EUSKALTEL-EUSKADI: ZALEEN TALDEA

Euskadi taldea modu harrigarrian sortu zen: herritarren harpidetza bidez. 1994an, 3.450 pertsonak eta 720 enpresak dirua jarri zuten euskal txirrindulariekin osatutako talde profesional bat sortzeko. Hasierako urteetan proiektua apala zen, txirrindulariek garaipen gutxi lortzen zituzten eta ihesaldietan protagonismoa bilatzen zuten (“hamar gutxiagoko txirrindulariak” ezizena lortu zuten irratietako orduroko buletinak baino hamar minutu lehenago tropeletik ihes egiten zutelako, zuzeneko konexioetan aipatu zitzaten). Taldea haziz joan zen euskal erakunde publikoen finantzaketarekin eta, batez ere, Euskaltel telefonia-enpresaren babesarekin. Euskaltel-Euskadik taldeko maillotaren kolore zuri, berde eta gorria bere kolore laranjagatik aldatu zuen, zeina nortasun ikur bihurtu zen. Euskaltel-Euskadi kasu deigarria da: taldetik, bere txirrindulariak gogoratzen ditugu, baina guztiaren gainetik bere zaleak, Tourra igarotzean Pirinioak tindatzen zituen marea laranja hura.

2001ean, Euskaltel-Euskadi taldeak Tourrean lehen aldiz parte hartu zuenean, bere bederatzi txirrindularietatik bi bakarrik lehiatu ziren aurretik Frantziako itzulian: Iñigo Chaurreau eta David Etxebarria.

- Ez dut inoiz ahaztuko lehen astea -dio Haimar Zubeldiak, hasiberri haietako batek, Euskal Bizikleta bat irabazi eta aurreko urteko Dauphineko bigarren izan zenak, Hamiltonen atzetik eta Armstrongen aurretik-. Sailkapen on bat egiteko gogoz irten ginen eta lehen astean guztietan harrapatzen gintuzten. Egun batean abanikoak izan ziren eta taldeko guztiak iritsi ginen, Chaurre izan ezik, azken multzoan 18 minutura. Beste egun batean eroriko ugari izan ziren eta ni, besteak beste, lurrera erori nintzen, helmugara maillota apurtuta, leher eginda... iritsi nintzen.

Zubeldiak 73. postuan amaitu zuen bere lehen Tourra, bi ordu baino gehiagora.

- Uste dut oso garrantzitsua izan zela karrera amaitzea, sufrituz asko ikasten baita. Eta Tourra esperientzia eskatzen duen lasterketa da.

Euskaltel-Euskadi taldeko txirrindulariek ahal zuten moduan eutsi zioten, eta hirugarren astean ilusioa piztu zitzaien: Pirinioetara iristen ari ziren, marea laranjaren eszenatoki lehen aldiz izango zen mendikatea. 

David Etxebarriak gogoratzen du Tarbes-Luz Ardiden etapako lehen kilometroetan azken postuetan zebilela, Roberto Laisekarekin batera. Lasterketa buruan erasoak hasi ziren, eurek isatseko zartadak jasaten zituzten, ihesaldi handi bat atera zen eta bat-batean Laisekak esan zion:

- David, gaur sekulako hankak ditut, gurin hutsezkoak ditut. Taldea tiraka jarri behar da, gaur etapa irabaziko dut eta.

Etxebarria zur eta lur eginik geratu zen:

- Roberto, zer diozu? Hogei tipo doazela, bi minutuko aldearekin. Hau Tourra dela, guk ez dugula inoiz tropeletik tiratu …

- Ba gaur bai, gaur etapa irabaziko dut, ikusiko duzu.

Laisekak ekin eta ekin eta Euskaltel-Euskadiko txirrindulariek buruan tiratu zuten ikurrinez eta kamiseta laranjez betetako Tourmalet baterantz. Desabantaila murriztu zuten, Laisekak La Mongie estaziotik igarotzean eraso egin zuen eta iheslariak banan-banan harrapatu zituen. Luz Ardideneko azken igoeran Wladimir Belli gainditu zuen, denetan aurreratuena, eta estu eta larri sakatu zuen, Armstrong eta Ullrich topera zihoazelako goruntz, ez oso urruti, maillot horiaren lehian.

 - Luz Ardiden erokeria izan zen -gogoratzen du Laisekak-. Denbora guztian oihu egiten zidaten euskal zalez betetako korridore estu bat zeharkatuz igo nintzen, sinestezina izan zen, etapa amaitu nuen eta belarriak bero-bero eginda neuzkan.

Iheslarien atzetik joaten hustu zen Haimar Zubeldia Luz Ardiden igotzen ari zen, lehenengoengandik hogei minutura.

- Gora gindoazen eta bat-batean mendi osoak orroa egin zuen. Izugarria izan zen, estadio batean gol baten ospakizuna bezala, baina Pirinio betean. Jendea oihuka hasi zitzaigun: “Laisekak irabazi du, Laisekak irabazi du!”.

