BELOKIREN HIRU PODIUMAK ETA AZKEN ERASOA

Marco Pantanik bost aldiz jo zuen erasoa Mont Ventouxen, bosgarrenean Lance Armstrong liderrak bakarrik jarraitu zion eta elkarrekin joan ziren gailurrera. Azken kilometroan, Armstrongek erritmoa moteldu zuen Pantani atzean ez uzteko eta etapa irabazten utzi zion. Pantanik ez zituen besoak altxatu. Bazekien garaipena kontzesio bati zor ziola. Asko haserretu zen Armstrongek baietz esan zuenean, irabazten utzi ziola, asko sufritu zuen txirrindulari bikaina zelako. 1999ko Giroan maglia arrosa jantzita zeramanean, globulu gorrien gehiegizko batengatiko deskalifikazioaz ari zen. Pantani egun batzuk geroago asaskatu zen, Courchevelgo gailurrean garaipen garbia lortuz eta Morzinerako bidean Armstrong soken kontra jarri zuen sekulako ihesaldi luze baten ondoren, 130 kilometro eta bost mendatetan zehar. Estatubatuarrak Joux Planeko igoeran bere Tour guztietako ahulaldirik txarrena jasan zuen, baina ordurako lehertuta amaitu zuena Pantani bera izan zen.

Armstrong eta Pantaniren arteko ika-mikek arreta guztia erakartzen zuten bitartean, debutari bat hirugarren postuan iritsi zen Mont Ventouxera, hogeita bost segundo geroago: Joseba Beloki.

Gero, Joux Planen, Belokik atzean utzi zuen Armstrong nokeatu hura, sailkapen nagusiko hirugarren postuan finkatu zen, eta estatubatuarrak egun horretan maillot horia salbatu zuela pentsatu zuen, baina agian noizbait...

Egun horretan aukera buru etorri zitzaion. Eta hori jada asko zen.

Beloki, Lazkaon jaiotako gasteiztarra, 2000ko Tour hartan estreinatu zen, Festina taldean txirrindulari aniztuna izateko helburuarekin. Lehen astean Marcel Wüst bere gelakidearentzat lan egitea egokitu zitzaion, etapa bat irabazi zuen esprinter alemaniarrarentzat, eta mendian bere bi taldeburuei adi egon behar zuen: Christophe Moreau eta Ángel Casero.

- Gero lasterketak gure lekuan jarri gintuen -dio Belokik.

Armstrongek mendiko lehen jardunaldian erabaki ohi zuen Tourra. Hala egin zuen urte hartan Hautacameko igoeran: hiru minutu sartu zizkien Ullrichi eta Zülleri, eta bost Pantaniri, bere arerio nagusiei. Festinako txirrindulariek erantzun ona eman zuten: Moreau sailkapeneko hirugarren postura igo zen eta Beloki seigarrenera.

Egun hartan, Armstrongen gogo biziak euskal txirrindulariek Tourrean lortutako garaipenik dramatikoenetako bat mehatxatu zuen. Javier Otxoa bizkaitarrak 160 kilometro falta zirenean ihes egin zuen euripean, Marie-Blanque eta Aubisque mendateetan ihes egin zuen, eta Hautacamen oinean jarri zen, leher eginda, faboritoekiko hamar minutu eta erdiko aldearekin. Armstrongek kilometro bakoitzeko ia minutu bat moztu zion. Bi falta zirenean, harrapatzeko zorian zirudien. Otxoa agonia hutsean bizkortu zen helmugaraino, eta besoak altxatu zituen segundo bakar batzuetako aldearekin.

Handik hilabete gutxira, gidari batek Javier eta Ricardo anaia bikia harrapatu zituen entrenamendu batean. Ricardo hil egin zen, Javierrek bi hilabete eman zituen koman eta lesio neurologiko atzeraezinekin geratu zen. Bizikletara itzuli eta txapeldun paralinpiko izan zen Atenasko zein Pekingo Jokoetan. 2018an hil zen garuneko tumore baten ondorioz.

