarmenagoa da KDGan.
Hazkunde aurreikuspena, % 4,5 eta % 5 artekoa, 2004an izandako bilketa gehikuntza baino askoz txikiagoa izan zen, Gipuzkoako Foru Aldundian izan ezik. 2004ko itxierako aurreikuspenean, bilketa gehikuntza handiak izan ziren: Araba-Bizkaiko Foru Aldundietan, % 9 ingurukoak; eta Gipuzkoako Foru Aldundian, % 4 ingurukoa. Horrenbestez, uste dugu aurreikuspenetan gehikuntza handiagoa agertu izan beharko litzatekeela, Euskadiko BPG nominalaren azpitiko gehikuntza aurreikusi beharrean.
Arabako Foru Aldundian, hazkunde orokorra izan da, zergadun guztietan; gainera, aitorpen positiboen kopuruaren gehikuntza batek lagunduta etorri da. Bizkaiko Foru Aldundian, berriz, gehikuntza hiru enpresatan bilduta dago: enpresa horien bilketa % 123 handitu zen, eta gainerakoen batez besteko gehikuntza % 13 izan zen. Gipuzkoako Foru Aldundian, bilketaren gehikuntza, batez besteko horren antzekoa izan da.
Dena dela, onartu behar da bilketaren hazkundea oso nabarmena izan zela 2005ean, enpresa emaitza onen eraginez (burtsan kotizatzen duten sozietateen mozkinak % 40,6 handitu ziren). Horrenbestez, uste dugu % 4,6 hazteko aurreikuspena zuhurregia izan zela, batik bat kontuan izanik aurreikuspena egiteko orduan jadanik nabari zen gehikuntza, % 9 ingurukoa Araban eta Bizkaian.
Gainerako Zuzeneko Zergak:
Atal honetan sartuta daude hiru zerga figura, zerga itunduengatiko bilketa osoaren barruan oso pisu murritza dutenak (% 1,7 eta % 2, 1 bitarte). Hemen bilduta dago Ondarearen gaineko Zergak, Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zergak, eta ez-egoiliarren Errenten gaineko Zergak (aurrerantzean, EZEGZ) ekarritako diru bilketa.
Desbideraketa erlatibo nabarmena dute 2003ko ekitaldian (% -24) eta 2005eko ekitaldian (% +41,8). Hala ere, kontuan hartu behar da kopuru absolutuetan 50,7 milioi euro gutxiago biltzea dakartela 2003an, eta 68,4 milioi euro sobera biltzea 2005ean.
Desbideraketaren zatirik handiena esplikatzen duen zerga, EZEGZ da: une bakoitzean Estatuan ezarritako arau substantibo eta formal berberek arautzen duten zerga itundua.
Zerga figura horren bidez bildutako diruak oso bilakaera gorabeheratsua du. Hartara, ia ekitaldi guztietan desbideraketa nabarmenak izan dira aurrekontua gauzatzean, eta antzera gertatzen da Estatuan ere.
II.3.2.– Zeharkako zergak.
Balio erantsiaren gaineko zerga (Kudeaketa propioa):
Zerga itundua da, une bakoitzean Estatuan ezarritako arau substantibo eta formal berberek arautzen dutena. Gainera, harmonizatuta dago Europar Batasun osoan.
Ordainarazteko loturagunea, hauxe da: zergadunak aurreko ekitaldian egindako eragiketa bolumena, eta eragiketa horietatik lurralde komunean edo foralean egindakoen ehunekoa. Azken datu horrek zehazten ditu zein ogasuni ordainduko zaion zerga eta, ordaintzekotan, zein ehunekotan ordaintzen zaion bati edo besteari.
Zerga itunduengatiko bilketa osoan zerga horrek duen pisua haziz joan da aztergai ditugun hiru ekitaldietan: % 22,7 zen 2003an, eta guztizkoaren % 26,4 izatera heldu zen 2005ean.
Ondoren, kopuru nabarmenenak daude adierazita, ekitaldi eta erakunde bakoitzerako:
AFA
BFA
GFA
GUZTIRA
2003
Hazkunde aurreikusia, 2003-2002
% 3,7
% 4,0
% 5,2
% 4,4
Gehikuntza orokor eskuratua, 2003-2002
% 0,7
% 14,3
% 10,6
% 10,4
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
(% 4,5)
% 8,3
% 7,2
% 5,5
2004
Hazkunde aurreikusia, 2004-2003
% 7,4
% 6,4
% 6,0
% 6,5
Gehikuntza orokor eskuratua, 2004-2003
% 25,3
% 13,3
% 12,4
% 15,1
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
% 16,8
% 5,3
% 11,4
% 9,4
2005
Hazkunde aurreikusia, 2005-2004
% 3,1
% 4,2
% 4,7
% 4,2
Gehikuntza orokor eskuratua, 2005-2004
% 13,7
% 32,8
% 16,4
% 23,7
Desbideraketa, aurrekontuaren aldean
% 12,4
% 33,6
% 12,9
% 22,4
Estatuan, BEZagatik bildutako dirua handitu egin zen aztergai ditugun ekitaldietan, % 9,9, % 9,7 eta % 12,0; aurrekontuetako zenbatekoen aldean izandako desbideraketak, berriz, % 3,6, % 3,8 eta % 4,8 izan ziren, hurrenez hurren.
EAEn, 2003ko eta 2004ko ekitaldietako desbideraketen eraginez, aurreikusitako zenbatekoak baino 108,1 eta 205,9 milioi euro gehiago bildu dira, hurrenez hurren. Desbideraketek ez dute banaketa berdina izan hiru lurraldeetan. 2005ean, desbideraketa orokorrak (% 22,4) 568,9 milioi gehiago biltzea ekarri du, eta Bizkaiko Foru Aldundian nabarmena izan da desbideraketa.
2003ko ekitaldian, Arabako Foru Aldundiak beste bi aldundiek ez bezalako bilakaera izan zuen; izan ere, sarrera ezohikoak izan zituen aurreko ekitaldian, eta aldundi haren zergadun handietako batek bere enpresetako batzuen zerga helbidea aldatu zuen. Gainerako zergadunen hazkundea % 8,6 izan zen.
Bilketaren gehikuntza horren sorburu da ekonomia egoeraren hobekuntza. Halako hobekuntzen eragina, BEZean, Sozietateen Zergan baino urtebete lehenago nabari ohi da.
2004ko ekitaldirako, aurreikusi zen bilketaren hazkundea % 6, 5 inguru izango zela EAE osoan. Egiaz, 9 puntu handiagoa izan da gehikuntza, eta are handiagoa Arabako Foru Aldundian, % 25,3 gehiago bildu baitu.
Arabako Foru Aldundian izandako gehikuntza horren kausa dira bi enpresaren sarrera ezohikoak (bilketaren gehikuntzaren % 3 eragin zuten) eta gainerako zergadunen bilakaera (bilketaren batez besteko hazkundea EAEko batez bestekoaren 3 puntu gainetik izatea eragin zuen).
Gipuzkoako Foru Aldundian, azkenean eskuratutako bilketa baino 34,6 milioi euro txikiagoa izan zen 2003ko ekitaldiaren itxierako aurreikuspena, eta horrek eragin zuen desbideraketaren erdia.
2005eko ekitaldian, aldaketa garrantzitsua izan zen inportazioei parekatutako eragiketen (aurrerantzean, IPE) zergapetzean, 87/2005 Errege Dekretua (2005eko urtarrilaren 31koa) argitaratu baitzen. Dekretu horren bidez, aldatu egin zen eragiketa horiei dagozkien kuotak likidatzeko mekanismoa; aurrerantzean, ordaintzen diren autolikidazioan bertan egin daiteke kenkaria. Arau aldaketa hori ez zen kontuan hartu 2005eko aurrekontua egitean. Izan ere, 2004ko urrian egin zen aurreikuspena; eta errege dekretua ez zen onartu hurrengo ekitaldiko urtarril arte, eta 2005eko apirilaren lehenean sartu zen indarrean.
Zergadunak, oro har, hidrokarburoen, tabakoaren eta alkoholaren operadoreak dira. Ordu arte, eragiketa horien BEZa aduanetan ordaintzen zuten, eta jasandako BEZ gisa ageri zen foru ogasunei hilero edo hiru hilean behin aurkezten zizkieten aitorpenetan. Eragiketa horiengatik sortutako kuotak, prozedura berriarekin, aduanetan aurkeztutako autolikidazio berean ken daitezke, foru ogasunetan aurkezten dituzten aitorpenetan jasandako kuota gisa sartu gabe. Horrenbestez, handitu egiten da kudeaketa propioko BEZagatik bildutakoa.
