CERMI Mujeres Fundazioak, desgaitasuna duten emakumeen eta neskatoen defentsaren eta berdintasunaren alde lan egiten duen irabazi asmorik gabeko erakundeak, txosten bat argitaratu du, kolektibo horrek osasun-zerbitzuak eskuratzeko jasaten duen diskriminazioa agerian uzteko.
Desgaitasuna duten emakumeek eta neskatilek osasunerako duten eskubidea Desgaitasuna duten Pertsonen Eskubideei buruzko Nazioarteko Konbentzioaren (DBEO) 25. artikuluan jasota dago, eta honako hau dio:
'Estatu Partaideek aitortzen dute desgaitasuna duten pertsonek eskubidea dutela ahalik eta osasun-mailarik altuena izateko, desgaitasun-arrazoiengatiko diskriminaziorik gabe. Estatu Partaideek neurri egokiak hartuko dituzte, desgaitasuna duten pertsonek genero-arazoak kontuan hartzen dituzten osasun-zerbitzuetarako sarbidea izan dezaten, osasunarekin lotutako birgaitzea barne'.
Era berean, Estatu Partaideei hainbat ekintza egiteko aukera ematen die, desgaitasunen bat duten pertsonak osasun-sisteman sar daitezen, hala nola, osasun-arreta doakoa edo arrazoizko prezioetan ematea, desgaitasunaren arabera behar dituzten osasun-zerbitzuak eskaintzea prebentzio-mailan, eta osasun-arreta ematea pertsonarengandik gertuen dagoen ingurunean, landa-eremua barne; besteak beste.
Hala ere, eskubide hori maiz urratzen da. Urteetan zehar, ikerketa sanitarioaren ikuspegi androzentrikoak emakumeen osasunari dagokionez alborapenak sortu dituela adierazten du, eta ugalketa-osasunari dagokionez soilik bereizten da gizonengandik. Hala ere, txostenak erakusten du emakumeek osasun-arazo espezifikoak dituztela, eta azpimarratzen du osasun-arloko desberdintasun sozialen ikuspegia zabaldu behar dela.
Berriki egindako ikerketek orain arte indarkeriatzat hartzen ez ziren faktoreak identifikatu dituzte, zaintza-lanen gainkarga fisiko eta emozionala, neskatilen eta emakumeen hipersexualizazioa, haien bizitza-zikloak medikalizatzeko eta sanitarizatzeko modu berriak eta haserrea, mehatxu kimikoak eta ingurumenekoak (Belén Nogueiras, 2018), emakumeen osasunean eragina dutenak eta gaixotasuna edo zaurgarritasun handiagoa eragiten dietenak.
Desgaitasuna hitza emakumeen eta neskatoen osasunaren azterketan sartzean, ikuspegi mediko-errehabilitatzailea erreproduzitzeko joera dago; izan ere, kolektibo horretan dagoen edozein osasun-gaitz ezintasunarekin lotzen da, eta ez da ezintasunaren eragilea nahitaez, eta haien osasunean eragina izan dezaketen beste faktore batzuk alde batera utzita.
Azterlanaren egileen arabera, helburua da desgaitasuna duten pertsona guztiei modu homogeneoan aplika dakizkiekeen konponbide estandarizatuak ez garatzea, baizik eta kolektibo horren premien aniztasuna agerian uztea ahalbidetzen duten arreta-protokoloetan sakontzea, bereziki emakumeen eta nesken kasuan.
Desgaitasuna duten emakumeek eta neskatilek osasunerako duten eskubidearen beste funtsezko alderdi bat oinarrizko arreta medikora eta eskatutako sendagaietara iristea da, maila ekitatiboan eta osasun-estaldurarako oztoporik edo mugarik sortu gabe.
Txostenean adierazten denez, 'Osasun eta errehabilitazio-zerbitzuak goiz eskuratzeak emaitza hobeak bermatzen ditu osasunaren arloan, eta osasun txarrarekin lotutako osasun- eta gizarte-arretako sistemen gastuak murrizten ditu. Era berean, osasunarekin lotutako gaikuntza- eta errehabilitazio-zerbitzuen premia handiagoa dute, ezinbestekoak baitira osasun-egoera onari eusteko, modu independentean bizitzeko, ekonomikoki produktiboak izateko eta bizitza onuragarria izateko'.
Irisgarritasunaren gaia bereziki garrantzitsua da desgaitasuna duten pertsonen osasun mentalaren arreta eskuratzeko. Arreta biomedikoko eredu bat neurri handi batean aplikatzeak, osasun mentaleko arazoei lotutako estigamtizazioarekin batera, desgaitasuna duten pertsonen sarbidea oztopatu du. Gaixotasun mentala duten emakumeen kasuan, Buru Gaixotasuna duten Pertsonen eta Senideen Bizkaiko Elkarteak (AVIFES, 2018) argitaratutako azterlanaren arabera, baliabide horiek berandu eskuratzea zailtzen eta azaltzen duten inguruabarrak daude. Horien artean, gehienbat emakumeek betetzen duten zaintza-rola eta sistema emakumeen premia partikularretara ez egokitzea aipatzen dira.
Azkenik, azterlanak adierazten du emakumeen artean prebalentzia handiena duten patologiak ikertzen jarraitu behar dela, eta arreta berezia jarri behar dela desgaitasuna eragiten duten ondorioak dituzten gaixotasun kronikoetan. Era berean, gomendatzen du sentsibilizazio-kanpainak egitea desgaitasuna duten emakumeentzat eta neskatilentzat eta haien zaintzaileentzat, eta prestakuntza handiagoa ematea kolektibo horri osasun eta gizarte-arreta emateko ardura duten profesionalei.
Txosten osoa kontsultatzeko, sakatu esteka hau: https://consaludmental.org/centro-documentacion/derecho-salud-mujeres-discapacidad-informe-2019/