Hautacametik aurrera, Beloki podiumera hurbiltzen joan zen.

Ventouxeko igoera bikainaren ondoren, Beloki hirugarren jarri zen sailkapenean, Moreau taldekidea baino minutu bat lehenago. Morzineko egunean segundo batzuk gehiago atera zizkion eta horrela iritsi ziren Mulhouseko 58 kilometroko erlojupekora, Belokiren aldeko 1’44”-ko abantailarekin.

- Oso oroitzapen polita daukat: Moreauk eta biok elkar besarkatu genuen erlojupekoa baino lehen, zorte ona opa genion elkarri eta dena ematera atera ginen taldekideen artean podiuma jokatzeko.

Moreau azkarragoa izan zen, baina Belokik 30”-ko aldea mantendu zuen sailkapen nagusian.

- Ez dut ezer gogoratzen Parisko podiumaz. Tentsio handia pasatu nuen Eliseoko Zelaietako itzulietan, nahikoa zen ziztada bat, erorketa bat edo mozketa bat tropelean podiuma galtzeko, eta, beraz, estuasun handiarekin amaitu nuen Tourra. Helmuga zeharkatu bezain laster, protokoloaren arduradunek bereganatu egin ninduten, hara eta hona eraman ninduten, ia ezin izan nintzen taldeko inorekin egon ospatzeko, podiumera zuzendu ninduten eta automata bat bezala igo nintzen Armstrong eta Ullrichekin. Une sinestezina izan beharko luke, baina zorabiatuta nengoen eta hiruretatik gutxien gogoratzen dudan podiuma da.

Gero bakarrik, taldearekin ospakizun-afarian, hasi zen erlaxatzen eta bere debutean lortutakoaren kontzientzia hartzen.

2001eko igoera bikaina

Hurrengo hilabeteetan munduko txirrindularitzaren lehen lerroan kokatu zela baieztatu zuen. ONCEren proposamen bat jaso zuen Tourrerako lider izateko. Tropeleko talderik boteretsuenetako bat zen eta 2001ean euskal hirukoaren aldeko apustua egin zuen: Abraham Olano beteranoa eta Igor Gonzalez de Galdeano eta Joseba Beloki fitxaketa berriak.

- ONCEn hierarkiak askoz markatuagoak zeuden. Bakoitzak bere papera eta programa zuen. Nik Tourrerako bakarrik jarri behar nuen arreta.

Sasoian jartzeko lasterketekin hasi zen, pixkanaka bere forma findu zuen, Euskal Bizikletan bigarren egin zuen, Kataluniako Volta irabazi zuen eta Tourraren irteeran pletoriko agertu zen. Lehen astean dena bikain atera zen: zazpigarren izan zen aitzin-etapan, ONCE bigarren geratu zen taldekako erlojupeko luzean, Crédit Agricoleren atzetik bakarrik, eta minutu bat baino gehiago atera zien Armstrong eta Ullrichen taldeei. Beloki bosgarren kokatu zen, faborito guztien aurretik, mendiko lehen etapan maillot horia irabazteko posizio ezin hobean.

Orduan, Pontarlierrek ihesaldi eroa hasi zuen: hamalau txirrindularik ihes egin zuten, Armstrongen US Postal taldeak etsi egin zuen eta inor ez zen haien bila atera. Ez ziruditen txirrindulari mehatxagarriak, ia guztiek atzerapen handia zuten ordurako, baina ordu erdi baino gehiagoko aldearekin iritsi ziren helmugara, eta haien artean zihoan Andrei Kivilev kazakhstandarra, eskalatzaile ona, garaipen entzutetsu batzuekin, eta, bat-batean, hamahiru minutuko aldea atera zien faboritoei.

- Uste dut inor ez zela konturatu ihesaldi haren garrantziaz -dio Belokik-. Hurrengo egunetan, Kivilevek eta François Simon liderrak zuten abantaila guztia arazorik gabe gaindituko nuela ziur nengoen. Alpeetan denbora kendu genien, baina Kivilevek uste baino gehiago eusten zion. Armstrongek eta Ullrichek Pirinioetan aurreratu zuten, baina ni tarte gabe geratzen ari nintzen...