Hala, bada, inportazioen BEZetik barne eragiketen BEZera joan da kopuru bat. Hartara, foru aldundiek utzi egin diote aduanetako BEZaren doikuntzako zati bat jasotzeari, eta inportazioekin parekatutako eragiketengatiko kenkariak bereganatzeari, zergadunengandik zuzenean bildutako BEZean. Gehikuntza horren ondorioz, 106,1 milioi euroren gutxitzea gertatu da aduanetako BEZaren doikuntzan.
Estatuak foru ogasunen alde galdutako bilketa 288,0 milioi eurorena dela kalkulatu du; adierazi duenez, horietatik 209,0 milioi berreskuratzen dira, doikuntzak direla eta, zenbateko txikien bidez. Hala ere, kopuru horietan EAE eta Nafarroa ditu sartuta.
Beste alde batetik, zergapetzearen aldaketa horrek foru ogasunetan izan duen eragina txikiagotze aldera, lurralde arteko doikuntza onartu zuen HDEK-k, 2005eko urrian. Erabakian adierazten denez, legezko aldaketa horren eragina asko aldatzen da batetik bestera. Eusko Jaurlaritzak eta aldundiek egindako kalkuluen arabera, bilketa berria Bizkaian izango da % 85 baino gehiagoan, eta desabantaila garbia izango dute beste bi lurraldeek. Hori berdintzeko, BEZagatik bildutakoari doikuntza bat ezartzen zaio, zerga itunduetatik datozen sarreren % 1,1ekoa gehienez ere.
Doikuntzaren behin betiko likidazioa, bilketa osoaren % 1,1 izan zen: hots, 123,9 milioi euro. Doikuntza horren ekarpen osoa Bizkaiko Foru Aldundiak egin zuen, eta beste aldundien artean banatu zen: 41,8 milioi euro Arabako Foru Aldundiarentzat, eta 82,2 milioi euro Gipuzkoako Foru Aldundiarentzat.
Arabako Foru Aldundian, lurralde arteko doikuntzaren eragina kenduta, aurreikuspenaren aldean izandako desbideraketa % 3,3 izango litzateke. Eta Gipuzkoako Foru Aldundian, desbideraketa % 3,1 izango litzateke.
BEZeko aldakuntza balioztatzearren, demagun aduanetako BEZeko doikuntzako aldakuntza, osorik, zergapetzearen aldaketak eragin duela, bi kontzeptuak batera aztertuz:
AFA
BFA
GFA
GUZTIRA
Kudeaketa propioko BEZeko desbideraketa
% 12,4
% 33,6
% 12,9
% 22,4
Aduanetako BEZeko doikuntzako desbid.
(% 21,2)
(% 21,2)
(% 21,2)
(% 21,2)
Baterako desbideraketa
% 4,0
% 17,6
% 3,8
% 10,4
Kudeaketa propioko BEZeko bilketako gehikuntza
% 13,7
% 32,8
% 16,4
% 23,7
Bilketako gehikuntza, guztira
% 7,6
% 20,5
% 9,0
% 14,3
Bizkaiko Foru Aldundiari dagokionez, esan beharrekoa da, lehenik eta behin, desbideraketa nabarmena izan dela 2004ko itxierako aurreikuspenean (% 4,9), eta, espero zen hazkundea kontuan hartuta, 2005eko aurrekontua 54,8 milioi euro handitzea ekarriko zukeela. 2005erako hazkunde aurreikuspena, % 4,2, zuhurra izan zen, gogoan izanik 2004ko itxierako aurreikuspenean % 8,1eko hazkundea espero zela (azkenean, % 13,3koa izan zen).
Eskuratutako bilketa gehikuntza handiari buruz, esan beharrekoa dugu urtarriletik apirilera izandako bilakaera positiboa indartu egin zutela, beharbada, apirilean 87/2005 Errege Dekretua indarrean sartu izanaren ondorioek. Aldaketa horrek indartu egiten du bilketaren hazkundea bera, ekonomia jardueraren dinamismoa dela kausa. Izan ere, BEZeko kuotak automatikoki kengarriak izateak finantza kostu txikiagoa dakarkie enpresei. Eragin hori, gainera, areagotu egin zuen petrolioa garestitu izanak. Bizkaian, hidrokarburoei lotutako IPEen operadore nagusiari erasan dio horrek.
Arestian adierazi dugunez, kudeaketa propioko BEZean eta aduanetako BEZeko doiketan batera izandako eraginak, Bizkaiko Foru Aldundian, % 17,6 desbideratzea ekarri du, eta bildutakoa % 20,5 gehitzea.
Azken batean, uste dugu zergapetzea aldatzearen eraginak esplikatzen duela kudeaketa propioko BEZean desbideratze orokorra izatea, % 12koa. Gainerakoa -hau da, % 10,4-, uste izatekoa da Bizkaiko Foru Aldundiak bildutakoa aurreikusitakoa baino gehiago hazi izanari zor zaiola. Horren arrazoia, zati handi batean, hazkundearen aurreikuspen zuhurregia egin izana da.
Gainerako Zeharkako Zergak:
Fabrikazioko zerga bereziak (hor sartuta daude alkoholarena eta edari eratorriena, eta tarteko produktuena), hidrokarburoenak, tabako laboreenak, garagardoarenak eta argindarrarenak, garrantzi handia dute zerga itunduengatiko bilketa osoan: % 11,9 inguru, 2005ean. Hala ere, ez dute desbideratze handirik izan, aurreikusitako zenbatekoen aldean.
“Zeharkako beste zerga batzuk» kontzeptuaren barruan, hainbat zerga figura bildu dugu, hala nola: Ondare Eskualdaketen eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zerga (aurrerantzean, OEJDZ), garraiobide jakin batzuen gaineko zerga berezia, eta abar. Zerga horien ekarpena, bildutako diru kopuru osoaren barruan, % 5 da. Kopuru erlatiboetan, baina, % 8,5 desbideratu dira aurrekontuarekiko 2003an, eta % 9,9 2004an; 2005ean, ordea, ez da desbideratze nabarmena izan.
Munta handieneko eta desbideratze handieneko zerga figura, OEJDZ izan da, % 16,1 desbideratu baitzen 2003an, eta % 13,5 2004an. Bi urte horietan, orobat, bildutako dirua nabarmen gehitu zen, aurreko ekitaldiarekin konparatuta. Kopuru absolutuetan, 47,4 eta 46,4 milioi euro sobera bildu ziren, hurrenez hurren.
2003ko ekitaldiari dagokionez, desbideraketa Bizkaiko Foru Aldundian kontzentratu zen, % 23,8, nahiz eta Arabako Foru Aldundiak % 14,7ko desbideraketa izan.
Bizkaiko Foru Aldundian, itxierako aurreikuspeneko desbideraketak 9 puntu esplikatzen ditu, eta gainerakoa urte osoan izandako bilketa gehikuntzari zor zaio. Izan ere, diru sarrera handiagoak izan dira, denboran batera gertatu diren baina ezohikotzat jo ez diren kapital handitze edo txikitzeengatik.
Arabako Foru Aldundian, aurreko ekitaldiko itxierako aurreikuspeneko desbideraketa da desbideraketa orokorreko 4 punturen kausa; gainerakoa, bi sozietate eragiketak ekarritako diru sarrerei zor zaie. Eragiketa horiek (higiezinen sektoreko enpresenak) 2,6 milioi euro ekarri zituzten.
2004ko ekitaldian, Bizkaiko Foru Aldundian berriz ere desbideraketa izan zen aurreko ekitaldiko itxierako aurreikuspenean, eta horrek desbideraketa orokorreko 10 puntu esplikatzen ditu. Desbideraketaren gainerakoak, ohiz kanpoko diru sarreretan du sorburua, bai ondare eskualdaketetan, bai egintza juridiko dokumentatuetan. Kapital gehikuntzako eragiketa bakarrari zor zaizkio.
II.3.3.– BEZarengatiko eta zerga bereziengatiko doikuntzak.
Estatuarekin bi doikuntza egiten dira: bata, BEZari buruzkoa; bestea, zerga bereziei buruzkoa. Foru aldundien artean banatzen dira horiek, koefiziente horizontalen proportzioan.
BEZagatiko doikuntzak bi osagai ditu: bata, inportazioen BEZarena (Estatuak biltzen du beti); bestea, barne eragiketena (zergaren loturaguneek erasaten diote).
Zerga bereziei doakionean, bilketa eta kontsumoa egokitzearren, doikuntza egiten da, Alkoholaren eta Edari Eratorrien Zergarako, Tarteko Produktuen Zergarako, Garagardoaren Zergarako, Hidrokarburoen Zergarako, eta Tabako Laboreen Zergarako. Tabako Laboreen Zergaren kasuan izan ezik, gainerako zergetan, bi doikuntza osagai daude: inportazioena eta barne eragiketena.
Bi doikuntza motetan, EAEren bilketa eta Estatuarena sartzen dira.
