EUSKARAREN ERABILERA EUROPAKO ERAKUNDEETAN

Europar Batasuneko hizkuntza ofizialak (erabilera-hizkuntzak eta lan-hizkuntzak) eta euskararen erabilera EBn

Europar Batasunaren instituzioek erabilera ofizialeko 24 hizkuntza dituzte: alemana, bulgariera, txekiera, kroaziera, daniera, eslovakiera, esloveniera, espainiera, estoniera, finlandiera, frantsesa, greziera, hungariera, ingelesa, irlandera, italiera, letoniera, lituaniera, maltera, nederlandera, poloniera, portugesa, errumaniera eta suediera.

Europar Batasuneko hizkuntza-araubidea arautzen duen lehen erregelamendua 1958an onartu zen: 1/1958 Erregalamendua (PDF, 146 KB) , Kontseiluarena, Batasuneko hizkuntza-araubidea arautzen duena. Erregelamendu horretan, honako hauek ezarri ziren EBko hizkuntza ofizialtzat: alemana, frantsesa, italiera eta nederlandera, horiek baitziren une hartako estatu kideetako hizkuntzak. Geroztik, eta herrialde gehiago sartzen joan diren heinean, hizkuntza ofizialen kopurua ere handitzen joan da. Alabaina, gutxiago dira hizkuntza ofizialak estatu kideak baino, estatu kide batzuek hizkuntza bera partekatzen dutelako. Adibidez, Belgikan, hizkuntza ofizialak dira alemana, frantsesa eta nederlandera; Txipren, gehienak grezieraz mintzo dira, eta hizkuntza hori ofiziala da.

Hizkuntza bat ofiziala izateak bi eskubide dakartza batik bat:

• EBko instituzioetara dokumentuak edozein hizkuntza ofizialetan bidali ahal izatea, eta erantzuna hizkuntza horretan jasotzea.

• Erregelamenduak, beste lege-dokumentu batzuk eta EBko Aldizkari Ofiziala hizkuntza ofizial guztietan argitaratzea.

Denbora- eta aurrekontu-arrazoiak medio, lan-dokumentu gutxi itzultzen dira hizkuntza guztietara. Europako Batzordeak ingelesa, frantsesa eta alemana erabiltzen ditu lan-hizkuntza bezala, eta Europako Parlamentuak beste hizkuntza batzuetara itzulpenak eskaintzen ditu, diputatuek behar dituzten heinean.

Hizkuntzen eta eleaniztasunaren esparruan, honako hauek nabarmendu behar dira beti:

• 2007ko urtarrilean Eleaniztasunaren karteraz arduratuko zen komisario europarra -Leonard Orban- izendatzea. Europar Batasunaren Eleaniztasuna eta hizkuntza-ondarearen ezagutza sustatzea izango zuen helburu komisario horrek.
• Europako Batzordeak laguntza ematea hizkuntza-aniztasuna sustatzeko helburuarekin sortutako Europako hainbat sareri.

Europar Batasuneko erakundeekin batera, eleaniztasunarekin eta eskualdeetako eta eremu urriko hizkuntzekin lotutako sare europarrak daude. Testu inguru horretan, Eusko Jaurlaritza Network to Promote Linguistic Diversity (NPLD) europar sareko kide da. Europako Batzordeak batera finantzatutako sare horretan, eskualdeek, gobernuek, erakundeek, eleaniztasunari eta hizkuntza gutxitu eta erregionalei buruzko sare europarrek parte hartzen dute. NPLDk egindako lanen artean, 2015ean Europako Parlamentuaren egoitzan aurkeztutako "The European Roadmap for Linguistic Diversity: towards a new approach on languages as part of the European Agenda 2020" nabarmendu behar da. Helburua da hizkuntzei buruzko ikuspegi berri bat proposatzea, Europako Agenda 2020ren barruan, eta Europar Batasunak hizkuntza-aniztasunarekin duen konpromisoa berrestea, Europan hitz egiten diren hizkuntza guztiak babestu, sustatu eta babestu beharreko ondasun erkidetzat har daitezen. Ibilbide Orria katalanez, euskaraz, frantsesez, friulaneraz eta espainieraz ere eskuragarri dago. 2019an egindako Ibilbide-orriaren ebaluazioaren ondorioz, posizio-dokumentu bat eta 2019-20rako ekintza-plan bat argitaratu ziren.

