Artea»XIX eta XX mendeak

Pintura erromantikoa Frantzian: Theodor Gericault

Theodor Gericault 1791n jaio zen Rouengo hirian, eta Parisen hil zen 1824an. Eragin erabakiorra izan zuen Frantziako arte erromantikoan. Modako dandya izan zen, eta, bere koadroetan ikusten den bezala, izugarri maite zituen zaldiak ; haren margolan dramatikoetan egilearen nortasun bizia, indartsua, eta nolabait ere morbosoa agerian gelditzen da.

Lehen urteak

Haurtzaroa Rouenen igaro zuen, Iraultza giro asaldatuan, eta hamar urte zituela galdu zuen ama. Aita berehala konturatu zen semearen margolari senaz, eta ez zion oztoporik jarri margolari karrera hautatu zuenean. Haurtzarotik bertatik hasi zen zaldiak eta zaldien mundua maitatzen, eta huraxe da hain zuzen bere obrako gai inportanteentako bat. 1808-1812 urte inguruan, Lizeo Inperialean ikasketak egin ondoren, margolaritza lantzen hasi zen, aurrena Carle Vernet-en lantegian -zaldiei buruzko estudioengatik famatua zen Vernet-, eta Pierre Guerinen lantegian gero ; hark Daviden teknika eta hastapenak irakatsi zizkion, eta berehala ohartu zen Gericaulten orijinaltasunaz . Guerinen beste ikasle batengan, Eugene Delacroix-engan, ere eragin handia izan zuen Gericaultek. Gericaultek oso ikasketa eklektikoak egin zituen, eta antzemango zen hori gero bere obran: antzinakoen, izadiaren eta maisu handien estudioak egiten zituen, eta sarritan joaten zen Louvrera ; margolari asko eta oso desberdinen lanen kopiak egin ohi zituen han (Tiziano, Rubeni, Caravaggio, Van Dick, Prud'hon...).

Paris (1812-1816)

Hiru urte eman ondoren ikasketa eta prestaketa lanetan, 1816 arte zaldien estudioak eta gai militarrak -benetako gertaeren isla zehatzak-, izan ziren artistaren kezka nagusiak. Ebrztaria kargatzen. (Louvre), 1812ko Erakusketan erakutsia, izan zen bere garaikideei atentzioa eman zien Gericaulten lehen lana. Pertsona bakar baten erretratua izanik, neurriz oso handia zen bere garairako, eta Pieter Paul Rubens margolari barroko koloristari zor dion arren zenbait efektu tekniko, eta Antoine Jean Gros bere lankideari zaldiaren jarrera, koadro hura orijinala gertatzen zen, pasta erabiltzeko moduan batez ere. Bi urte geroago margotu zuen Korazatu zauritzea (Louvre) ; oso gai eta teknika desberdina erabiliz egina zen, baina oraindik ere Gros gogorarazten zuen, bere gainalde lau handiekin.

Bi lan horien artean, soldaduen estudio txiki haina indarrez beteak egin zituen, eta, bestalde, garai horretan hasi ziren agertzen gerora garrantzitsuak izango ziren Gericaulten gaiak : erronka, heriotza (Orga zattrittzekin, Cambridge, Fitzwilliam Museum). Alabaina, kezka berriak ageri ditu lan batzuetan, klasikoei buruzkoak (hiru paisaje handi adiskide baten etxerako, eta Poussinengan oinarrituriko Uholdea) ; izan ere, laister joango zen Gericault Italiara.

Italiako egonaldia (1816-1817)

Italian, aurrena Florentzian egon zen, eta Erroman gero. Michelangelok erakarri zuen batez ere, baina baita Rafaelek ere, bere konposizioaren argitasun eta orekagatik.

Erroman Ingres ezagutzeko aukera izan zuen, eta biziki miretsi zituen haren marrazkiak . Gericaulten beraren Erromako lanei dagokionez, oso klasizismo zorrotzeko marrazkiak dira, XVII. mendeko eskemen asimilazio argiak ; eszena erotiko batzuk, oso indartsuak, eta inoiz burutu ez zen konposizio handi baterako prestalanak : Zaldun gabeko zaldien lehiaketa, zenbait bertsiotan (Baltimore, Rouen, Louvre, Lille). Bertsio horietan guztietan gero eta murritzagoa da koloreen paleta, forma eta konposizioa baitira kezka nagusiak.

Paris (1817-1820)

Gericault 1817an itzuli zen Frantziara, Italian egonaldi aski labur bat egin ondoren ; urte bete, epe hori nahikoa iruditu baitzitzaion bere beharretarako. XIX. mendearen bukaera arte, beheraldi bat izan zuen margolarien Italiarako usadiozko bidaiak, oro har. Parisko lantegi zaharrera itzuli zelarik era askotako lanak egin zituen Medttsar •en baltsa lan handia egiteko beharko zuen itxialdi luzearen aurretik.

Literaturan oinarrituriko erromantizismoa, "haizeek, ekaitzek eta ilargi zuriak bakarrik eragiten duten sentikortasun hori", salatuz, gero eta gehiago bilatu zituen gaiak bere garaiko gertaeretan. Zezenen heziera (Fogg Art Museum, Cambridge, Massachusetts), Mitraren sakrifizioak inspiratua,oraindik ere erromatar giroan dago bildua, dudarik gabe handik itzuli eta berehala margotu zuelako. Garai hartan Gericaultek katuak eta zakurrak margotu ohi zituen, akuarelan, eta baita Jardin des Plantes-en aurkitzen zituen animaliak ere, sarritan Delacroix eta Barye gazteak zituela lagun ; adiskideen seme-alaben erretratuak ere egin zituen.

