COVID-19ko heriotza-tasa adinekoen egoitzetan
Adinekoentzako egoitzetan COVID19ak eragindako hilkortasuna azterlanaren helburu nagusia da COVID19ak eragindako pandemiaren ondorioei buruzko informazio estatistikoa ematea Euskal AEko egoitza-zentroetan.
Azterlan estatistiko honek COVID-19ak Euskadiko adinekoentzako egoitza-zentroetan izan duen eraginari buruzko ezagutza handiagoa ematea planteatzen du, honako elementu hauek barne hartzen dituen analisi batetik abiatuta:
- Pandemiak egoitza-zentroetan duen eraginaren deskribapena
- COVID-19aren pandemiaren aldian izandako gainhilkortasunaren estimazioa.
- Zentro-mailako aldakortasuna SARS-CoV-2 hilkortasunean eta hilgarritasunean. Lotutako faktoreak.
- Zentroen tipologia, COVID-19aren ondoriozko hilkortasunari dagokionez izan duten eraginaren arabera.
Eragiketa estatistikoari Covid-19 hilkortasuna deitzen zaio adinekoen egoitzetan.
Estatistika-eragiketa honen helburu nagusia Euskal Autonomia Erkidegoko adinekoen egoitzetan COVID-19ak edo sintoma asoziatuek eragindako heriotza-tasaren azken inpaktua mugatzea da. Hurbilketaren adierazle nagusia gain-hilkortasunaren adierazlea da.
Estatistika-eragiketaren funtsezko beste alderdi bat da adineko pertsonen egoitza-moten arabera behatutako hilkortasunaren eragina mugatzea.
- COVID-19aren hilkortasunaren eta hilkortasunaren eragina aztertzea, pandemia-aldian COVID-19aren gainhilkortasunaren zehaztapena eta analisia barne.
- Hilkortasunaren denbora-banaketa kokatzea, gain-hilkortasuneko gertakari nabarmenenak bereziki aipatuz.
- COVID-19aren ondoriozko hilkortasunaren eta gainhilkortasunaren adierazleak egoitza-zentro moten arabera aztertzea.
- Konparazioa egitea COVID-19ak eragindako hilkortasunarekin 65 urtetik gorako biztanleria orokorrean, bai eta mendekotasuna duten 65 urtetik gorako eta beren etxeetan bizi diren eta mendekotasuna artatzeko sistemaren (SAAD) beste zerbitzu edo prestazio batzuk jasotzen dituzten biztanlerian ere.
- COVID-19aren hilkortasunaren testuinguru orokorra kokatzea, lotutako aldagai garrantzitsu batzuk kontuan hartuta, bereziki egoitza-zentroetako erabiltzaileen artean kutsatze-kasuek duten eraginari dagokionez.
- Biztanleria-eremu
Eragiketa honetako biztanleria-erreferentzia nagusia adinekoentzako egoitzen erabiltzaileak dira. Hala ere, konparazio gisa, estatistika-taulek eta emaitzen txostenak EAEn bizi diren 65 urtetik gorako biztanleria osoari buruzko datuak ere ematen dituzte, bai eta mendekotasunaren balorazioa duten 65 urtetik gorako biztanleriari buruzkoak ere, mendetasunari arreta emateko sistemaren (SAAD) esparruan zerbitzuak eta prestazioak jasotzen baitituzte.
- Eremu geografikoa
Erreferentziako lurralde-eremua Euskal Autonomia Erkidegoa da.
Datu orokor batzuk autonomia-erkidegokoak ez diren lurralde-eremuen arabera aurkeztu ahal izango dira. Kasu horretan, EAEko hiru lurralde historikoak eta, lehentasunez, lurralde historiko bakoitzeko erakundeek egindako Gizarte Zerbitzuen Mapen arabera ezarritako Gizarte Zerbitzuen Eskualdeak izango dira egindako azterketetan jasotako lurralde-eremuak.
- Aldi baterakoa
2020ko martxotik 2021eko ekainera bitarteko aldiari dagozkion COVID-19 gertakariak aztertzen dira.