BEZaren doikuntza dela eta Estatuak kobratu beharreko zenbatekoen desbideraketak ezmaterialak izan dira 2003ko eta 2004ko ekitaldietan, eta garrantzi handiagoa izan dute 2005ean, inportazioekin parekatutako eragiketen zergapetzea aldatu izanaren eraginez. Alderdi hori aztertu dugu, jadanik, kudeaketa propioko BEZaren atalean.
Zerga berezietatik datozen doikuntzek, aztergai dugun aldian, Estatuari ordaindu beharreko zenbatekoak ekarri dituzte. Doikuntza horietan, desbideraketak handiak izan dira kopuru erlatiboetan; ez, ordea, kopuru absolutuetan.
Kontuan izan beharrekoa da zaila dela doikuntzaren zenbatekoa aurreikustea, eta kontzeptu horregatik EAEn bildutako diruak ez duela desbideraketa nabarmenik izan.
III.– Sobera bildutako diruen xedea.
III.1.– Erakundeen arteko banaketa.
Aurreko atalean ikusi dugunez, aztergai ditugun hiru ekitaldietan, aurrekontuetan aurreikusitakoa baino gehiago izan da banatu beharreko zerga itunduekin bildutakoa.
Hona hemen zenbat bildu den sobera, foru aldundiak, Jaurlaritza eta udalak bereizita:
Milioi euro
2003
2004
2005
Guztira
%
Eusko Jaurlaritza
180,6
200,8
609,3
990,7
% 66,7
Arabako Foru Aldundia
8,2
29,1
11,5
48,8
% 3,2
Bizkaiko Foru Aldundia
58,3
(31,9)
174,8
201,2
% 13,6
Gipuzkoako Foru Aldundia
46,1
18,9
21,6
86,6
% 5,8
Estatuarentzako kupoko aldakuntza
(0,9)
16,7
1,8
17,6
% 1,2
Udalen partaidetza, zerga itunduetan
8,9
23,3
122,1
154,3
% 10,4
Baliabide erabilgarrien gehikuntza
301,2
256,9
941,1
1.499,2
% 100,9
Kontabilitate irizpideetako aldeak
(45,3)
30,9
0,0
(14,4)
(% 0,9)
Sobera bildutakoa
255,9
287,8
941,1
1.484,8
% 100,0
Bilketaren gehikuntza horiek, erakunde bakoitzean -sortu dituzten erakunde konpromiso handienei erantzun eta gero- azkenean erabilgarri diren baliabideak dira, eta haien kontabilitate erregistroei jarraituz kalkulatu dira.
Eusko Jaurlaritzak eta foru aldundiek, aztertutako ekitaldietan, aurre egin behar dieten konpromiso soberak finantzatzeko baizik ez dituzte gaitu bilketa handiagoagatiko diru sarrerak. Baliabide gehikuntzak, eskuarki, ekitaldiko azken hilean agertzen dira. Horrenbestez, ez dituzte gastu berriak finantzatzen, salbu eta aurrez adierazi ditugun horiek. Baliabide gehikuntzek altxortegiko geldikina handitu dute ekitaldi itxieran; geldikin hori hurrengo ekitaldian erabiltzen da, aurrekontuko aldaketak finantzatzeko.
Betebeharrak erregistratzeko irizpidean, aldeak izan dira erakunde batetik bestera. Zenbaitetan, korrelazioa hautsi da sarreren (bilketa) eta gastuen (ekarpenak eta Elkartasun Funtsa) erregistroan. Hartara, Eusko Jaurlaritzak 2003ko Elkartasun Funtsaren likidazioa 2004ko ekitaldian kontabilizatu zuen; eta Bizkaiko Foru Aldundiak, 2002ko eta 2003ko ekitaldietako ekarpenen eta Elkartasun Funtsaren likidazioa, onartu ziren ekitaldietan kontabilizatu zuen, hau da, hurrengo ekitaldian. Aitzitik, Arabako Foru Aldundiak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak, likidazio horietako bakoitza bere ekitaldian erregistratu zuten.
2005ean, erakunde guztiek irizpide bera erabili dute: ekitaldi horretan erregistratu dute ekarpenen eta Elkartasun Funtsaren likidazioa.
Ikus daitekeenez, Jaurlaritzak bilketaren gehikuntzan duen partaidetza txikiagoa da koefiziente bertikala deritzona baino (% 70,44). Horren kausa nagusia da, Jaurlaritzak Elkartasun Funtsera eginiko ekarpena, hasieran aurreikusitakoa baino kopuru handiagoak bideratu behar izan baitira horretara 2003ko eta 2005eko ekitaldietan.
Koefiziente bertikalak zehazten du aldundiek EAEko karga erkideei eusteko egin beharreko ekarpen orokorra. Baliabide erabilgarrien gainean aplikatzen da, behin Ekarpenen Legean ezarritako kenkariak aplikatu eta gero (eta ez, zuzenean, tributuen bilketaren gainean). Kenkaririk nabarmenena, Estatuari ordaindu beharreko kupoa da. Aztergai dugun aldian, banatu beharreko sarreren % 11 izan da kupoa, gutxi gorabehera.
Estatuarentzako kupoak, dena dela, ez du ia eraginik izan sobera bildutako diruen banaketaren gainean. Izan ere, ez dago sobera bildutako diru horiei lotuta, eta ez da alde nabarmenik izan ekarpenen kalkuluan sartutako zenbateko aurreikusien eta likidatuen artean.
Bilketaren gehikuntzak aldundi bakoitzak erabilgarri dituen baliabideen gainean duen eragina, aldatu egiten da, aldundi horrek beste aldundien aldean bere bilketan izan duen benetako gehikuntzaren zenbatekoaren arabera. Kontuan izan beharrekoa da aldundi bakoitzak ehuneko bat ematen duela -koefiziente horizontala-, hiru aldundien bilketaren baturaren gainean. Lurralde bakoitzaren ekarpeneko koefiziente horiek kalkulatzeko, errenta erlatiboaren (% 70) eta zerga ahaleginaren irizpideak erabiltzen dira, bilketa ahalmenarekin haztatuta (% 30), eta urtero berraztertzen dira (ikus azalpenetako IV.1 atala).
Udalek zerga itunduetan duten parte hartzeari dagokionez, argitu beharrekoa dugu 2003ko ekitaldiari buruzko kopurua. Izan ere, Bizkaiko Foru Aldundiak ekitaldi horretan sartu zuen 2002ko likidazioa. Udalek itzultzekoa izan zen 2002ko ekitaldiko likidazioa, 23,7 milioi euroko zenbatekoarekin.
III.2.– Sobera bildutako diruen xedea.
Eusko Jaurlaritzaren 2003ko, 2004ko eta 2005eko ekitaldietako aurrekontuak eta nola gauzatu diren aztertuta, zehaztu ahal izango dugu ea zein erlazio dagoen aurreko atalean adierazitako gehikuntzen eta ekitaldi bakoitzeko altxortegiko soberakinaren artean:
Milioi euro
2003
2004
2005
GUZTIRA
Diruzaintzako geldikina, hasieran
774,3
923,3
1.236,0
774,3
Foru aldundien ekarpenak
AFA
30,2
31,7
110,8
172,7
BFA
90,8
96,1
333,5
520,4
GFA
59,6
63,0
218,2
340,8
Elkartasun Funtsa
0,0
10,0
(53,2)
(43,2)
Hasierako aurrek. baino ekarpen handiagoak, ekitaldian
180,6
200,8
609,3
990,7
Hasierako aurrek. ez zeuden beste sarrera onartu batzuk
158,1
342,7
(13,9)
486,9
Sarrerekin finantzaturiko aldaketak
(342,6)
(402,3)
(410,2)
(1 155,1)
Egikaritu gabeko gastuak
135,1
165,8
267,6
568,5
Itxitako ekitaldietako emaitzak
17,8
5,7
19,1
42,6
Diruzaintzako geldikina, itxieran
923,3
1.236,0
1.707,9
1.707,9
Xede eratxekiko gastuak, ustekabeak eta doikuntzak
(197,9)
(183,0)
(1.665,9)
Diruzaintzako geldikina, Eusko Jaurlaritzaren arabera doitua
725,4
1.053,0
42,0
TVCP/HKEEren txostenetako doikuntzak
(583,6)
(912,5)
0,0 (*)
Diruzaintzako geldikina, TVCP/HKEEren arabera doitua
141,8
140,5
42,0
(*) TVCP/HKEEk ez dio doikuntzarik egin Eusko Jaurlaritzak aurkeztutako diruzaintzako geldikinari. Izan ere, Jaurlaritzak garbi jakinarazten ditu, aurrekontuaren likidazioarekin batera doazen oharretan, diruzaintzako geldikina 409,7 milioi euro gehitzea lekarketen kontabilitate irizpideetako aldeak.
