Osasunagatiko edo adin aurreratuagatiko mugek, oro har, osasun-arazoekin edo adin aurreratuarekin zerikusia duten egoerak biltzen dituzte, baldin eta gaixotasun kronikoren bat edo mendekotasunen bat diagnostikatu bazaie edo eguneroko bizitzako jardueretan zailtasunak izaten badituzte, nahiz eta oso txikiak izan (eskolan edo lanean laguntza berezia behar izatea barne).

Mendetasun bereziko arazoen artean daude, 6 urtetik beherakoen kasuan, adin bereko haurrei eman ohi zaien arreta edo laguntza baino handiagoa behar dutenak. 6 urte edo gehiagoko pertsonen kasuan, honako hiru zirkunstantzia hauetakoren bat barne hartzen dute:

• Hirugarren pertsonen mendekotasun puntuala edo jarraitua, gutxienez eguneroko bizitzako jardueraren bat garatzeko.
• Laguntza berezia behar da eskolan (ikastetxe berezietara joatea barne).
• Lanean laguntza berezia behar izatea (enplegu-zentro berezietara joatea barne).

6 urte edo gehiagoko biztanlerian, Barthel-Lawton eskala mistoa aplikatuta, mendetasun bereziko moduak kategoria hauetan sailkatzen dira:

• Erabatekoa edo larria.
• Neurrizkoa.
• Arina.
• Autonomia praktikoa.

Etxekoen unitatean mendetasun bereziko egoeren presentziaren arabera mendetasuna duten pertsona motari buruzko hurrengo sailkapena ezartzen da. etxeetan daudenak:

• Mendetasun berezi gutxienez ertaina duten bi pertsona edo gehiago: Etxekoen unitatean mendetasun berezia duten bi pertsona edo gehiagoez hain neurritsua.
• Mendetasun berezia duten bi pertsona edo gehiago dituzten beste kasu batzuk: Mendekotasuna duten bi pertsona edo gehiago etxekoen unitatean dauden beste kasu batzuk barne berezia (mendetasun berezi gutxienez ertaina duen pertsona bat gehienez).
• Mendetasun berezi gutxienez ertaina duen pertsona bat: Etxekoen unitatean mendetasun berezia duen pertsona bakarra dagoen kasuak sartzen dira gutxienez neurritsua.
• Beste kasu batzuk: Mugatze- eta/edo mugatze-egoera pertsonalak dituzten kasuak barne hartzen ditu. aurrez aurreikusi gabeko mendekotasun berezia.

Mendetasunaren azterketarekin estuki lotuta, GZEE-GPIak gaixotasun, ezintasun edo zahartasunarekin lotutako arrazoiengatik pertsona jakin batzuek etxeko beste pertsona batzuk zaintzeko edo zaintzeko ardura bereziak hartzen dituzten kasuak erregistratzen ditu. Kasu horietan sartzen dira etxekoen unitateko gainerako kideen laguntza faltagatik edo ezinagatik dedikazio pertsonal handiagoa behar duten egoerak.

Arazo ekonomikoei dagokien zatiaren barruan, GZEE-GPIak kontuan hartzen ditu, halaber, pertsona jakin batzuek egungo etxekoen unitatetik independizatu nahi duten eta arrazoi ekonomikoengatik ezin duten egoerak. 2014an eta 2018an, bereizi egin dira premia duten edo, beharbada, sor daitezkeen kasuak.

GZEE-GPIak familia-ugalketako edo ugalketa demografikoko prozesuei buruzko datuak ematen ditu, honako arazo hauek dituzten etxekoen unitateen eta familien kasuak kontuan hartuta:

• Ez dute nahi adina seme-alaba (adopzioa barne), oinarrizko premiei aurre egiteko baliabide ekonomiko nahikorik ez dutelako eta/edo etxebizitza egokirik ez dutelako.
• Ez dute nahi adina seme-alaba laneko segurtasunik ezarekin lotutako arazoengatik: langabezia, aldi baterako lanak eta beste segurtasun-gabezia mota batzuk enpleguan (enplegua ixteko edo murrizteko aukera)
• Ez dute nahi adina seme-alaba, zaintzarekin lotutako arazoengatik: kontrata egiteko baliabiderik ez dute.