Beloki laugarren iritsi zen 61 kilometroko azken erlojupekora, Kivilevengandik 1’ 20”-ra. 2’ 08” kendu zizkion eta horrela, bere bigarren podiuma jarraian lortu zuen, Parisera iritsi bezperan, justu-justu.

- Esaten ziguten Pontarlierren oso justu kalkulatu genuela ihesaldiari utzi genion abantaila. Kalkulatu? Guk ez genuen ezer kalkulatzen. Akats bat izan zen, joaten utzi genien. 36 minuturen ordez 37 atera izan balituzte, podiumik gabe geratuko nintzatekeen.

Kivilev 2003ko Paris-Nizan erorita hil zen garezurra hautsita. Ordutik aurrera kaskoa derrigorrezko ezarri zen txirrindularitza profesionalean.

Eutsi, eutsi...

Belokik berriro ukitu zuen hatz puntekin maillot horia 2002ko Tourreko lehen astean. Bederatzigarren geratu zen aitzin-etapan eta ONCEk laugarren etapa irabazi zuen.

- Nire egunik politena izan zen txirrindulari gisa. Taldekako erlojupekoa zen diziplina gogokoena ONCEn, asko lantzen genuen, motibatu egiten gintuen. Ederra izan zen Tourrean bloke bezala irabaztea eta denak podiumera igotzea.

Bi gasteiztar ziren sailkapenaren buruan: Igor Gonzalez de Galdeano lider izan zen astebetez eta Beloki atzetik zuen lau segundora. Geratu al zitzaion elastiko horia ez janztearen arantza?

- Ni une hartan ez nintzen kezkatzen. Sailkapena begiratzen nuen, taldeko guztiak lehen postuetan geundela ikusten nuen eta horrek oso pozik jartzen ninduen. 52 kilometroko erlojupeko laua izan zen gero, Igorrek maillotari eutsi zion, Armstrongek segundo batzugatik gainditu zidan sailkapenean, baina nik koltxoi on bat lortu nuen nire aurkarien gainean podiumerako borrokan: Heras, Botero, Mancebo... Nire azken helburua Paris zen. Ez nuen buruan maillot horia egun batean bakarrik janztea.

Etapa batean berarekin amets egin zuen: Pirinioetako lehen jardunaldian, Aubisqueko eta La Mongieko igoerekin, Tourmalet baino lau kilometro lehenago dagoen eski estazioarekin.

- Igorrek eta biok etapa aztertu genuen. Primeran zetorkidan, primeran sentitzen nintzen, eta Armstrongek Sainte-Marie-de-Campanetik bere taldeari erritmo bizia jartzea agindu ziola ikusi nuenean, berak behetik eraso beharrean, mendiko lehen etapan egin ohi zuen bezala… orduan pentsatu nuen maillota lortzeko aukera izango nuela. Roberto Herasek, Armstrongen taldekideak, azken kilometroetan tiratu zuen eta ni bakarrik geratu nintzen biekin. Arraroa zen Armstrongek Herasen gurpilean jarraitzea ia amaierara arte, eta itxaropen ustelak egin nituen. Armstrong uzteko aukera izango nuela uste nuen. Baina azkenean abiatu eta azken metroetan lehertu egin ninduen.

Mendiko lehen etapak, dio Belokik, beti jartzen zuen bere lekuan. Eta 2000n eta 2001ean hirugarren postuak lortu ondoren, bazirudien 2002an bigarren maila lortuko zuela. Baina ONCE taldea bere oldarkortasunagatik eta batera ekiteko bere estrategiagatik nabarmentzen zen. Armstrong Mont Ventouxen probatzea erabaki zuten, Belokik beti jarduera onak sinatu zituen mendian. Mikel Pradera eguneko ihesaldian sartu zen, Belokik estatubatuarra urruntzea lortzen bazuen zubi gisa aritzeko, eta Jose Azevedok hiru aldiz jo zuen erasoa faboritoen talde txikian, Heras atzean utzi eta Armstrong gregariorik gabe utzi zuen arte.