Eusko Jaurlaritzak 2005eko ekitaldian baizik ez ditu egin aurrekontu aldaketak, ekitaldi bereko ekarpenen gehikuntzak erabiliz. Elkartasun Funtseko zuzkidura 53, 2 milioi euro handitzea finantzatu zuen, urte hartan. Elkartasun Funtsari 2004ko ekitaldian zegozkion 10 milioi euroak, aurrekontua egikaritu ez izanetik datoz. Izan ere, ez zen beharrezkoa izan hura zuzkitzea, hura likidatzeko arauei jarraituz.
Aurreko taulan ageri denez, Jaurlaritzak jasotako ekarpenik handienak diruzaintzako geldikinean sartu dira. Geldikin horrekin finantzatu dira, hurrengo ekitaldian, dagozkion aurrekontu aldaketak, IV.4.1. atalean zehaztuak. Herri-Kontuen Euskal Epaitegi honen txostenen arabera, indarrean ziren aurrekontu arauei jarraituz egin ziren aurrekontu aldaketa horiek.
Arabako Foru Aldundian, honako hau da aurreko atalean adierazitako gehikuntzen eta ekitaldi bakoitzeko diruzaintzako geldikinen arteko erlazioa:
Milioi euro
2003
2004
2005
GUZTIRA
Diruzaintzako geldikina, hasieran
66,9
66,5
100,0
66,9
Bilketaren gehikuntza
11,2
92,5
107,8
211,5
Ekarpen orokor handiagoa
(30,2)
(31,7)
(110,8)
(172,7)
Elkartasun Funtseko aldakuntza
31,4
(13,5)
20,7
38,6
Ordaindu beharreko kupoko aldakuntza
0,4
(2,8)
(0,3)
(2,7)
Udalak Finantzatzeko Foru Funts handiagoa (*)
(4,6)
(15,4)
(5,9)
(25,9)
Bilketa garbiaren gehikuntza
8,2
29,1
11,5
48,8
Hasierako aurrek. ez zeuden beste sarrera onartu batzuk
(14,9)
0,6
1,9
(12,4)
Sarreren hasierako superabita
0,0
1,8
24,9
26,7
Sarrerekin finantzaturiko beste aldaketak
(33,1)
(46,7)
(75,3)
(155,1)
Egikaritu gabeko beste gastuak
52,2
60,2
80,8
193,2
Itxitako ekitaldietako emaitzak
(12,8)
(11,5)
(22,0)
(46,3)
Diruzaintzako geldikina, itxieran
66,5
100,0
121,8
121,8
Finantzatutako desbideraketak, eta finantza doikuntza
(49,4)
(56,6)
(55,6)
Diruzaintzako geldikin erabilgarria, BFAren arabera
17,1
43,4
66,2
TVCP/HKEEren txostenetako doikuntzak
(1,3)
0,0
0,0
Diruzaintzako geldikina, TVCP/HKEEren arabera doitua
15,8
43,4
66,2
(*) Toki Erakundeak Finantzatzeko Foru Funtsaren kontzeptuan kontabilizatzen den gehikuntza besterik ez du hartzen. Ez du hartzen, ordea, Obra eta Zerbitzuen Foru Planeko aldakuntza, ez baitugu kontuan hartu gure analisian.
Arabako Foru Aldundiak bilketaren gehikuntzekin finantzatu ditu, ekitaldietako bakoitzean, aurrekontu aldaketak. Aldaketa horiek 37,1 milioi, 49,3 milioi eta 123,4 milioi euro izan dira, hurrenez hurren, eta erakunde konpromisoetako gastuen partidei dagozkie. Bilketaren gehikuntza, erakunde konpromisoetatik garbi, diruzaintzako geldikinean sartu da. Geldikin horrekin, hurrengo ekitaldian, aurrekontu aldaketak finantzatzen dira. Aldaketa horien xehetasunak, 2003ko, 2004ko eta 2005eko ekitaldietakoak, IV.4.2. atalean jaso ditugu.
Bizkaiko Foru Aldundian, honako hauek dira bilketaren gehikuntzak -erakunde konpromisoetatik garbi-, eta aztergai dugun ekitaldietako bakoitzean metatutako emaitzarekin duten erlazioa:
Milioi euro
2003
2004
2005
GUZTIRA
Hasieran metatutako emaitza
273,2
191,6
178,5
273,2
Bilketaren gehikuntza
106,7
96,7
623,7
827,1
Ekarpen orokor handiagoa
(63,4)
(96,1)
(333,5)
(493,0)
Aurreko ekitald ekarpen orokorraren likidazio handiagoa
(9,1)
(27,4)
0,0
(36,5)
Elkartasun Funtseko aldakuntza
3,0
2,3
(11,2)
(5,9)
Aurreko ekitaldiko Elkartasun Funtsaren likidazioa»
0,0
(2,3)
0,0
(2,3)
Ordaindu beharreko kupoko aldakuntza
0,3
(8,4)
(0,9)
(9,3)
Udalak Finantzatzeko Foru Funts handiagoa
(2,9)
3,3
(103,3)
(102,9)
Udalkutxa 2002 likidazioa
23,7
0,0
0,0
23,7
Bilketa garbiaren gehikuntza
58,3
(31,9)
174,8
201,2
Hasierako aurrek. ez zeuden beste sarrera onartu batzuk
(17,8)
16,2
(84,6)
(86,2)
Sarrerekin finantzaturiko beste aldaketak
(95,9)
(59,6)
(22,6)
(178,1)
Egikaritu gabeko beste gastuak
82,1
69,5
76,1
227,7
Hasierako aurrekontu defizita
(126,2)
0,0
0,0
(126,2)
Itxitako ekitaldietako emaitzak
17,9
(7,3)
(1,5)
9,1
Itxieran metatutako emaitza
191,6
178,5
320,7
320,7
Erakunde konpromisoetarako hornidura
(124,2)
(155,8)
(155,0)
Emaitza metatu erabilgarria, BFAren arabera
67,4
22,7
165,7
TVCP/HKEEren txostenetako doikuntzak
(50,6)
11,2
(41,4)
Diruzaintzako geldikina, TVCP/HKEEren arabera doitua
16,8
33,9
124,3
Bizkaiko Foru Aldundiak, sarreren likidazioan, kaudimen gabezietarako hornidurako ezeztatzeak eta kobratzeke dagoena aurkezten ditu, garbi.
Bizkaiko Foru Aldundiak aurrekontu aldaketak egin ditu, ekitaldi bakoitzean: 65,3 milioi, 135,2 milioi eta 451,7 milioi euro. Aldaketa horiek, erakunde konpromisoetako gastuen partidei dagozkie. Bilketaren gehikuntza, erakunde konpromisoetatik garbi, diruzaintzako geldikinean sartu da. Geldikin horrekin, hurrengo ekitaldian, aurrekontu aldaketak finantzatzen dira. Aldaketa horiek IV.4.3. atalean zehaztuta daude.
Azkenik, hona hemen Gipuzkoako Foru Aldundiari buruzko kopuruak:
Milioi euro
2003
2004
2005
GUZTIRA
Hasieran erabilgarri ez ziren kreditu eragiketekin
finkatutako diruzaintzako geldikina
360,1
349,3
284,3
360,1
Bilketaren gehikuntza
138,0
98,6
209,6
446,2
Ekarpen orokor handiagoa
(59,6)
(63,0)
(218,2)
(340,8)
Elkartasun Funtseko aldakuntza
(7,4)
0,0
43,7
36,3
Ordaindu beharreko kupoko aldakuntza
0,2
(5,5)
(0,6)
(5,9)
Udalak Finantzatzeko Foru Funts handiagoa
(25,1)
(11,2)
(12,9)
(49,2)
Bilketa garbiaren gehikuntza
46,1
18,9
21,6
86,6
Hasierako aurrek. ez zeuden beste sarrera onartu batzuk
Itxieran erabilgarri ez ziren kreditu eragiketekin
finkatutako diruzaintzako geldikina
349,3
284,3
354,8
354,8
Erabilgarri ez den finantzaketa
(205,0)
(205,0)
(205,0)
Diruzaintzako geldikin erabilgarria, GFAren arabera
144,3
79,3
149,8
TVCP/HKEEren txostenetako doikuntzak
0,1
8,5
6,2
Diruzaintzako geldikina, TVCP/HKEEren arabera doitua
144,4
87,8
156,0
Gipuzkoako Foru Aldundiak bilketaren gehikuntzekin finantzatu ditu, ekitaldietako bakoitzean, aurrekontu aldaketak. Aldaketa horiek 88,2 milioi, 79,8 milioi eta 238,8 milioi euro izan dira, hurrenez hurren, eta erakunde konpromisoetako gastuen partidei dagozkie. Bilketaren gehikuntza, erakunde konpromisoetatik garbi, diruzaintzako geldikinean sartu da. Geldikin horrekin, hurrengo ekitaldian, aurrekontu aldaketak finantzatzen dira. Aldaketa horien xehetasunak, 2003ko, 2004ko eta 2005eko ekitaldietakoak, IV.4.4. atalean jaso ditugu.