Aurreikuspenik baikorrenean ere ez zuten imajinatuko horrelako garaipenik, halako eszenatokian, bere zaleen aurrean, taldearen lehen Tourrean.

 Eta Zubeldiak, jakina, ez zuen ametsik ere egiten bi urte geroago ia garai berean bizi izandako eszenarekin. Lau txirrindulari igaro ziren buruan Tourmaletetik: Armstrong, Ullrich, Zubeldia eta Iban Mayo taldekidea. 2003ko Tour hartan Euskaltel-Euskadiko txirrindulariak maillot horiagatik, etapa ospetsuenengatik, Pariseko podiumean postu bategatik lehiatu ziren.

- Maillot horiarekin bai amets egin nuela minutu batzuetan -gogoratzen du Zubeldiak, Eiffel dorrearen oinean ospatu zen aitzin-etapan denborarik onena egin zuenak, lasterketaren lehen mendeurrena ospatzeko. Oraindik txirrindulari asko falta ziren iristeko, baina inork ez zuen Zubeldiaren marka hausten. Ekimov, Rich, Botero edo Peña bezalako espezialistek ez zuten lortu, ezta Armstrong, Ullrich edo Beloki bezalako sailkapen nagusiko handiek ere. Azkenean Bradley McGeek eta David Millarrek bi segundo eskasengatik hobetu zuten.

- Bagenekien Tourrera ondo iristen ginela, baina ez hainbeste -dio Zubeldiak.

Euskaltel-Euskadik hiru minutu galdu zituen 69 kilometroko taldekako erlojupeko luze-luzean, eta alde horrek pisu handia izango zuen podiumerako lehian. Baina mendiko lehen etapa handia euskal jaialdi bihurtu zen. Ez bakarrik Euskaltel-Euskaditik: ONCEko Joseba Belokik, Parisen hiru podium jarraian egin ondoren inoiz baino anbizio handiagoz, Armstrongi eraso zion Alpe d'Huezeko azken igoeran eta alde egin zuen tarte on batean. Harrapatu zutenean, Iban Mayok kontraerasoa jo eta hegan egin zuen helmugaraino. Bi minuturekin irabazi zuen eta hirugarren jarri zen sailkapen nagusian, Armstrong eta Belokiren ondoan. Zubeldia ere faboritoekin iritsi zen. Alpe d'Huez bezalako eszenatoki mitiko batean, Euskaltel-Euskadiko txirrindulariak Tourreko protagonista nagusien artean agertu ziren. Eta oraindik Pirinioak falta ziren.

Zubeldiak erlojupeko lau handi bat (laugarren izan zen) eta Pirinioetako lehen etapa bikain bat (hirugarren izan zen Bonascren, non pare bat aldiz erasoa jo eta Armstrong bera ere atzean utzi zuen) kateatu zituen.

- Nire erronka 2003an hirugarren asteari eustea zen -gogoratzen dut-, eta nire bizitzako hankarik onenekin sentitu nintzen.

Pirinioetako etapa nagusian, Ullrichek erasoa jo zuen Tourmaleten erdian. Aurrena Armstrongek harrapatu zuen. Gero Iban Mayo etorri zen. Eta geroxeago, Haimar Zubeldia. Beste faborito guztiak (Vinokurov, Hamilton, Basso, Sastre, Menchov...) atzean geratu ziren.

- Une hori ez dut sekula ahaztuko -dio Zubeldiak-. Kosta egiten zitzaidan sinestea: buruan gindoazen Tourreko bi erregeak, Armstrong eta Ullrich, eta Euskaltel-Euskadiko bi txirrindulari. Tourmaleten! Mendiak estadio laranja zirudien, ikusleek ero moduan animatzen gintuzten. Eta niri azken zuzena geratu zitzaidan grabatuta. Lasterketan burbuila batean bezala joaten zara, baina han hasi nintzen lagunak, senideak eta jende ezaguna identifikatzen, eta zalapartaren erdian berriro sentitu ez dudan emozio bat etorri zitzaidan.

Oraindik, eskarmentua falta zitzaien Tourrean, Zubeldiaren esanetan.

- Asko ikasi genuen lehen urteetan, baina sailkapen nagusian ez ginen inoiz hain goian egon, podiumerako borrokan, egoera hori berria zen guretzat. Eta orain ikusita, uste dut handinahiagoak izan behar izan genuela.

Tourmaleteko jaitsieran, Armstrongek eta Ullrichek su-etena eman zuten, jan, edan, hankak apur bat lasaitu zituzten Luz Ardidenen azken igoerarako.

- Guk topera jo behar izan genuen -dio Zubeldiak-. Podiumerako beste hautagaiak kanporatu ahal izan genituen, baina Luz Ardiden falta zen, ez genekien nola erantzungo genuen horrelako egoera batean, eta nahiago izan genuen indarrak gorde. Vinokurov, Hamilton eta beste batzuk jaitsieran harrapatu gintuzten.