Aldi zabal horren barne-egituraketa aldi espezifikoetan aztertzerakoan, kontuan izan behar da datuen denbora-desagregazioa aldatu egiten dela informazio-iturrietan. Bestalde, analisi jakin batzuk egiteko orduan (adibidez, hilkortasunarekin lotutakoak), beharrezkoa da lortutako biztanleriaren eta heriotzen zifren tamaina kontuan hartzea, emaitzen tauletan aurkeztuko diren denbora-aldagaiak zehazterakoan.
Adierazitakoa kontuan hartuta, ahalik eta banaketa zehatzena erabiliko da, honako banaketa hauen artean: urtekoa, hiruhilekoa edo hilekoa. Gainera, "aldia" aldagaia sartuko da. Aldagai horretan, azterketa-aldian egoitza-zentroetan izan diren epidemia-olatu handien arabera ezarriko dira mugak (lehena 2020ko martxotik ekainera bitartean, eta bigarrena, berriz, 2021eko uztailetik otsailera arte), eta hirugarren aldi bat, erabiltzaileen txertoaren ondoren, 2021eko martxotik aurrera.
Horrela, eragiketa egiteko aldi orokorraren barruan, honako azpi-aldi hauek hartuko dira kontuan: 2020ko martxoa-ekaina, 2020ko uztaila eta 2021eko otsaila (txertaketa-egunera arte, jarraibide osoarekin) eta 2021eko martxoa-ekaina (txertaketa-osteko aldia kontuan hartuta, informazioaren eskuragarritasunaren arabera zabal baitaiteke).
- Eragiketa mota
Adinekoen egoitzetako COVID hilkortasuna zentsu-eragiketa bat da.
Emaitzak aztertzea, administrazio- eta estatistika-informazioa bilduta.
COVID hilkortasuna eragiketa estatistikoa egoitzetako pandemiaren dinamikari buruzko informazioa biltzean oinarritzen da, pandemiaren kudeaketa sanitario eta sozialean erantzukizuna duten iturri administratiboetatik datorrena.
- Datuen jatorria
Egoitzetako COVID hilkortasunaren estatistika-eragiketa bigarren mailako informazio-iturrietara jotzean garatzen da. Hauek dira kontuan hartu beharreko iturriak:
- Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailaren EOE
- Foru Aldundiak (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa)
- Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila (Fiskaltza)
- Osakidetza
- IMSERSO. SAADen kudeaketa-datuak
- EUSTAT
- EIN
- Estatistika-unitatea
Eragiketa honetako bi estatistika-unitate nagusiak honako hauek dira:
- Egoitza-zentroen erabiltzaileak
- Egoitza-zentroak
- Laginaren diseinua
Egoitzetako COVID hilkortasunaren estatistika-eragiketa bigarren mailako iturrietara jotzean oinarritzen da, EAEko egoitza-zentroei buruzko informazio osoa izateko aukera ematen baitute, baita egoitza-zentroetako biztanleriari eragiten dioten pandemiarekin lotutako gertakari demografikoei buruzkoa ere.
Litekeena da, kasuren batean, eragiketaren zentsu-erreferentziaren esparrua egokitu behar izatea, zentro batzuentzat edo erabiltzaile-kolektiboren batentzat informaziorik ez dagoelako. Hala ere, OEEn eskuragarri dagoen informazioak aukera ematen du kolektibora zentsu-hurbilketa bat egiteko.
Beraz, ez da egokia lagina diseinatzeko fase bati ekitea eragiketa honetan. Informazio nahikorik ez badago, populazio-esparrua doituz ebatziko da, edo, bestela, egozpen bidez.
COVID19aren ondoriozko hilkortasunaren estatistika-taulak adinekoentzako egoitzetan
Adinekoentzako egoitzetan COVID19ak eragindako Hilkortasun Estatistikaren emaitzen txostena
Administrazio-iturriekin egindako estatistika da, eta horregatik ez du galdera-sortak.