Iritsi zen unea: zortzi kilometroren faltan, Azevedok berriro azeleratu zuen eta Belokik tranpolin gisa aprobetxatu zuen erasora jotzeko.

Armstrongek ez zion amets egiteko aukerarik eman ezta berrogeita hamar metro ere. Bere gurpilera jauzi egin zuen eta bere erasoetako batekin errematxatu zuen, bizikletaren gainean dantzan eta pedalak ehogailu bat bezala biratuz. Belokik sufritu egin zuen, galdu egin zuen, Rumsasek, Bassok eta Mancebok nola aurreratu zuten ikusi zuen.

- Chalet Reynardetik aurrera oso luze egin zitzaidan. Egun hartan saiatu behar nuen, Armstrong probatu behar nuen, baina azkenean beste aurkari batzuengandik aldendu eta podiuma arriskuan jarri nuen.

Belokik dio egun hartan asko ikasi zuela.

- Tourrean lau pedalkada gehiago ematen badituzu, ordaindu egiten duzula ikasi nuen. Armstrong jaun eta jabe zen. Beste etapa pare batean jarrai nezakeen horrela erasotzen, jendeari hori gustatzen zaio, eraso egiten duzu eta jendeak gehiago maite zaitu, nahiz eta gero hondoratu egiten zaren. Polita izango zatekeen, baina nik bosgarren edo seigarren bukatuko nukeen, eta atzerapausotzat hartuko nukeen.

Belokik azaltzen du berak beste zerbaitetara korritzen zuela: Parisen ahalik eta posturik onena lortzera.

- Ni eustaile bat nintzen. Eutsi egiten nion, eutsi, eutsi. Begira, mutikotan marinozalea nintzen, Lejarretak liluratu egiten ninduen. Eta ni nintzen sofatik erasotzeko eskatzen zion lehena, Chioccioli atzean utzi eta maglia arrosa kentzeko irrikan nengoen, baina asko estimatzen dut erresistentziazko txirrindularitza hori, eta sufrimenduari egunero azken metrora arte eustea. Niri ez zidan balio erasotzeak, eta gero, ateratzen ez bazitzaidan, erlaxatzeak eta eramaten uzteak.

Tourreko podiumera igotzea oso zaila da. Hiru aldiz igotzea, gogoratzen du Belokik, oso txirrindulari gutxik lortu dute historian.

2012an, bere dopin sistemaren berri eman ondoren, UCIk zazpi garaipen kendu zizkion Armstrongi Tourrean. Eta antolakuntzak erabaki zuen garaipen horiek ez ematea urte horietako bigarren sailkatuei, eta, beraz, Beloki hirugarren, hirugarren eta bigarren agertzen da lehen sailkaturik ez duten Tourretan.

- Tourrak garailetzat jo zuen Pereiro 2006an, Landisen deskalifikazioaren ondoren, baina ez dakit zergatik ez zuen gauza bera egin Armstrongen urteetan. Ez Ullrichek, ez nik, ez beste inork, ez ditugu garaipen edo igoera horiek eskatu sailkapenean, ez baitakigu erabakia zertan oinarritzen den ere. Niri pena ematen didana guri azalpenik ez ematea da.

Dena ematera

Beloki izan zen Alpe d’Huezeko aldapetan erasora irten zen lehena 2003an. Txirrindulari zerebrala zen, lehen postuekin ahalik eta gehien eustearen alde egiten zuen posturik onena lortzeko, baina ez zuen zalantzarik izaten handira apustu egitea egoera egokia ikusten zuenean. Eta Tour hartan Armstrongek inoiz baino ahulago zirudien. Etapak aurrera zihoazen eta, tarte txikian, arerio talde bat zuen inguruan: Ullrich, Vinokúrov, Basso, Hamilton, Zubeldia, Mayo, Beloki bera…

- Urte hartan Armstrong ez zebilen hain indartsu, inoiz baino aurkari gehiago atera zitzaizkion, eta bazirudien agian ezingo gintuela denok kontrolatu. Proba egiteko ordua zen.