Armstrongek urte askotan lehen aldiz ahuleziak erakusten zituen Tour hartan, Mayok Luz Ardidenen egindako erasoek lasterketa dinamitatu zuten. Armstrongek lehenengoari erantzun zion, buruan jarri zen, ikusle batekin katigatu zen eta bete-betean erori zen. Mayo ere, bere gurpilean zihoala, lurrera joan zen. Besteek kiroltasunez itxaron zuten. Eta itzuli eta berehala, Mayok behin betiko erasoa jo zuen. Behin betikoa Armstrongek kontraerasoa jo eta zalantzak uxatu zituelako: bakarrik joan zen eta Luz Ardidenen irabazi zuen Mayo, Ullrich eta Zubeldiari 40 segundo aterata.

Podiumerako beste hautagaiek denbora galdu zuten berriro, baina aldeak ez ziren oso handiak izan. Vinokurovek hirugarren postua ziurtatu zuen azken erlojupekoan, Hamilton laugarrenera igo zen Baionaraino ihesaldi luzea egin ondoren, Zubeldiak bosgarren bukatu zuen eta Mayok seigarren. Euskaltel-Euskadiren Tourrik ikusgarriena izan zen.

- Lehen aldia zen hain goian ikusten ginena, eta agian konfiantza falta izan zitzaigun podiumaren bila joateko. Baina buruak klik egin zigun, zalantzarik gabe. Gauza sentitzen ginen denak harrapatzeko, eta hurrengo urtean anbizio handiz itzuli ginen.

2004an, Mayok Dauphine irabazi zuen, Zubeldia ere itzuli txikietan emaitza onekin iritsi zen, baina Tourra hasieratik okertu zitzaien: denbora galdu zuten harrizko kaltzadako etapako erorketetan, tendinitis batek Zubeldia jokoz kanpo utzi zuen eta birus batek Mayo.

- 2003an ez genuen hainbeste espektatiba, eta sekulako Tourra atera zitzaigun; 2004an, garaipenen bila joan ginen, eta biok erretiratu ginen. Apaltasun sendabide bat izan zen. Tourra oso gogorra dela ikasi genuen eta denak bat egin behar duela zure alde: sasoian egon, ez erori, ez gaixotu… Ez da batere erraza egunero goian mantentzea.

Zubeldia urte luzez egon zen goian. Hamasei Tourretan parte hartu zuen (lau txirrindularik bakarrik egin dute berak baino gehiagotan) eta bost aldiz amaitu zuen lehen hamarren artean.

2009an Euskaltel-Euskadi utzi zuen (“txirrindulari guztiok ehun kilometroko erradioan bizi ginen taldea”) Astanan sartzeko (“bederatzi edo hamar herrialdetako txirrindulariekin osatutako taldea”), txirrindularitza globalagoa ezagutu nahi zuelako. Tour hura irabazi zuen Contadorrentzat luxuzko gregario gisa lan egin zuen, baita lehen erretiroaren ondoren txirrindularitzara itzuli eta korta bereko bi oilarren arteko borrokagatik oso polemikoa izan zen edizioan hirugarren amaitu zuen Armstrongentzat ere. Zubeldiak esperientzia ahaztezina bizi izan zuen urte hartan: taldekako sailkapena ere irabazi zuten, eta, beraz, taldekideekin batera igo zen Parisko podiumera.

- Une berezia izan zen, opari ederra, nik hasieratik izan bainuen idilio bat Tourrarekin. Lehen urteko belarrondokoak gorabehera, nire ezaugarrietarako lasterketa bat zela konturatu nintzen. Erresistentea izan behar duzu, fondista, osoa erlojupekoan eta mendian…

Zubeldiak ez zuen beste txirrindulari batzuek bezala garaipen liluragarririk lortu, baina txirrindulari tematienetako bat izan zen. RadioShack eta Trek bezalako nazioarteko taldeetan jarraitu zuen bere ibilbidea, beti Frantziako itzulian funtsezko txirrindulari bezala.

- Tourrean asko sufritzen da, baina beti izan zen nire lasterketa.

Euskaltel-Euskadirentzat ere lasterketa fetitxea izan zen. Hurrengo urteetan taldeak Samuel Sanchezenak bezalako garaipenak lortu zituen, Luz Ardidenen irabazle eta 2011n mendiko errege izan zena, laugarren 2010eko sailkapen nagusian (bigarren, Contadorren eta Menchoven ondorengo deskalifikazioen ostean), eta olatu laranjak, Tourraren euskal oroimena betirako tindatu zuten zaletuen mareak, surfeatzen eragin zien pedalei beti.

Egilea: Ander Izagirre

Argazkiak: www.fundacioneuskadi.com