Artea»XIX eta XX mendeak

Seurat eta Gauguin

Bai pinturagatik, bai teoriengatik, garrantzi handiko lekua betetzen du George Seuratek arte modernoaren bilakaeran. Haren teoriak daude beren lana konstrukzio eta sintesiaren inguruan moldatu duten artista modernoen lanaren oinarrian, hala Le Corbusier eta Ozenfant nola Severinirengan. Seuraten ikusmolde artistikoak, era berean, eragina izan zuen fauvista eta kubisten gainean, edo aleman espresionista eta italiar futuristengan ; haren kezka batzuk ageri dira, halaber, De Stijl higikundeko artistengan eta Bauhaus-eko taldeko kideengan ere. Seuratekin batera, Paul Gauguin da, kolorearen zentzu arbitrarioarekin eta forma sintetiko eta lauekin, inpresionismoaren ondoko margolari garrantzitsuenetako bat, arte modernoaren bilakaeran eraginkorrenetakoa.

Hegoaldeko itsasoek eta primitibismoak erakarri zuten ; irudikapenerako metodo kontzeptual bat sortu zuen, XX. mendeko artean erabakigarria gertatu zena. Pont-Avengo taldea baino haruntzato joanik, Gauguinen zordun dira Edvard Munch, fauvistak, Matisse bereziki, Picasso eta kubismoa, eta aleman espresionistak.

Georges Seurat

George Seurat (1859-1891) Parisen jaio eta hil zen. Higikunde postinpresionistaren buruzagitzat hartua den arren, heziketa artistiko guztiz tradizionala izan zuen. Hala, marrazkigintza gogotik landu ondoren, 1877an, Arte Edenetako Eskolan sartu zen.

Urte hartan bertan lantegi bat antolatu zuen Aman Jean margolariarekin. Biak elkarrekin aritzen ziren, eta interes berak zituzten ; 1879an, laugarren Erakusketa inpresionista bisitatu zuten, eta "zirrara ustekabeko eta sakona" izan onren zuten. Seurat, alcli berean, irakurle amorratua zen, eta margolaritzari buruzko lan teoriko asko irakurtzen zuen. Gaztetan, bizitza osoan inspiratuko zuen liburu bat aurkitu zuen eskolan, Essarsru lessrgnesiircortditroraiielsdel'art(1827 ; "Artearen zeinu ezin nahastukoei buruz").

Egilea Genevako margolari-grabatzaile bat zen, eta liburuak estetikaren etorkizunaz eta marra eta irudien arteko harremanaz ziliarduen . Izan ere, beti arduratu zen Seurat artearen oinarri intelektual eta zientifikoaz.

1880tik aurrera, marrazkiak egin zituen batez ere ; trebetasun hanclia iritsi zuen marrazkigintzan, eta ospe handia lortu zuen.

Marrazki haietako bat, Aranan _Jeareen erretratura (Metropolitan Museum), onartu eta ikusgai jarri zioten 1883ko Parisko Erakusketan.

Lehen lanetan, gaien aldetik batez ere, Barbizongo tradizioari lotu zitzaion Seurat ; 1881etilc 1883ra, koadro asko egin zuen nekazarien bizimoduari buruzkoak. Lan horietan agerikoa du A/illet-en eragina, eta orobat inpresionistena ; izan ere, 1883tik aurrera, teknika ez ezik, gai inpresionistak ere hasi zen lantzen, Sena ibaiaren ertzekoak bereziki.Lehen lan inportantea, BninuaAsnreresen (Londres, National Gallery), 1884ko Erakusketa Ofizialean ukatua, Independenteen Erakusketan jarri zuen urte berean Seuratek.

Oso obra orijinala da, nahiz eta oraindik kanpoko eraginak sumatzen zaizkion (Puvis de Chavannes, Pisarro). Osagai orijinalak ditu Igande crrr •a tsaldea Grande,jcttteko ttbnrtearr (1886, Chicago, Art Institute) obrak ere. Margolan horretan, prestaketa lan luze baten ondoren, "zatiketa" deritzan teknika aplikatu zuen : osagarritasunaren eta kontrastearen teorien arabera, elkarren gainean ipintzen ziraren Icolorealc, hau da, "margolaritza optikoko formula" bat bilatu nahi zuen. 1884tik aurrera Signac-en adiskide mina izan zen ; huraxe izango zen Seuraten jarraitzaile leialena, eta talde bat ere sortu zen bien inguruoi, Pisarro eta haren semea, Lucien, Dubois-Pillet, Luce Angrand margolariak bildurik. Parisko ikusleak guztizharriturik utzi zituzten, eta kritiko gehienekgaizki ikusten zituzten arren, izan zensalbuespenik, kritiko eta idazleen artean.Lanean etengabe jardun zen Seuratek.Haren zenbait obra New Yorken erakutsizituzten, eta Bruselan beste batzuk, XX. taldeakerakusketan parte hartu zuen, eta maiz eramatenzituen bere koadroak independenteenErakusketara. Han erakutsi zituen, Igande arratsaldea Grcrrtde,jatteko uharteanobraz gainera,Modeloak (1888, Merion,Barnes Fundazioa), Zirkoko Parada (1888, Metropolitan Museum), feunne fenznze se potrdr •a n1 (1890, Londres, Courtauld Inst.), Zirkoa (1891, Paris, Orsay).Paisajeak ere egin zituen, eta bere obrarenikuspegietan lortu zuen batez ere izadiarenbehaketa zehatza eta koadroaren antolamenduerritmiko bat lotzea. Gero eta gehiagoduten lerro handien aukeraz, sistema bataurkitu nahi baitzuen koadroko lerroak harmoniazosatzeko. Hala, Paradan, lerro horizontalakdira nagusi, eta baretasun inpresioa ematen dute ; Zirkoa-n berriz, lerrodiagonalak dira nagusi, eta alaitasuna, mugimendua iradokitzen dute. Zirkoa amaitugabe jarri zuen ikusgai, eta, Erakusketa zabaldueta hil egin zen. Artista eta intelektualek,baita kontrako izan zituenek ere, biziki deitoratubaitzen Seurat margolari handienen mailakoa