Belokik hamabost segundoko tartea ireki zuen. Atzetik, Herasek aparteko beste lan bat egin zion Armstrong bere talde buruari: tira, tira eta tira egin zuen, distantziak mantendu zituen, estatubatuarrak azeleratu eta euskalduna harrapatu zuen arte. Baina oraingoan, Mont Ventouxen ez bezala, bere ondoan jarraitzearekin konformatu zen. Izan ere, erritmoa apur bat lasaitu zuten eta atzeratutako beste korrikalari batzuk iritsi ziren haien parera. Zalantza eta zelatatze une haietan, zazpi kilometroren faltan, Iban Mayok kolpea eman, Alpe d 'Huezeko gailurreraino hegan egin eta garaipen historikoa lortu zuen Euskaltel taldearentzat. Alde nabarmena lortu zuen: bi minutu baino gehiago.

Egun horretan Armstrong horiz jantzi zen bi euskaldun orpoz orpo zituelarik: bigarren Beloki, 40”-ra; hirugarren Mayo, 1’12”-ra. Vinokúrov, Hamilton, Ullrich eta Bassok pare bat minutura mehatxatzen zuten. Batek erasotzen ez bazion, beste batek erasotzen zion. Armstrongen taldeari kosta egiten zitzaion su guztiak itzaltzea, edozein unetan deskontrolatu ahal zitzaion sute bat.

Hurrengo egunean etapa zaila zen Gap bidean, Lautaret eta Izoard bezalako bi mendate handirekin lehen zatian, eta kota txiki pare batekin amaieran. ONCEk berriro saiatzea erabaki zuen: Jaksche, sailkapenean hiru minutu pasatxora zegoena, sei minututik gorako ihesaldian sartu zen, eta, horrek US Postal hustu arte dena ematera  behartu zuen. Armstrong taldekiderik gabe geratu zen azken aurreko mendatean, bigarren mailakoan, oraindik helmugatik urrun. Eta Belokik erasoa jo zuen La Rochetteko azken kotan.

- Igoeran eraso nuen eta Armstrongek atzetik jarraitu zidan. Beraz, jaitsieran eraso nuen berriro. Ni ez nintzen oso ona jaisten, baina Armstrong urduri jartzeko unea zen, ea zuhurra izatea nahiago nuen eta joaten uzten zidan… Aldapan behera abiatu nintzen eta guztiok dakizuena gertatu zen.

Denok gogoratuko duguna gertatu zen: beroak urtutako asfaltozko tarte batean, Belokiri tubularra atera zitzaion, bizikletaren kontrola galdu zuen abiadura bizian jaisten ari zela eta oso osoan erori zen. Armstrongek justu-justu saihestu zuen, errepidetik irten zen, maldan behera trakeska ibili zen zereal zelai batetik, eta ozta-ozta atera zen, erorketarik eta ziztadarik gabe, errepidearen beheko aldera. Estatubatuarrak bere aurkariak heldu zirenean egin zuen bat lasterketarekin eta bere zazpi Tourretako bosgarrenaren bila pedalei eragiten jarraitu zuen. Beloki lurrean geratu zen, desegindako txotxongilo bat bezala, kameren aurrean minez oihuka, femurra, ukondoa eta eskumuturra hautsita.

Belokiri ez dio minik ematen Tour hartan galdutako aukerak, arriskuak eta istripuak jokoaren parte gisa onartzen dituelako, baina bai bere kirol ibilbidea hain modu garratzean eteteak. Ez zuen inoiz bere maila berreskuratu. Eta eszena haren balioa aldarrikatzen du, kolpe beldurgarriak txirrindularitzaren oroimenean utzi zuen inpresioa alde batera utzita: apustu goren baten unea izan zen, bere sasoi onenean egotearen unea.

- Han bukatu zen dena, saiatzen bukatu zen.

 

Egilea: Ander Izagirre