• Hizkuntzen Europako Urtea. 2001" ospatzea, baita "Hizkuntzen Europako Eguna" ere. 2019ko irailaren 26a".

Euskararen erabilera Europar Batasunean:

Espainiak EBko erakundeekin hainbat akordio egin ondoren, Europar Batasunean euskararen erabilera ofizial baina mugatua ahalbidetzen da, eta EBko Kontseiluaren 2005eko ekaineko akordioak bultzatu zuen aurrera egitea.

EBko Kontseiluaren 2005eko ekainaren 13ko ondorioek (PDF, 158 KB) , EBeko Kontseiluan eta, hala badagokio, EBko beste erakunde eta organo batzuetan "beste hizkuntza batzuk" (hizkuntza ofizialetatik kanpo) ofizialki erabiltzeari buruzkoak, EBn euskararen eta beste hizkuntza batzuen erabilera ofizialki aitortzea ahalbidetzen dute, nahiz eta ez lortu 1/1958 Erregelamenduak aitortzen duen ofizialtasun osoko estatusa.

Ondorio horietan oinarrituta, Espainiak administrazio-akordioak egin ditu EBko hainbat erakunde eta organorekin, bere baitan hizkuntza koofizialak erabiltzea ahalbidetzeko. Hona hemen akordioak:

• Europar Batasuneko Kontseilua (2005/11/7ko administrazio-akordioa) (PDF, 143 KB)
• Eskualdeetako Lantaldea (2005/11/16ko administrazio-akordioa) (PDF, 217 KB)
• Europako Batzordea (2005/12/21eko administrazio-akordioa) (PDF, 127 KB)
• Europako Ekonomia eta Gizarte Komitea (2006/06/07ko administrazio-akordioa) (PDF, 175 KB)
• Europako Parlamentua (Mahaiaren erabakia)
• Europako Arartekoa (2006/11/30eko administrazio-akordioa) (PDF, 60 KB)
• Justizia Auzitegia (2009/04/27ko administrazio-akordioa) (PDF, 238 KB)

Europako Parlamentua:

Europako erakunde bakarra da hizkuntza koofizialen komunikazioari edo erabilerari dagokionez partzialki aurrera egin duena. Europako Parlamentuko Mahaiak, 2006ko uztailaren 3ko bileran, akordio bat hartu zuen espainieraz bestelako Espainiako hizkuntza ofizialen erabilera herritarrei jakinarazteko. Hala, erakunde horren eta Espainiako Erresumaren arteko administrazio-akordiorik formalizatu beharrik gabe, Europako Parlamentuko itzulpen-zerbitzuak arduratuko dira beharrezko itzulpenez, herritarrek hasierako komunikazioaren hizkuntzan erantzun ahal izan dezaten. Mahaiak hala erabakita, herritarrekiko edo herritarrekiko komunikazioei bakarrik erreparatzen die, eta inola ere ez Europako Parlamentuko diputatuek Europako Parlamentuko osoko bilkuretan hizkuntza koofizialak erabiltzeko aukerari.

Zazpi akordioek nolabaiteko ofizialtasuna ahalbidetzen dute, baina honako alderdi hauetara mugatuta:

• Herritarrek Europar Batasuneko zazpi erakunde eta organoei egindako idatzizko komunikazioak euskaraz idaztea
• Ahozko mintzaldiak euskaraz Europar Batasuneko Kontseiluetan eta Eskualdeetako Europako Batzordearen osoko bilkuretan

Eskualdeetako Batzordeko eta Europar Batasuneko Kontseiluko euskarazko esku-hartzeak:

• Eskualdeetako Batzordea: Eskualdeetako Batzordearen 62. osoko bilkuran, 2005eko azaroaren 16an eta 17an, Euskadiren Eskualdeetako Batzordeko ordezkaria – Kanpo-harremanetarako lehendakariaren ordezkaria – Izan zen Eusko Jaurlaritzaren lehenengo ordezkaria, Erkidegoko instantzia batean euskaraz esku hartu zuena.
• Europar Batasuneko Kontseilua: Eusko Jaurlaritzako sailburuek euskaraz esku har dezakete autonomia-erkidegoek parte hartzeko zabalik dauden Europar Batasuneko lau kontseiluetan (autonomia-erkidegoetan). Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburua Europar Batasuneko Kontseiluan parte hartu zuen Eusko Jaurlaritzako lehen ordezkaria izan zen. Esku-hartze horretan, autonomia-erkidegoek Europar Batasuneko Hezkuntza, Gazteria eta Kultura Kontseiluan gazteriaren prestakuntzari buruz duten jarrera bateratu bat aurkeztu zen, 2007ko azaroan.

Euskal Autonomia Erkidegoak Europar Batasuneko Kontseiluetan parte hartzea:

Eusko Jaurlaritzako sailburuek 17 parte-hartze izan dituzte (2018ko lehen seihilekoan) Europar Batasuneko Kontseiluan. Autonomia-erkidegoek Europar Batasuneko Kontseiluan parte hartzeko eta ordezkatzeko duten sistemak aukera ematen die autonomia-erkidegoei beren interesak baliatzeko eta Europar Batasuneko Kontseiluko negoziazio-prozesuan parte hartzeko. Autonomia-erkidegoen parte-hartzea ez da Kontseiluan bertan bakarrik egiten, baita gero Europar Batasuneko Kontseiluan aurkezten diren lege-txostenak landu eta lantzen diren lantaldeetan ere. Jarrera bateratua lortzeko koordinazio-lanean, inplikatutako Eusko Jaurlaritzako sailek eta Kanpo Harremanetarako Idazkaritza Nagusiak parte hartzen dute.

Ildo horretan, Europako Erkidegoei buruzko Gaietarako Konferentziaren (CARCE) 2004ko abenduaren 9ko Erabakien arabera, Europar Batasuneko Kontseiluaren lantaldeetan autonomia-erkidegoek parte hartzeari eta Europar Batasuneko Kontseiluaren formazioetan autonomia-erkidegoek duten ordezkaritza-sistemari buruzkoa (2004/03/16ko BOE), autonomia-erkidegoek Kontseiluan parte hartzea ziurtatzen zen, Europar Batasunaren organo erabakitzaile nagusia baita. Behin betiko ireki zitzaien autonomia-erkidegoei Europar Batasuneko Kontseiluko lau eremutan parte hartzeko aukera, haien jarduera beren barne-eskumenekin modu esanguratsuenean lotuta baitzegoen; zehazki, EBko kontseiluetan: enplegua, Gizarte Politika, Osasuna eta Kontsumitzaileak; Nekazaritza eta Arrantza; Ingurumena; eta Hezkuntza, Gazteria eta Kultura.

CARCEk 2004ko abenduaren 9an onartutako akordioa hiru aldiz aldatu zen geroago. Lehenengo aldaketa 2009ko uztailaren 2ko bileran egin zen. Bilera horretan, erkidegoen parte-hartzea Europar Batasuneko Kontseiluaren bosgarren eremu batera zabaldu zen, lehiakortasuna izanik (kontsumo-gaietan). Bigarren aldaketa CARCEren 2010eko apirilaren 15eko bileran erabaki zen, eta bilera horretan EBrekin lotutako gaietarako konferentzia (CARUE) izena hartu zuen. Bilera horretan, parte-hartze autonomikoa Lehiakortasunerako Batasunaren Kontseiluaren Joko eremura zabaldu zen. Azkenik, 2011ko otsailaren 7an onartu zen autonomiek Batasuneko Kontseiluaren Kirolen eremuan parte hartzea.