Paul Gauguin

Eugene-Henri-Paul Gauguin kazetari liberalbaten eta Peruko nobleziako emakume1848. urtean. Napoleon III.aren estatu kolpearenzen ; osaba aberatsaren etxean egindakoegonaldi hark betiko utzi zizkion mundudesberdin baten oroitzapenak. Frantziaraitzulirik, Orleansen egin zituen ikasketak,eta, hamazazpi urterekin, itsas armadan sartu,ibili zen. 1871n Parisko burtsako ajente batenMette Gad daniarrarekin ezkondu zen ; bostseme-alaba izan zituzten.Margolaritza zalea izanik, amateur gisahasi zen margolaritzan trebatzen. CamillePissaro eta Paul Cezanne ezagutu zituen,eta higikunde inpresionistan sartu zen beraere ; hala, 1876an aurkeztu zuen oihal batErakusketa Ofizialean aurreneko aldiz. Lagunekmargolaritzan serioago aritzera bultzatu(1883), beste guztia utzi eta bete-beteanhasi zen margotzen. Bi urtez Rouen eta Kopenhagen-enibili ondoren, 1885ean Parisazaila izan zuen beti Gauguinek, arazo ekonomikoak,familiakoak eta osasunekoak zirela-etaPont-Avengo hirira joan zen ondoren,Bretainiara, eta hango margolari taldearekin(E. Bernard, Ch. Laval, Anquetin) jardunezagutu zuen, eta margolaritzaz berarenantzeko ideiak zituenez, elkarrekin hasi zirenordea urte batzuk geroago (1888), Arlesen.1887an Martinikara joan zen, Karibera ; hanikusi zuenak inpresionismoa ukatzera eramanarte primitibora itzultzea" erabaki zuen.Hala, garai honetako obretan, kolorea nabarmenduadago, eta argiak dira balio sinbolistak : Sernzorarerz ondoko ikuskaria (1888 ; National Gallery of Scotland) eta Kristo horia (1889 ; Albright-Knox, Art Gallery, Buffalo).Bizimodu eta arte "prunitibo" horien bila,Tahitira joan zen 1891n, eta han, eskulturalan asko eta Noa Noa liburu erdi autobiografikoakoadro margotu zituen gai indigenoen ingurukoak,Basileako museoa), la orana Maria (1891,Metropolitan Museum of Art, New York),eta Bi emakume tahrtrar horzdartzarz (1891,Louvre, Paris). Primitibismoa errazago adierazzezakeelako, eta, hortaz, ikusleari ulertzenere gutxiago kostako zitzaiolako hautatuharmonia bakunek irudia indartzen zuten.Azken helburua margolaritzaren bidez"ideia" bat adieraztea zen ; horregatik hartzenda Gauguin pintore sinbolisten aitzindaritzatda zibilizazio burgesaren materialismo autosuntsitzailearenkontrako protesta. Horregatikuharteetan, gizon-emakume "naturalak"margo zitzakeen lekuetan.1893an Parisa itzuli zen bere lanakerakusgari jartzera, eta Bretainian aldi batigaro ondoren, Tahitira itzuli zen. Bigarrenaldi honetan egin zituen bere obra nagusietako batzuk, horien artean Nondik gatoz.?Zergara? Nora goaz? maiuslan izugarrihandia, 1897-1898 urteetan egina. Aurrekosei urteetan egindako margolanen laburbildumaerdi-filosofikoa, amets eta poesia giroan bildua1898tik aurrera, adiskide eta jarraitzaileenlaguntzarekin, bizimodu erosoxeagoa eginahal izan zuen, nahiz eta etengabeko arazoakzituen uharteko agintari zibil eta erlijiosoekin,haien kontrako borrokan bertakoen alde jarri baitzen. 1899koak dira Lore gorriko bularrak (Metropolitan Museum) eta Hiru tahitiar •rak (Edinburgo, National Gallery),1901can Atuana-n hartu zuen bizilekua, MarkesaUharteetan ; han egindako lanetan, Gauguinekgehiago nabarmendu zituen koloreak, berdeak, moreak eta arrosak (U)-rezko gorpartzak, 1901, Orsay; Deia, 1902 ; Clevelandeko Arte Museoa ; Zaldiak hondartzan, 1902, Niarchos bilduma). Azken urteotan asko idatzi zuen : gutunak, saioak (Izpiritu modernoa eta katolizismoa, eta Lehen eta gero, bere bizitzari eta obrari buruzko hausnarketa)