Kataluniako Gizarte Laneko Elkargoaren IX. ikerketa-saria (2018) jasotzen duen ikerketa batek gizarte-zerbitzuen dimentsio politikoa aztertzen du, eta gizarte-zerbitzuen arloak udalerri eta eskualde mailan kudeatzeko ardura beren gain hartu dutenei galdetzen die.
Azterlanaren helburua honako hau zen: Gironako probintziako metropolitik kanpoko udalerrietan gizarte-zerbitzuen egoera, mugak eta eraldatzeko aukerak ezagutzea, udalerrietako eta horien eskualde-kontseiluetako gizarte-zerbitzuetako arduradun politikoen iritziaren eta ekarpenen arabera (221 udalerri eta 7 eskualde 755.716 biztanleko probintzia batean, % 51ko banaketa udalerri handienetan eta gainerakoak 200 baino gehiago).
Ikerketak lau atal nagusi ditu:
- Hurbilketa teoriko bat gizarte-zerbitzuen esparrura, bereziki udalek eta toki-erakundeek gizarte-zerbitzuen horniduran duten rolera, honako alderdi hauek kontuan hartuta: gertutasuna eta geroz eta garrantzi handiagoa izatea kontuak emateko eta herritarren beharrei erantzuteko eta nolabaiteko bizi-kalitatea bermatzeko orduan; toki-erakundeen eskumenak; gizarte-zerbitzuen protagonismo historikoa tokiko unibertsoetan; edo 2008ko finantza-krisia eta horrek gizarte-zerbitzuetan duen eragina.
Azterlanean identifikatutako testuinguruaren ezaugarri batzuen artean, honako hauek nabarmentzen dira:
- Tokiko administrazioaren eredutik tokiko gobernantzaren eredura aldatzea; izan ere, demokrazian gobernu hamarkadetan zehar, udalek politikan eragiteko gaitasuna handitu zuten, eta, aldi berean, herritarrek gero eta gizarte-zerbitzu gehiago eta hobeak eskatzen zituzten. Testuinguru berri horretan, tokiko erakundeak gobernuaren berezko esfera gisa aldarrikatzen dira, planteamendu estrategiko eta aurreratzaileak hartuta, eta esku-hartze pluralista eta erlazionaleko estiloarekin, tokiko dimentsiora eta beren sare eta harremanetara bideratuta. Azken batean, tokiko gobernuak eskubide osoko eragile politiko gisa agertzen dira maila anitzeko gobernantza-agertoki batean.
- Tokiko eremuari eragiten dioten arazoei aurre egiteko mekanismo juridiko, politiko eta ekonomikorik ez izatea: immigrazioa, inoren kargura ez dauden adingabeak, errefuxiatuak, etxebizitza-krisiak eta hiri-segregazioko eta gentrifikazioko prozesuak, prekarietatea orokortzea, gizarte-desberdintasunak areagotzea, besteak beste.
- Hertsiki bertikalak ez diren botere-harremanak sortzea, baita gobernu-dinamika berriak ere, sareko jarduketak dakartzatenak, izaera horizontala dutenak eta politika publikoen koprodukzioan parte hartzen duten eragile berrien parte-hartzearekin, baita gizarte-arloan ere, agenda politikoen dibertsifikazioa eraginez.
- Gizarte Zerbitzuei buruzko 12/2007 Legea Katalunian indarrean sartzeak, bigarren belaunaldikoak deituriko hainbat lege onartzearekin batera, frustrazioa eragiten du, tokiko eremutik gizarte-premiak asetzeko itxaropenei erantzutea lortzea ezinezkoa delako. Aurrekontu-politika austeritateek zaildu egin zuten gizarte-zerbitzuek 2008ko finantza-krisiaren ondorioak arintzea, bereziki gizarte-larrialdietarako laguntzen kudeaketari dagokionez.
- Laguntza-presioa handitzea, Autonomia pertsonala sustatzeari eta mendekotasun-egoeran dauden pertsonak zaintzeari buruzko Legea (2006) aplikatzearen ondorioz eta krisi ekonomikoak eragindako pertsonak zaintzearen ondorioz. Gizarte-zerbitzuak ezusteko egoeren sarrera-ateak dira, laguntza-erantzun erreaktibo, asistentzialista eta aringarrien eskaria handitzea dakartenak, eta zerbitzu horien ekintza integral, komunitario eta prebentiborako gaitasuna murrizten dutenak.
- Oinarrizko gizarte-zerbitzuen aplikazio operatiboa eta antolamendua zehazten duen arau-garapenik eza, gizarte-zerbitzuak kudeatzen dituzten tokiko gobernuek Gizarte Zerbitzuei buruzko Legetik eratortzen diren eskubide subjektiboen interpretazio desberdinak eragiten dituena.
- Metodologia, batez ere elkarrizketa sakonen eta eztabaida-taldeen bidez lortutako informazioaren analisi kualitatiboan oinarrituta egindako azterlanaren ezaugarriak azaltzen dituen atal gisa.
- Emaitzen azterketa, honako hauen arabera egituratuta: a) gizarte-zerbitzuen arduradunen profila; b) toki-administrazioen eskumen-esparruan garatutako ekintzak; c) gizarte-zerbitzuen tokiko politiken gobernantza.