Aurreko galderen emaitzak kontuan hartuta, GZEE-GPIak zehazten ditu. Arazo horietakoren batengatik nahi dituzten seme-alabak ez dituzten familiak.

GZEE-GPIa osatzeko, GZEE-GPIak benetan egindako eskariaren azterketarako hurbilketa bat egiten da. Eta konponketarekin lotutako zerbitzu eta prestazioen arabera estatistika-eragiketan lantzen diren arazoak. Ulertzen da eskari horrek berekin dakarrela EAEn dauden premia-egoeren itzulpen praktikoa. Halaber,zerbitzuak eta prestazioak eskuratzea.

Testuinguru horretan, honako alderdi hauek hartzen dira kontuan:

• Gizarte-zerbitzuetarako sarbidea.

  Etxekoen unitateek gizarte-zerbitzuetarako sarbidea izatea aurreikusten da, bai zerbitzu publikoetarako, bai elkarteen eta GKEen mendekoak. Hurbilketa zerbitzu hauekiko kontaktuan zentratzen da inkesta egin aurreko hiru urteak.

• EAEko prestazioak eta zerbitzuak eskatzea eta eskuratzea, batez ere. EAEko administrazio publikoek zuzenean kudeatu behar dituzte, eta berariaz aipatzen dituzte laguntza, prestazio eta zerbitzu hauek:

  - Euskal Autonomia Erkidegoko herri-administrazioen biziraupenerako laguntza eta prestazio orokorrak EAE.

EAEko erakunde autonomiko eta foralen jarduera-eremuaren barruan, ondorio horiek honako laguntza eta prestazio orokor hauek izango dituzte:

• Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta (DBE), lehengo Oinarrizko Errenta edo Gizarteratzeko Gutxieneko Diru-sarrera.
• Etxebizitzako Gastuetarako Prestazio Osagarria (EPO).
• Gizarte Larrialdietarako Laguntzak (GLL).
• Kotizazio gabeko prestazioen sistema (KGP/GOF) eta lotutako gainerako prestazioak (PAGAMI).
• EAEko beste laguntza ekonomiko batzuk.

Udal-erakundeen edo erakundeen jarduera-eremu osagarriaren barruan, kontuan hartutako jarduera-eremuan esku hartzen duten gobernuz kanpoko erakundeak, GZEE-GPIek honako laguntza hauek aurreikusten ditu:

• Beste laguntza ekonomiko batzuk, normalean udal-kudeaketakoak, hala nola etxebizitza, eskola-jantokiko edo haurtzaindegiko bekak, etab.
• Beste laguntza batzuk oinarrizko beharrizanak betetzeko, batez ere gobernuz kanpoko erakundeen esparrua.
• Mendekotasuna duten pertsonak zaintzeko eta artatzeko zerbitzuak.

Honako zerbitzu-mota hauei lotutako eskaria eta benetako sarbidea barne hartzen dira:

• Laguntza etxean
• Eguneko zentroak edo okupaziokoak
• Tele Laguntza
• Aldi baterako egoerak egoitzan.
• Etxebizitza komunitarioko edo egoitzako zerbitzuak.
• Zaintzarako dirulaguntzak (mendekotasuna).

Laguntza horiek mendekotasuna duten pertsonei edo zaintzaileak. Gaur egun, batez ere, SAAD sisteman zentratzen dira.

• Familientzako laguntzak

Azkenik, azken hamabi hilabeteetan laguntzak zuzenean eskuratzeari buruzko informazioa erantsi da. Seme-alabak dituzten familiei laguntzeko Erakunde arteko Plana edo beste neurri paralelo laguntza, hala nola udal batzuek edo Estatuko Administrazio Zentralak kudeatutakoak. Azken horiek garrantzitsuak izan ziren 2006an, eta praktikan desagertzeko joera izan dute.