COVID-19 Hilkortasunaren Estatistikan erabilitako terminoen definizioak adinekoentzako egoitzetan
COVID-19aren proba diagnostikoa, C proteina erreaktiboaren (PCR) probak, antigenoen eta antigorputzen probak barne.
Gutxienez behin proba diagnostiko positibo bat izan duen pertsona.
Heriotza-ziurtagiriak COVID-19a heriotzaren arrazoien artean jasotzen duen heriotzak.
COVIDerako diagnostiko positibo baten ondoren hil diren pertsonak dira. Eragiketa honen ondorioetarako, bi hilabeteko muga ezartzen da diagnostikoaren eta heriotzaren artean, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak hartutako irizpidearen ildotik.
Biztanleria batean gertatutako heriotzen multzoa da, arrazoia edozein dela ere.
Hilkortasunari buruzko estimazio bat da, biztanleria jakin batentzat espero daitekeena, aurreko urteetan ikusitako hilkortasun-joerei eutsiz gero.
Biztanleria jakin batentzat, kontuan hartutako aldian espero den hilkortasunaren aldean gehiegizkoak diren heriotzak dira (erreferentziazko edo baseline hilkortasuna). Balio negatiboek defizita edo heriotzarik eza adierazten dute espero zirenen aldean.
65 urtetik gorako biztanle guztiei dagokie
Autonomia pertsonala sustatzeari eta mendetasun-egoeran dauden pertsonak zaintzeari buruzko abenduaren 14ko 39/2006 Legean ezarritako balorazio-prozeduraren esparruan aitortutako mendetasun-maila duten pertsonak dira.
Mendetasunari Arreta Emateko Sistemaren esparruan mendekotasuna duten zerbitzuak edo prestazio ekonomikoak jasotzen dituzten mendeko pertsonak
Mendetasun-maila aitortuta ez duten biztanleak. Eragiketa honetan mendekoak ez diren biztanleak zenbatesteko moduaren arabera, mendetasun-zerbitzurik edo -prestaziorik jasotzen ez duten mendeko biztanleak ere sartzen dira. Hala ere, azpitalde horren tamaina txikia dela eta, datuak mendekoak ez diren biztanleenekin pareka daitezke.
Sailkapen hori ozono atmosferikoa neurtzeko Eusko Jaurlaritzak hartutako sailkapenean oinarritzen da. Sailkapen hori, funtsean, lurraldeko klimaren ezaugarriekin lotutako irizpideetan oinarritzen da; hala ere, beste irizpide batzuk barne hartzen ditu – kostaldetik hurbil egotea, biztanleria-pilaketak egotea, etab. –, atmosferaren sakabanatze-fenomenoetan eragina dutenak eta, beraz, COVID-19ari buruzko analisietan ere interesgarriak izan daitezkeenak.
Aldagai honek zentroak kokatuta dauden biztanle-entitateen (udalerriz azpiko eremu geografikoak) biztanleria-tamainari buruzko informazioa eta udalerrien aldagai sozioekonomiko batzuk konbinatzen ditu. Honako kategoria hauetan banatzen da:
- Landa- eta hiri-eremu parekagarriak: 2.000 biztanle baino gutxiagoko biztanleria-erakundeak (udalez azpiko lurralde-unitateak); 2.000 biztanle baino gehiagoko biztanleria-erakundeak, udalerriko Nekazaritzako BEGa udalerriko BEG osoaren % 3 baino handiagoa denean; 2.000 biztanletik gorako biztanleria-erakundeak, -2,20tik beherako hirigintza-indizea duten udalerrietakoak.
- Erdibideko hiriguneak: 2.000 biztanletik gorako erakundeak, -2,20 eta 0,60 arteko hirigintza-indizea dutenak.
- Hiriguneak: 2.000 biztanletik gorako erakundeak, 0,60tik gorako hirigintza-indizea duten udalerrietakoak.
2019ko abenduko plaza-kopuruari buruzko informaziotik abiatuta, hainbat talde ezarri dira.