- Ondorio horien artean, ikerketa-ildo berriak identifikatzeaz gain, honako hauek nabarmentzen dira:
- Gizarte-zerbitzuetako arloen pertzepzioa hobetzea azken urteetan, lehen mailakotzat hartzen hasi baitira, eta baliabide eta profesional gehiago jasotzen. Gobernu-taldeetan pisu politiko handiena duten pertsonek zuzentzen dituzte, eta, kasu batzuetan, gizarte-aldaketa izaten dute beren administrazioetan.
- Aukeratutako izenaren garrantzia arlorako, hizkuntzak errealitate soziala sortzen baitu. Girona eskualdearen azterketak agerian uzten du eremuaren izenari garrantzi txikia ematen zaiola, nahiz eta izendapenetan ez dagoen formula komunik. Beraz, zerbitzu horien xedea argi eta garbi mugatu gabe dagoela ikusten da, eta horrek zailtasunak sortzen ditu beste ongizate-sistema batzuekin harremanetan jartzeko. Izendapenen aniztasuna ezabatzeak orientazio ideologikoen aniztasunari eragin diezaioke, baina nolabaiteko nomenklatura partekatzeak gizarte-zerbitzuak argiago definitzen lagunduko luke.
- Toki eremua kolonizatzea, etxebizitzarekin zerikusia duten arazoengatik, udal edo eskualdeetako gizarte-zerbitzuek behar horiei erantzuteko eskumenik, zuzeneko erantzukizunik eta beharrezko baliabiderik ez duten mailan. Era berean, nahasmena sortzen da zorroan jasotako oinarrizko zerbitzuekin (larrialdiko egoitza-harrerako zerbitzuak edo gizarte-bazterkeriako egoeran dauden pertsonentzako aldi baterako bizileku-zerbitzuak), beste diana-kolektibo bati zuzentzen baitzaizkie:etxebizitzarik gabeko pertsonei eta arazo sozial erantsiak dituztenak.
- Eskumen-banaketa maila desberdinen artean; horrek esan nahi du maila anitzeko gobernantza egon behar dela gizarte-zerbitzuen sistemaren garapenean, udalerrietako eta/edo eskualdeetako berezitasun demografiko, lurraldeko eta sozio ekonomikoetara egokitu gabeko baliabideekin. Gainera, maila anitzeko gobernantza horren esparruan, disfuntzioak antzematen dira gizarte-zerbitzuen finantzaketan, administrazio batzuetatik besteetara kreditu-transferentziak eginez eta koordinatzeko zailtasunak izanez (administrazio-kudeaketako kostuak, etab.).
- Hurbiltasun- eta subsidiariotasun-printzipioak aizuntzea (hurbilen dagoen administrazioa da egokiena lurraldearen eta biztanleriaren berezitasunei erantzuteko politika eraginkorrak hartzeko); izan ere, kasu batzuetan, udalen ondorio onuragarriak gehiegi balioesten dira, arazo globalei aurre egitea zaila delako (globalizaziotik eratorritako bazterkeria eta kalteberatasun-fenomenoak), eta arazo horiek goi-mailako administrazio-mailetatik politikak garatzea behar dutelako.
- Gizarte-zerbitzuak azken lubakia dira, baina toki-erakundeak dira beren erantzukizunak beren gain hartzen ez dituzten goragoko mailako administrazioen jarduerei erantzun behar dietenak. Emaitza:tokiko administrazio bat gizarte zerbitzuak ematen dituena eta azken baliabide gisa erantzun aringarriekin.
- Tokiko politikarien intrusismoa esku-hartze teknikoetan, interferentziak eta distortsioak eragin baititzakete esku-hartze sozialean.
- Udalerrien arteko erantzun sozialetan (eta horien intentsitatean) ekitaterik ezaren arriskua.
- Gizarte-zerbitzuak tokiko mapan zatikatzea; horrek ez du errazten elkarlanaren eta espazio partekatuetatik egindako lankidetzaren ondoriozko potentzialtasunak aprobetxatzea.
- Ikuspegi estrategikorik eza tokiko gizarte-zerbitzuen arloetan eta lehentasunik eza agintaldi politikoko aldietan. "Eguneroko kudeaketa" da nagusi, eta planteamendu estrategikoen eta prebentzio-plangintzaren gabezia argia dago. Gainera, egiaztatu da ez dagoela plangintza-egitura egonkorrik, ez politikorik, ez teknikorik (Generalitateko gobernuaren eskumena bigarren mailan).
- Agintari teknikoen eta politikoen arteko harreman konplexua, lehenengoek zuzendaritza-funtzioak betetzeko duten prestakuntzarik eza eta bigarrenen ezagutza-defizitak nabarmenduz.
- Gizarte-zerbitzuek tokiko eztabaida politikoan duten presentzia eskasa.
- Lankidetza-jarrera nagusitzea eta Hirugarren Sektoreko erakundeek errebindikazio-jarrerarik eta presio politikorik ez izatea sistemaren gabezien aurrean; horrek esan nahi du gizarte-zerbitzuek erakunde-egitura politikoan duten garrantzia handitzeko aukera ez dela aprobetxatzen.
- Arduradun politikoek gizarte-zerbitzuen erabiltzaileekin parte hartzeko eta eztabaidatzeko kanalak ez sustatzea.
Informazio gehiago nahi izanez gero, kontsulta ezazu ondorengo azterlana: "Nork gobernatzen ditu tokiko gizarte-zerbitzuak?" (Qui governa els serveis socials en el món local, Col·legi Oficial de Treball Social de Catalunya: 2020).