IV.– Azalpenezko atalak.
IV.1.– EAE-ko finantzaketa eredua.
EAEren eta Estatuaren arteko zerga eta finantza harremanak, Ekonomia Itunaren bidez arautzen dira. Eta EAEk Estatuaren kargak finantzatzeko egin beharreko ekarpena (“kupoa» deritzona) kalkulatzeko metodologia, bost urterako legearen bidez onartzen da.
Kupoa zehazteko, kontuan hartzen da EAEk eskumenak bereganatuak ez dituen gaietatik datozen kargen eta sarreren arteko aldea. Karga eta sarrera horiek kalkulatzeko, Estatuaren aurrekontu orokorrei begiratzen zaie, eta alde horri % 6,24ko egozte indizea aplikatzen zaio. Kupo hori oinarri urterako kalkulatzen da -aztergai dugun aldian, 2002. urterako-, eta urtero eguneratzen da, Estatuak zerga itunduengatik dituen sarreren aldakuntzaren arabera.
EAEko erakunde erkideen eta EAEko lurralde historikoetako foru organoen arteko eskumen eta baliabide banaketa, LHLk arautzen du. LHLren bidez sortu zen HDEK.
Lege horrek onartzen du autonomia erkidegoak eta erkidegoko lurralde bakoitzak finantza eta aurrekontu autonomia dutela nork bere eskumenak gauzatzeko. Ezartzen du lurralde historikoek ekarpena egingo dizkiotela Euskadiko ogasun orokorrari, eurek bereganatuak ez dituzten Euskadiko karga orokorrak sostengatzen laguntzeko.
Baliabideak banatzeko metodologia, Eusko Legebiltzarraren lege baten bidez onartzen da, HDEK-k bere erabakia eman eta gero.
Banatu beharreko sarrerak, uneko urtean zerga itunduengatik bildutakoak dira. Berdin dio zergaren sortzapen data zein den. Zerga horien artean sartuta daude zuzeneko zerga itunduak, zeharkako zerga itunduak, ausazko konbinazioen eta jokoaren zerga tasak, eta premiamendu errekargua, epez kanpo aurkezteagatiko errekargua, berandutze interesak, eta zerga itunduei dagozkien zergapeko egitateengatik sartutako diru zigorrak.
Beste alde batetik, sarrera horietarako bi kenkari ezartzen dira: kupoaren metodologiatik datozenak, eta Jaurlaritzak LHLko 22.3 artikuluan ezarrita dauden ekonomia plangintza, sustapen eta garapeneko politikak egiteko kenkari berezia.
Banatu beharreko baliabideen zenbatekoa ezarri eta gero, aldundiek EAEko karga erkideei eusteko egin beharreko ekarpen orokorra honela kalkulatzen da: baliabide erabilgarriei banaketa bertikaleko koefizientea aplikatuz. Koefiziente hori, EAE osoko eskumen guztien aldean Eusko Jaurlaritzak eta aldundiek gauzatzen dituzten eskumenen proportzioan zehazten da. 2002-2006 aldirako, banaketa bertikaleko koefizientea % 70,44 da.
Gainera, legeak ezartzen du posible dela ekarpen bereziak egitea, autonomia erkidegoko poliziaren handitzeak direla eta, eta ekonomia garapeneko politikak direla eta, baldintza jakin batzuetan.
Ekarpen orokorrak eta bereziak definitu eta gero, lurralde bakoitzaren ekarpena zehazten da. Alderdi horri, banaketa horizontaleko eredua deritzo. Eredu horrek lurralde bakoitzari ehuneko bat esleitzen dio. Ehuneko hori ekarpenen guztizkoari aplikatzen zaio, eta horrela ateratzen da lurralde horrek erakunde erkideen gastutarako egin beharreko ekarpena.
Koefiziente horiek kalkulatzeko bidea hau da:
– % 70, lurralde historiko bakoitzaren errenta erlatiboaren arabera ateratzen da, zuzenean.
– Gainerako % 30a, lurralde historiko bakoitzaren zerga ahalegin erlatiboaren alderantzizkoaren arabera ateratzen da, zuzenean. Ahalegin hori, lurraldearen bilketa ahalmenari jarraituz haztatzen da.
Errenta kalkulatzeko, lurralde historiko bakoitzeko merkatuko prezioetako Barne Produktu Gordinaren portzentaia erabiltzen da, EAEko guztizkoari dagokionez, Eustatek argitaratutako azken lau urteetako batez besteko aritmetikoa hartuta.
Zerga ahalmena: zerga kontzeptu guztiengatik urtean bildutako zenbatekoaren eta errentaren arteko erlazioa. Aintzat hartzen dira foru aldundien eta udalen aurrekontuetako I. eta II. kapituluetan jasotako zerga kontzeptuak. Bilketaren eta errentaren datuak, azken ekitaldi amaituarenak dira.
Bilketa gaitasuna kalkulatzeko, EAE osoko bilketa egitura hartzen da abiapuntu; eta, zerga kontzeptu bakoitzari, bilketa osoaren barruan dagokion parte proportzionala esleitzen zaio.
Horrela ekitaldi bakoitzerako zehaztutako koefizienteak, ez dira ekitaldi horretan aldatzen, eta ekarpenen likidazio arte dira aplikagarri.
Aztergai dugun aldian, honako koefiziente horizontal hauek izan dira indarrean:
LURRALDE HISTORIKOAK
2003
2004
2005
Araba
% 16,74
% 16,63
% 16,72
Bizkaia
% 50,28
% 50,35
% 50,34
Gipuzkoa
% 32,98
% 33,02
% 32,94
Koefiziente horizontal horiek erabiliz zehazten da, orobat, lurralde bakoitzak zer ekarpen egin behar duen, Estatuari ordaindu beharreko kuporako; bai eta lurralde bakoitzak BEZaren eta zerga berezien bilketarako doikuntzetan duen partaidetza ere.
Gainera, aldundi bakoitzak zerga berezien benetako bilketagatik eta hidrokarburoen txikizkako salmenten gaineko zergarengatik dituen sarrerak, aldundi bakoitzaren azken bilketa aldundi horren koefiziente horizontalarekin bat etor dadin doitzen dira.
Ekarpenen Legeak Elkartasun Funtsa arautzen du. Elkartasun Funtsaren xede da ezen, araudiko edo kudeaketako aldeetatik datozen kausak izan ezik, lurralde bakoitzak Euskadiko bilketa osoan duen partaidetza erlatiboa -lurralde horrek funts horretara egindako ekarpena kendu eta gero- lurralde horren koefiziente horizontalaren % 99 izan dadila. Legeak, halaber, aukera ematen du funts hori erabil dadin HDEKren ustez funts horrekin ordaindu beharreko beste edozein gorabeheretarako. Eusko Jaurlaritzak ere egiten ditu ekarpenak funts horretara.
2003ko eta 2005eko ekitaldietan, beharrezkoa izan da Elkartasun Funtsa 114,2 milioi euroz hornitzea. Hona hemen xehetasunak:
Milioi euro
Erakundea
2003
2005
Guztira
Ekarpena
AFA
1,9
3,7
5,6
BFA
5,8
11,2
17,0
GFA
3,8
7,4
11,2
Eusko Jaurlaritza
27,3
53,1
80,4
GUZTIRA
38,8
75,4
114,2
Banaketa
AFA
38,8
24,4
63,2
GFA
0,0
51,0
51,0
GUZTIRA
38,8
75,4
114,2
Zerga itunduengatiko sarreretan udalek parte hartzea bermatzen du LHLk. Gainera, Ekarpenen Legeko 4. xedapen gehigarrian ezarrita dagoenez, HDEK-k foru organoei gomendatzen die udaletara bidera dezatela, gutxienez ere, aldundi bakoitzeko baliabide erabilgarrien % 53, behin kupoa, ekarpenak, Elkartasun Funtsa eta abar kendu eta gero. Baliabide horien kopuruari, aurrez, hainbat foru kenkari ere kentzen zaizkio:
– Gizarte Segurantzari elkartutako eskualdatzeen kostua, eskumena gauzatzea aldundiei dagokienean.
– 1997-2001 aldiko eskumen eskualdaketak.
– BEZak ordeztutako sarrerengatiko konpentsazioa.
Udalen parte hartze hori, Udalak Finantzatzeko Foru Funtsean gauzatzen da. Funts horrek izen bat du lurralde historiko bakoitzean: Udalkutxa Bizkaian, Toki Ogasunen 5/1989 Foru Arauak araututa; Toki Erakundeak Finantzatzeko Foru Funtsa (TEFF) Araban, 19/1997 Foru Arauak araututa; eta Udalak Finantzatzeko Foru Funtsa (UFFU) Gipuzkoan, 15/1994 Foru Arauak araututa.