Ikastetxearen erakunde titularraren nortasun juridikoaren arabera ikastetxeak bereizten dituen aldagaia. 4 taldetan sailkatzen dira:
- Publikoak
- SFL pribatuak
- Sozietate anonimoak
- Merkataritzako beste pribatu batzuk
Zentroek Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemarekiko (GZES) duten hurbiltasuna jaso nahi du, zentroak honela sailkatuta:
- Publikoak: erakunde titularra administrazio publikoa duten ikastetxeak
- Sistematik hurbil dauden pribatuak: erakunde pribatuetakoak diren zentroak, beren finantzaketaren % 50 edo gehiago administrazio publikoekiko dirulaguntzetatik eta itunetatik jasotzen dutenak.
- Sistematik urrunen dauden pribatuak: erakunde pribatuetakoak diren zentroak, dirulaguntzen eta administrazio publikoekiko itunen finantzaketaren % 50 baino gutxiago jasotzen dutenak.
Tipologia bat egin da kontuan hartuta 2019ko abenduaren 15ean zentro bakoitzeko erabiltzaile guztien ehunekoa, 85 urtetik gorakoak eta 2. edo 3. mailako mendekoak zirenak. Aldagai bakoitza hiru kategoriatan multzokatu da (txikia, ertaina eta altua, zentroen 1/3 gutxi gorabehera talde bakoitzean) eta 6 kategoria dituen aldagai batean konbinatu dira:
- Mendekotasun handia eta oso zahartua duten herritar gehienak: 2. eta 3. mailako mendetasuna ( % 75 edo gehiago) duten erabiltzaileen ehunekoa duten zentroak, eta 85 urtetik gorako erabiltzaileen ehunekoa ertain-altua ( % 55 edo gehiago).
- Mendetasun handia baina hain zahartua ez dagoen biztanleria gehiengoa: 2. eta 3. mailako mendetasuna ( % 75 edo gehiago) duten erabiltzaileen ehunekoa eta 85 urtetik gorako erabiltzaileen ehunekoa txikia ( % 55 baino gutxiago) duten zentroak.
- Mendetasun mistoa duen biztanleria, oso zahartua: 2. eta 3. mailako mendekotasuna duten erabiltzaileen ehunekoa ( % 45 eta % 74 artean) eta 85 urtetik gorako erabiltzaileen ehunekoa ( % 55 baino handiagoa) duten zentroak
- Mendetasun mistoa duen biztanleria, gutxien zahartua: 2. eta 3. mailako mendekotasuna duten erabiltzaileen ehunekoa ( % 45 eta % 74 artean) eta 85 urtetik gorako erabiltzaileen ehunekoa txikia ( % 55 baino gutxiago) duten zentroak.
- Mendetasun moderatu-arina baina oso zahartua duten herritar gehienak: erabiltzaile autonomoen edo 1. mailako mendetasun handia ( % 55 edo gehiago) duten zentroak eta 85 urtetik gorako erabiltzaileen ehunekoa ertain-altua ( % 55 edo gehiago)
- Mendetasun ertaina eta arina eta gutxien zahartua duten herritar gehienak: erabiltzaile autonomoen edo 1. mailako mendetasun handia ( % 55 edo gehiago) duten zentroak eta 85 urtetik gorako erabiltzaileen portzentaje txikia ( % 55 baino gutxiago).
Aldagai honek hainbat faktore mota bildu nahi ditu, oro har hilkortasunaren aurrean eta, bereziki, COVID hilkortasunaren aurrean zentroek duten ahultasun handiagoarekin lotuta egon daitezkeenak. Hiru faktore hartu dira kontuan
- Kalteberatasuna, erabiltzaileen osaeraren arabera: oso adineko edo mendetasun handiko pertsonen proportzio handia duten zentroak identifikatzen ditu.
- Langileen antolamenduarekin lotutako faktoreengatiko kalteberatasuna: Azpikontratatutako langileen edo zeharkako arretako langileen proportzio altua duten zentroak, edo langile propioen txandakatzea lanaldi osoko lanpostuaren arabera handia dutenak.