Garai honetako margolan interesgarrienak nolanahi ere Zaldiak zalditegi batean borrokan eta Boxeo bozroka dira, azken hori Gericaultek beltzen arazoaz zuen kezkaren adierazgarri. "Sporting prints" grabatu ingelesetan oinarriturik, borrokalari beltz bat eta borrokalari zuri bat kontrajarri zituen.

Lan hura da segur aski boxeoari buruzko lehen frantses dokumentua ; geroago oso sarri erabili zuten XX. mende hasierako artistek.

Hilketa batek eta haren ondorengo prozesuak (Fualdes-en hilketa, 1817an, inoiz argitu gabea eta Frantzian oihartzun handia izan zuena) beste gai mota batera eraman zuten Gericault, eta egunkarietako gertaera odoltsuak konposizio handietan margotzen hasi zen. Liedtzse itsasontziaren urperatzearen eskandaluak -urperatzetik bizirik atera zirenak baltsa batean itsasoratu ziren, baina goseak hil ziren erreskatea iritsi baino lehen-, beste gai interesgarri bat eskaini zion, eta ez zuen aukera hura galdu. Medusaren baltsa da (1819, Louvre) Gericault-en karrerako margolan nagusia, kultura klasikoa erabiliz eszenaren irudikatze "moderno" eta errealista lortu zuena. Koadro hura bukatzeko beste auzo batera aldatu zen, Rouleko auzora, Beaujon ospitaletik gertu, han aukera baitzuen gaixotasunez hildakoen eta heriotza zigorraz hildakoen gorpu eta gorputz-adar asko aztertzeko eta kopiatzeko, baltsaren gainean zeudenen egoera tamalgarria ahalik eta zehatzen adierazteabaitzen bere asmoa. Errealismoaren kezka hori gorabehera, obra harrigarria gertatzen da Medusaren baltsa bere klasikotasunagatik, eta iradokitzen dituen margolari eta obrengatik : antzinako eskultura, Michellangelo, Caravaggio. Margolan horrek ez zuen harrera onik izan ordea. Izan ere, ezbehar hark ondorio larriak izan zituen politikan, eta gobernuak ez zuen ondo hartu Gericaulten deskribapena. Alabaina, haren errealismo makabroak, baltsako gertaera tragedia heroiko-epiko gisa tratatu izanak, marrazkiaren eta koloreen erabilera bikainak, horrek guztiak duintasuna eta handitasuna ematen zioten lanari, eta erreportaje soil bat baino gehiago zen, alde horretatik. Hilen eta hilzorian daudenen erretratuek, bere konposizio dramatiko eta arduratsuarekin, higikunde neoklasikoaren eta erromantikoaren arteko borrokaren abiapuntua markatu zuten. Koadroari egin zioten harrera txarrak atsekabeturik, Paristik alde egin zuen, eta beste adiskide talde batean sartu zen (soziologoak, psikiatrak). Giro horrek markatu zituen Gericaulten azken urteetako kezkak.

Azkeneko urteak.

Ingalaterra eta Paris

1820. urtean Ingalaterrara joan zen, eta urte pare bat egin zuen han. Bidaiaren helburua Medusaren baltsa aurkeztea zen, eta han bai, han arrakasta handia izan zuen.

Ingalaterran garbi ikusi ahal izan zuen bere inguruko munduaren bilakaera, eta pintore ingelesek izadiaren aurrean zuten objektibotasuna ezagutu zuen. Egonaldi hartan litografia landu zuen berriz ere -eguneroko bizitzako eszenak, zuzenean margotuak-, eta orobat kirolaren gaia (boxeolariak, trapezistak) ; Ingalaterran egin zuen Derby d Esporaz (1821, Louvre), Degasen aitzindaritzat hartua. Aipagarriak dira orobat garai hartan egindako zaldien estudioak.

Parisen eman zituen Gericaultek azken urteak, eta hantxe egin zituen azken lanak.

Lan horien ezaugarrietako bat argiaren efektua mugatzeko joera da (Igeltsu labea, Louvre) . Lan asko eta askotarikoa egin zuen, zeren, aberatsa izanik ere, ondasun ia guztiak xahutu baitzituen. Bere garaiko gaiei buruzko estudioak egin zituen, burutu ez ziren oihal handien proiektuak (Beltzen salerosketa, Baionako museoa), erretratu batzuk, eta ekaitz eszenak. Azken lanetan interesgarrienak, ordea, buruko gaixoen bost erretratu dira, Georget psikiatrak eskatuta eginak, sendagilearen irakatsien lagungarri izan zitezen, seguraski. Lan horietan ageri den errealismo zientifikoa guztiz berezia da ; ondorengo belaunaldiak ez zuen asmatu Gericaulten modu delikatuan bateratzen objektibotasuna eta ikerketaren sakontasuna . Teknikoki, koadro hauek lotura sortzen dute David-en eta Manet eta Cezanneren artean, formak taxutzeko koloreak erabiltzen baitituzte.

Zaldi gainetik erori zelarik, zauritu, eta zauri haren ondorioz hil zen Gericault. Baina, dudarik gabe, eritasun benereo batek larriagotu zuen artistaren egoera. Azken bi urteak agonia luzean bizi izan zituen. Gericault hil eta handik gutxira, haren lantegia saldu egin zuten, eta obrak sakabanatu egin ziren. Hamabi urteko karrera besterik ez zen izan Gericaultena, baina Antzinako Errejimenaren bukaeraren eta Inperioaren konplexutasuna adierazten du haren obrak, eta bidea zabaltzen dio, XIX.. endeko pinturari ez ezik, baita zibilizazioari ere.