2003ko ekitaldiaren aurretik, obra eta zerbitzuen foru planak (aurrerantzean, OZFPak), LHLko 2. xedapen gehigarriari jarraituz eratuak, zerga itunduekin finantzatzen ziren. Gaur egun, Gipuzkoako Foru Aldundiak baizik ez du jarraitzen, zerga itunduengatik erabilgarri diren baliabideen % 3, 7rekin plan hori finantzatzen.
Udalek lurralde bakoitzaren baliabide erabilgarrien gainean duten partaidetza ehunekoa -ekitaldi bakoitzeko aurrekontu arauaren eta funtsari buruzko foru arauen bidez onartua- honako hau da:
Araba
Gipuzkoa
Bizkaia
Udalak Finantzatzeko Foru Funtsa (TEFF, UFFU, Udalkutxa)
% 50, 3
% 54, 24
% 54, 31
Obra eta Zerbitzuen Foru Plana
% 3, 7
-
-
Bizkaiko Foru Aldundiak, aurrekontuetan aurreikusten zailak diren ustekabeko gastuetara bideratzen du aurrekontu bidez Udalkutxari hornitzen zaion kopuruaren % 0,75. Diru laguntza arruntak nahiz kapitalekoak emateko gordetzen du.
Aztergai dugun aldian bildutako baliabideen banaketa, azaldutako ereduari jarraituz, honako hau izan da:
2003
2004
2005
2003-2005
AFA
% 2,65
% 2,83
% 2,62
% 2,70
BFA
% 8,28
% 8,13
% 8,91
% 8,46
GFA
% 5,52
% 5,30
% 5,14
% 5,31
Aldundiak, guztira
% 16,45
% 16,26
% 16,67
% 16,47
Eusko Jaurlaritza
% 62,31
% 62,40
% 62,45
% 62,39
Estatua
%11,21
% 11,42
% 10,69
% 11,09
Udalak
% 10,03
% 9,92
% 10,19
% 10,05
Baliabideak, guztira
% 100
% 100
% 100
% 100
Baliabide guztien gainean lurralde bakoitzak duen bilketa, berriz, hau da:
2003
2004
2005
2003-2005
AFA
% 16,17
% 16,78
% 16,30
% 16,41
BFA
% 50,63
% 50,38
% 51,63
% 50,92
GFA
% 33,20
% 32,84
% 32,07
% 32,66
Azkenik, erakunde bakoitzerako azkenean erabilgarri diren baliabideen ehunekoa, erakunde bakoitzak bildutako guztizkoaren gainean, taula honetan laburbildutakoa dugu:
2003
2004
2005
2003-2005
AFA
% 16,36
% 16,85
% 16,09
% 16,42
BFA
% 16,35
% 16,13
% 17,25
% 16,62
GFA
% 16,63
% 16,15
% 16,04
% 16,26
IV.2.– Diru bilketa, urteak eta erakundeak bereizita.
IV.2.1.– Arabako Foru Aldundia.
Aztergai diren hiru ekitaldietako bakoitzean zerga itunduengatik bildutako diru kopurua, eta HDEK-k aurreikusitakoa, honako hau izan da:
Milioi euro
2003
2004
2005
Aurreik.
Bildua
Desb.
Aurreik.
Bildua
Desb.
Aurreik.
Bildua
Desb.
PFEZ
450,1
485,8
% 7,9
510,8
509,4
(% 0,3)
539,6
548,8
% 1,7
Sozietateen gaineko Z.
175,6
158,5
(% 9,7)
165,4
179,3
% 8,4
181,3
233,9
% 29,0
Gainerakoa
20,8
19,6
(% 5,8)
20,9
19,3
(% 7,7)
20,7
24,4
% 17,9
ZUZENEKO ZERGAK
646,5
663,9
% 2,7
697,1
708,0
% 1,6
741,6
807,1
% 8,8
BEZ (kudeaketa propioa)
379,7
362,8
(% 4,5)
389,5
454,8
% 16,8
460,0
517,2
% 12,4
Fabrikazioko Z. Bereziak
198,5
202,6
% 2,1
215,1
215,3
% 0,1
222,8
224,1
% 0,6
Beste zeharkako zerga batzuk
62,9
67,4
% 7,2
72,3
77,4
% 7,1
81,4
82,2
% 1,0
ZEHARKAKO ZERGAK
641,1
632,8
(% 1,3)
676,9
747,5
% 10,4
764,2
823,5
% 7,8
TASAK ETA BESTELAKO SARR.
10,8
12,2
% 13,0
12,8
10,7
(% 16,4)
11,5
11,3
(% 1,7)
JENEROTAN EGINDAKO SARR.
0,0
0,0
-
0,0
0,0
-
0,0
0,0
-
KUDEAK. PROPIOKO Z. ITUN.
1.298,4
1.308,9
% 0,8
1.386,8
1.466,2
% 5,7
1.517,3
1.641,9
% 8,2
BEZ doikuntza
191,0
194,8
% 2,0
202,0
206,5
% 2,2
226,0
202,8
(% 10,3)
Zerga berezien doikuntza
(11,8)
(14,9)
(% 26,3)
(19,1)
(10,5)
% 45,0
(15,1)
(8,7)
% 42,4
DOIKUNTZAK, GUZTIRA
179,2
179,9
% 0,4
182,9
196,0
% 7,2
210,9
194,1
(% 8,0)
ZERGA ITUNDUAK, GUZTIRA
1.477,6
1.488,8
% 0,8
1.569,7
1.662,2
% 5,9
1.728,2
1.836,0
% 6,2
SOBERA
11,2
92,5
107,8
IV.2.2.– Bizkaiko Foru Aldundia.
Aztergai diren hiru ekitaldietako bakoitzean zerga itunduengatik bildutako diru kopurua, eta HDEK-k aurreikusitakoa, honako hau izan da:
Milioi euro
2003
2004
2005
Aurreik.
Bildua
Desb.
Aurreik.
Bildua
Desb.
Aurreik.
Bildua
Desb.
PFEZ
1.486,8
1.542,1
% 3,7
1.610,0
1.541,1
(% 4,3)
1.670,4
1.726,9
% 3,4
Sozietateen gaineko Z.
555,2
538,5
(% 3,0)
561,5
604,5
% 7,7
618,4
795,5
% 28,6
Gainerakoa
150,4
92,3
(% 38,6)
107,7
102,8
(% 4,5)
88,9
143,0
% 60,9
ZUZENEKO ZERGAK
2.192,4
2.172,9
(% 0,9)
2.279,2
2.248,4
(% 1,4)
2.377,7
2.665,4
% 12,1
BEZ (kudeaketa propioa)
925,2
1.001,8
% 8,3
1.078,3
1.135,5
% 5,3
1.128,4
1.508,0
% 33,6
Fabrikazioko Z. Bereziak
596,2
608,7
% 2,1
651,4
652,0
% 0,1
670,7
674,8
% 0,6
Beste zeharkako zerga batzuk
243,7
270,5
% 11,0
264,5
300,8
% 13,7
317,8
322,2
% 1,4
ZEHARKAKO ZERGAK
1.765,1
1.881,0
% 6,6
1.994,2
2.088,3
% 4,7
2.116,9
2.505,0
% 18,3
TASAK ETA BESTELAKO SARR.
59,9
65,2
% 8,8
67,3
60,9
(% 9,5)
63,1
62,0
(% 1,7)
JENEROTAN EGINDAKO SARR.
0,0
2,9
-
0,0
0,3
-
0,0
0,0
-
KUDEAK. PROPIOKO Z. ITUN.
4.017,4
4.122,0
% 2,6
4.340,7
4.397,9
% 1,3
4.557,7
5.232,4
% 14,8
BEZ doikuntza
573,8
585,0
% 2,0
611,7
625,0
% 2,2
680,6
610,5
(% 10,3)
Zerga berezien doikuntza
(35,6)
(44,7)
(% 25,6)
(57,9)
(31,7)
% 45,3
(45,5)
(26,4)
% 42,0
DOIKUNTZAK, GUZTIRA
538,2
540,3
% 0,4
553,8
593,3
% 7,1
635,1
584,1
(% 8,0)
ZERGA ITUNDUAK, GUZTIRA
4.555,6
4.662,3
% 2,3
4.894,5
4.991,2
% 2,0
5.192,8
5.816,5
% 12,0
SOBERA
106,7
96,7
623,7
IV.2.3.– Gipuzkoako Foru Aldundia.
Aztergai diren hiru ekitaldietako bakoitzean zerga itunduengatik bildutako diru kopurua, eta HDEK-k aurreikusitakoa, honako hau izan da:
Milioi euro
2003
2004
2005
Aurreik.
Bildua
Desb.
Aurreik.
Bildua
Desb.
Aurreik.
Bildua
Desb.
PFEZ
967,7
990,1
% 2,3
1.028,7
1.001,4
(% 2,7)
1.053,2
1.128,0
% 7,1
Sozietateen gaineko Z.
298,9
342,2
% 14,5
350,0
355,7
% 1,6
372,9
411,0
% 10,2
Gainerakoa
40,5
49,2
% 21,5
47,2
48,8
% 3,4
54,0
64,7
% 19,8
ZUZENEKO ZERGAK
1.307,1
1.381,5
% 5,7
1.425,9
1.405,9
(% 1,4)
1.480,1
1.603,7
% 8,4
BEZ (kudeaketa propioa)
675,9
724,3
% 7,2
731,1
814,5
% 11,4
840,4
948,4
% 12,9
Fabrikazioko Z. Bereziak
391,0
399,3
% 2,1
427,2
427,5
% 0,1
438,9
441,5
% 0,6
Beste zeharkako zerga batzuk
158,2
166,5
% 5,2
175,4
184,9
% 5,4
195,3
205,1
% 5,0
ZEHARKAKO ZERGAK
1.225,1
1.290,1
% 5,3
1.333,7
1.426,9
% 7,0
1.474,6
1.595,0
% 8,2
TASAK ETA BESTELAKO SARR.
33,8
31,1
(% 8,0)
32,4
31,9
(% 1,5)
33,1
32,0
(% 3,3)
JENEROTAN EGINDAKO SARR.
0,0
0,0
-
0,0
0,0
-
0,0
0,0
-
KUDEAK. PROPIOKO Z. ITUN.
2.566,0
2.702,7
% 5,3
2.792,0
2.864,7
% 2,6
2.987,8
3.230,7
% 8,1
BEZ doikuntza
376,4
383,7
% 1,9
401,2
409,9
% 2,2
445,3
399,4
(% 10,3)
Zerga berezien doikuntza
(23,3)
(29,3)
(% 25,8)
(38,0)
(20,8)
% 45,3
(29,8)
(17,2)
% 42,3
DOIKUNTZAK, GUZTIRA
353,1
354,4
% 0,4
363,2
389,1
% 7,1
415,5
382,2
(% 8,0)
ZERGA ITUNDUAK, GUZTIRA
2.919,1
3.057,1
% 4,7
3.155,2
3.253,8
% 3,1
3.403,3
3.612,9
% 6,2
SOBERA
138,0
98,6
209,6
IV.3.– Bilakaera, 1996-2002 aldian.
HDEK-k onartutako aurreikuspenak, benetan bildutako diru kopuruak eta izandako desbideraketak, 1996-2002 aldikoak, taula honetan ageri dira:
Milioi euro
Ekitaldia
Aurreikuspena
Zerga Bilketa
Desbideraketa
1996
4.869,7
4.882,1
% 0,3
1997
5.127,3
5.911,3
% 15,3
1998
6.187,7
6.769,9
% 9,4
1999
6.842,1
7.346,5
% 7,4
2000
7.650,0
8.040,4
% 5,1
2001
8.320,0
8.260,7
(% 0,7)
2002
8.549,4
8.673,8
% 1,5
1997ko ekitaldian, zerga bereziak biltzearen arloko eskumenak eskualdatu ziren. Bilketa hori ez zen kontuan hartu ekitaldiko aurreikuspenean. Eskumen berri horren eragina kentzen badugu, aurrekontuarekiko desbideraketa % 1,13 litzateke.
Aztertutako aldiko desbideraketa, batez beste, % 4,9 izan da, eta % 3,5 litzateke oraindik orain aipatutako eragina kenduz gero. Desbideraketa, Estatuarena baino 1,28 ehuneko-puntu handiagoa da.
Ekarpenen gehikuntza gastuak finantzatzeko erabiltzea, hurrengo ekitaldian gertatzen da, diruzaintzako geldikinarekin finantzatutako aurrekontu aldaketak onartuz. Horrenbestez, 2003ko ekitaldian, 2002ko ekitaldiaren itxieran zen diruzaintzako geldikinarekin finantzatu ziren aurrekontu aldaketak. Eta 2005eko ekitaldiaren itxierako diruzaintzako geldikina -ekarpenen gehikuntza jasotzen zuena- 2006an erabili zen, aurrekontu aldaketak finantzatzeko.
Milioi euro
2003
2004
2005
GUZTIRA
Eransketak
33,7
13,9
31,5
79,1
Handiagotzeak
246,5
247,2
323,2
816,9
Gaikuntzak
0,0
3,5
0,0
3,5
Diruzaintzako geldikinarekin finantzatuak
280,2
264,6
354,7
899,5
Ondoren, baliabide horien xede nagusiak zehaztu ditugu, aztertutako ekitaldi bakoitzerako.
Hona hemen 2003ko ekitaldiko eransketa nagusien xehetasunak:
Milioi euro
Kontzeptua
Zenbatekoa
Prestige hondamendia
14, 6
Gipuzkoako trenbide sareko proiektuak idaztea
8, 6
Txurdinagako polizia etxea
3, 6
Beste txiki batzuk
6, 9
GUZTIRA
33, 7
Handiagotzeen artean, hauek izan dira nabarmenenak:
EHUrako ohiz kanpoko diru laguntza: inbertsio plana
11, 8
Beste txiki batzuk
62, 3
GUZTIRA
246, 5
2004ko ekitaldian, honako hauek izan dira eransketa nagusiak:
Milioi euro
Kontzeptua
Zenbatekoa
Inbertsio Publikorako Finantza Laguntzako Esparru Plana
8, 6
Uholdeetatik babesteko eta ibaiak bideratzeko obrak
1, 8
Beste txiki batzuk
3, 5
GUZTIRA
13, 9
Hona hemen handiagotzeen xehetasunak:
Milioi euro
Kontzeptua
Zenbatekoa
Osakidetza 2003 programa kontratuaren luzapena
54, 3
Farmazialari elkargo ofizialekiko ituna
25, 4
Hezkuntzako itunak, 2004ko urtarril-abuztua
22, 7
EHUrako zuzeneko finantzaketa: funtzionamendu gastuak
20, 2
Oinarrizko errenta
13, 8
Osakidetzaren defiziterako diru laguntza (2004)
11, 7
Laguntasun zerbitzuak (2. kapitulua)
14, 2
Kapitaleko diru laguntza (EHU)
9, 9
Beste txiki batzuk
75, 0
GUZTIRA
247, 2
Diruzaintzako geldikinarekin finantzatutako gaikuntzak, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko hainbat programari dagokion gastu arrunta finantzatzera bideratu dira, gehienbat. Hona hemen xehetasunak:
Milioi euro
Kontzeptua
Zenbatekoa
Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntza
1, 9
Bigarren Hezkuntza, konpentsaziozkoa eta lanbide heziketa
1, 6
GUZTIRA
3, 5
Azkenik, 2005eko ekitaldian, honako hauek izan dira eransketa nagusiak:
Milioi euro
Kontzeptua
Zenbatekoa
Inbertsio Publikorako Finantza Laguntzako Esparru Plana
20, 1
Ibilgailu zirkulazioko sistema telematikoak
3, 0
Beste txiki batzuk
8, 4
GUZTIRA
31, 5
Ekitaldi horretako handiagotze nagusien xehetasunak hauek dira:
Milioi euro
Kontzeptua
Zenbatekoa
Osakidetza programa kontratua
75, 3
Prestazio farmazeutikoak
30, 0
Trenbide sare berriko eraikuntzak
23, 9
Funtzionarioen ordainsariak
23, 1
Osasun finantzaketa eta kontratuak: lurralde zuzendaritzak
21, 2
Unibertsitate irakaskuntzako gastu arruntaren
finantzaketa. EHU
17, 9
Erakunde publikoei epe luzera emandako kredituak
15, 4
Arrantza egiturak hobetzea
15, 1
Haur Hezkuntzako ikastetxe pribatuak
10, 4
Ertzaintzaren instalazioak mantentzea
7, 0
Beste txiki batzuk
83, 9
GUZTIRA
323, 2
IV.4.2.– Arabako Foru Aldundia.
Bilketaren gehikuntza garbia hurrengo ekitaldian erabiltzen da, diruzaintzako geldikinarekin finantzatutako aurrekontu aldaketak onartuz.
Aldaketa horien laburpena jaso dugu ondorengo taulan:
Milioi euro
2003
2004
2005
GUZTIRA
Eransketak
19, 2
11, 8
34, 0
65, 0
Gaikuntzak
1, 0
5, 9
11, 1
18, 0
Diruzaintzako geldikinarekin finantzatuak
20, 2
17, 7
45, 1
83, 0
2003an, zenbatekorik nabarmenena, 13,9 milioi euro, Obra eta Zerbitzuen Foru Planerako izan zen.
2004an, aldaketa nagusiak, batik bat, helburu hauetarako erabili dira: toki erakundeentzako planak finantzatzeko (OZFPak, Lurpeko Azpiegituren Plan Berezia eta Inbertsioen Plan Berezia), 10,0 milioi euro; eta Vías de Álava, S.A. foru enpresa publikoaren kapitala handiagotzea finantzatzeko, 1,0 milioi euro.
2005eko ekitaldian, aldiz, honako hauek izan dira aldaketa nagusiak:
Milioi euro
Kontzeptua
Mota
Zenbatekoa
Obra eta Zerbitzuen Foru Plana
Eransketa / Gaikuntza
23, 6
EJrekiko saneamendu hitzarmenak
Gaikuntza
4, 4
Lurpeko Azpiegituren Plan Berezia
Eransketa / Gaikuntza
3, 7
Arkeologia Museoa
Eransketa
2, 2
N‑1, Erregeren Legoa
Eransketa
1, 9
Errepideetan egiten ari diren lanak
Gaikuntza
1, 6
Nekazaritza Egiturak Hobetzea
Gaikuntza
0, 7
Herri lanetarako desjabetzeak
Gaikuntza
0, 6
Beste txiki batzuk
Eransketa / Gaikuntza
6, 4
GUZTIRA
45, 1
IV.4.3.– Bizkaiko Foru Aldundia.
Bizkaiko Foru Aldundiak ez du aldaketarik erregistratu bere sarreren aurrekontuan. Beraz, ezin dira identifikatu diruzaintzako geldikinarekin finantzatutako gastuak. Gainera, gastuen aurrekontuko aldaketen guztizko zenbatekoak, 2004 eta 2005eko ekitaldietan, gainditu egiten du ekitaldi hasierako diruzaintzako geldikina.
2002ko ekitaldian, erakunde konpromisoen gehikuntza handiagoa izan zen bilketaren gehikuntza baino. Horrenbestez, 2003ko ekitaldiaren hasierako diruzaintzako geldikinak, ez ditu barnean hartzen aurreko ekitaldiko bilketaren gehikuntzatik datozen emaitzak.
2003ko ekitaldian, bilketaren gehikuntzaren emaitza, behin erakunde konpromisoak kendu eta gero, 58,3 milioi euro izan zen. Emaitza hori, 2004aren hasierako diruzaintzako geldikinaren parte da. Geldikin horrekin finantzatzen dira gastuen aurrekontuko aldaketak, zati batean.
2004an onartutako gastu aldaketa nagusiak, erakunde konpromisoei ez dagozkienak, honako hauek dira:
Milioi euro
Kontzeptua
Mota
Zenbatekoa
BBK eta BEI maileguak aurrez amortizatzea
Handiagotzea
19, 4
Bizkaibus 2004 likidazioa
Handiagotzea
7, 2
Jaurlaritzarekiko hitzarmenak: uren saneam.
Eransketa
6, 3
4. eta 7. kap. ustekabeak: 2003ko ekit. eta aurrek.
Eransketa
5, 3
Bestelakoak
Eransk./Hand./Sarr. sortz.
21, 4
GUZTIRA
59, 6
2004ko ekitaldian, bilketaren gehikuntza garbia negatiboa izan da. Izan ere, aldatu egin da ekarpenen likidazioa erregistratzeko irizpidea, 2003ko eta 2004ko ekitaldietako likidazioak sartzeko erabilia. Ondorioz, 2005eko ekitaldian, diruzaintzako geldikinak ez ditu barnean hartzen 2004ko ekitaldiko bilketa gehikuntzak.
IV.4.4.– Gipuzkoako Foru Aldundia.
Bilketaren gehikuntza garbia hurrengo ekitaldian erabiltzen da, diruzaintzako geldikinarekin finantzatutako aurrekontu aldaketak onartuz.
Aldaketa horien laburpena jaso dugu ondorengo taulan:
Milioi euro
2003
2004
2005
GUZTIRA
Eransketak
316, 0
215, 4
135, 1
666, 5
Kreditu gehigarriak
9, 6
29, 6
3, 0
42, 2
Diruzaintzako geldikinarekin finantzatuak
325, 6
245, 0
138, 1
708, 7
Hona hemen 2003ko ekitaldiko aurrekontuan eginiko eransketa nagusien xehetasunak:
Milioi euro
Kontzeptua
Zenbatekoa
Bonuak amortizatzeko hornidura
106, 6
Bide azpiegiturak eta errepide konponketa
59, 0
Ur eta saneamendu azpiegiturak (hodi biltzaileak, araztegiak...)
26, 7
Futboleko teknifikazio zentroa finantzatzeko diru laguntza izenduna
7, 5
Ibaeta campusa handitzeko diru laguntza
5, 0
Oarsoaldeko Industrialdearekiko hitzarmena
4, 6
Galerak konpentsatzeko bazkideen ekarpena
4, 4
Zubietako garraio zentroa urbanizatzea
2, 9
Beste txiki batzuk
99, 3
GUZTIRA
316, 0
Kreditu gehigarriak, diruzaintzako geldikinarekin finantzatu dira, 9,6 milioi eurorekin. Kreditu gehigarrien artean, nabarmen ageri da foru zerbitzuen bulegoetarako lokalak eta garajeak erostera bideratutakoa, 8,4 milioi eurokoa.
2004an, Gipuzkoako Foru Aldundiak 215,4 milioi euroren eransketak finantzatu zituen. Hona hemen xehetasunak:
Milioi euro
Kontzeptua
Zenbatekoa
Bonuak amortizatzeko hornidura
103, 0
Errepideetako hainbat lan
39, 4
Ur partzuergoekiko hitzarmenak
15, 0
Beste txiki batzuk
58, 0
GUZTIRA
215, 4
Kreditu gehigarriak, berriz, osorik bideratu ziren 6/2004 Foru Arauaren bidez onartutako aparteko inbertsio planera.
2005ean, Gipuzkoako Foru Aldundiak eransketa hauek egin zituen:
Milioi euro
Kontzeptua
Zenbatekoa
Bonuak amortizatzeko hornidura
46, 0
Errepideetako hainbat lan
18, 3
Urez hornitzeko lanak
13, 9
Gipuzkoako lurralde historikorako kapitaleko diru laguntzak
8, 9
Familientzako eta irabazi asmo gabeko erakund. kap. diru lag.
6, 9
Beste txiki batzuk
41, 1
GUZTIRA
135, 1
Kreditu gehigarriei dagokienez, osorik bideratu ziren Errotaburun izandako suteak eragindako obretarako.
EUSKO JAURLARITZAK, ARABAKO FORU
ALDUNDIAK ETA BIZKAIKO FORU ALDUNDIAK BIDALITAKO ALEGAZIOAK
II.1.– 2003-2005 ekitaldietako aurreikuspenak eta dirubilketa.
Alegazioak epigrafe honetan jasotzen diren ondorioei dagozkie:
Lehenengo ondorioan, esaten da “EAEk estimazio zuhurrak egiten dituela eta sarrera aurrekontu handiagoak betiere Foru Aldundiak Eusko Jaurlaritzari ekarpen handiagoa egitea dakarrela berekin».
Ondorio honi dagokionez, uste dugu, finantzaketa eredua gorabehera, zuhurtziazko irizpidea kontuan eduki behar dela sarrera aurrekontua egiteko garaian, batez ere aurrekontu egonkortasunaren arloko konpromisoen esparruan.
Beste alde batetik, zehaztu behar litzateke ekarpenen ordainketan duen eraginak kostua/mozkin finantzarioren izaera soila duela, behin betiko ekarpenak ekitaldiko benetako dirubilketan oinarrituz zehazten baitira.
Bigarren ondorioan, esaten da hamabi hilabete korrelatiboko aldian dirubilketak duen bilakaeran oinarritutako estrapolazio batek estimazio zuzenagoa eman behar lukeela, desbideratzea murriztuz.
Aurreikuspenak zenbatesteko erabili izan den metodoari dagokionez, kontuan eduki behar da ekitaldiko lehenengo zortzietako benetako dirubilketaren bilakaera ez ezik, aurreko ekitaldian zehar dirubilketak jasan duen bilakaera ere aztertzen dela. Hasierako estrapolazioa, gainera, dirubilketa likidoaren osagai desberdinez (osoa, itzulketak eta hondarrak) erabilgarri dagoen informazio esanguratsu guztiarekin osatzen da.
Nolanahi ere dela, uste dugu egiten den baieztapena ez litzatekeela txostenaren ondorioetan jaso behar, ez baita epaitegiak egin duen desbideratzeen azterketatik ateratzen.
Azkenik, hirugarren ondorioan esaten da desbideratzeen azterketarik eza somatzen da, eta horrek zenbait zergatan estimazio desegokia egitea galaraz dezakeela.
Aurreikusitakotik izandako desbideratzeak oro har aztertzen dira, eta xehetasun handiagoz haien interpretazioa ahalbideratzen duen garrantzizko informazioa dagoen neurrian. Nolanahi ere dela, aurreko ekitaldietako desbideratzeak hurrengo aurreikuspenetan kontuan hartu beharreko elementuetako bat dira.
RSS