- Inguruneari lotutako kalteberatasuna: COVID-19agatik biztanleria orokorrean intzidentzia metatu handia duten udalerrietan kokatutako zentroak, 2021eko irailera arteko datuak kontuan hartuta.
Aldagai horrekin modu operatiboan lan egiterakoan, zer hartzen da kontuan:
- Artatutako biztanleen kalteberatasuna: 85 urtetik gorako erabiltzaileen proportzioa % 57tik gorakoa duten zentroak (bigarren balantzeari dagokion balioa da), edo % 75etik gorako 2. eta 3. mailako mendekotasuna duten erabiltzaileen proportzioa (3. tzentila) edo erabiltzaile autonomoen proportzioa % 16tik beherakoa (1. tzentila).
- Langileriarekin lotutako faktoreen ondoriozko kalteberatasuna: neurri, titulartasun eta lurralde bereko zentroetarako batez bestekoa gainditzen duten zentroak, honako aldagai hauetakoren batean: langile propioen kopurua, lanpostu bakoitzeko, DPEra; zuzeneko arreta ematen ez duten langileen proportzioa.
- Inguruneari lotutako kalteberatasuna:kalteberatzat kalifikatzen dira lurralde historiko bereko zentroetarako batez besteko balioa gainditzen duten udalerriak, eta landatartasun-maila honako adierazle hauetan: biztanleria orokorraren COVID bidezko kutsatzeen tasa metatua, edo biztanleria orokorraren batez besteko hilgarritasun-tasa.
Zentroen kalteberatasuna bi ezaugarrirekin konbinatzen duen aldagai bat da, zentroetan COVID-19ak eragindako hilkortasunarekin lotzen direnak:
- Zentroaren kokapenaren landatartasuna (ikus definizioa gorago)
- Zentroaren tamaina
Definitutako azken tipologiak 10 ikastetxe-kategoria ezartzen ditu:
- 1. mota: Zentro handiak (>50 plaza), kalteberatasun handia (2 faktore edo gehiago)
- 2. mota: Zentro handiak (>50 plaza), inguruneari lotutako kalteberatasuna
- 3. mota: Zentro handiak (>50 plaza), kalteberatasuna biztanleriaren edo langileen antolaketaren arabera
- 4. mota: Zentro handiak (>50 plaza), kalteberatasun-faktorerik ez
- 5. mota: Zentro txikiak eta ertainak (< = 50 plaza), hiriguneetan, kalteberatasun handia (2 faktore edo gehiago)
- 6. mota: Zentro txikiak eta ertainak (< = 50 plaza), hiriguneetan, inguruneari lotutako kalteberatasuna
- 7. mota:: Zentro txikiak eta ertainak (< = 50 plaza), hiriguneetan, kalteberatasuna biztanleriaren edo langileen antolaketaren arabera
- 8. mota: Zentro txikiak eta ertainak (< = 50 plaza), hiriguneetan, kalteberatasunik gabe
- 9. mota: Zentro txikiak eta ertainak (< = 50 plaza), landa-eremuetan edo parekagarriak diren eremuetan, kalteberatasun handia (2 faktore edo gehiago)
- 10. mota: Beste zentro txiki eta ertain batzuk landa-eremuetan edo parekagarriak
Estatistika Organoak hainbat aukera ematen dizkizu harekin harremanetan jartzeko. Edozein kontsultarako zure esanetara egongo gara:
 |
Honako telefono-zenbaki honetan: 945 01 93 58 Honako fax-zenbaki honetan: 945 01 94 51 |
 |
Honako helbide elektroniko honetan:estadistica-ijps@euskadi.eus |
 |
Bulegoak: Eusko Jaurlaritza Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Saila Estatistika Organo Espezifikoa Donostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz |
 |
Kexak edo iradokizunak Kexa edo iradokizunak posta elektronikoz igor detzakegu (estadistica-ijps@euskadi.eus), edo posta erabilita: Eusko Jaurlaritza. Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Saila. Estatistika Organo Espezifikoa Donostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz |
Azken aldaketako data:
