Artea»XIX eta XX mendeak

Erromantizismoa Ingalaterran : prerrafaelistak

" Prerrafaelista" izena ematen zaie Ingalaterran XIX. mendearen erdialdean Errege Akademiako margolaritza historikoaren irudimen urriaren eta artifizialtasunaren aurreko erreakzio gisa, margolaritzaren bidez moral berri bat eta egiatasuna aldarrikatzen zuen taldeko kideei. Mugimendu prerrafaelista Londresen osatu zuten 1848an Errege Akademiako ikasle gazteek, eta higikunde horretako kide izan ziren besteak beste, Millais, Rossetti eta Hunt ; higikundearen sortzaileen ingurura bildu ziren, geroago, Morris, Brown, etab.Prerrafaelistek kultura ofizialaren akademizismotik, victorianismoaren garbizalekeriatik eta gizarte industrialaren gaitzetatik ihes egiteko bide bat aurkitu nahi izan zuten, eta Rafael margolari italiarraren aurreko pintura estiloen xalotasuna berreskuratzea eta bat-batekotasuna ikusi zituzten, hain zuzen, beren helburua lortzeko bide egokitzat.Baina Rafaelen estiloa itsu-itsuan imitatzea baino, Rafaelen eta haren aurreko margolarien naturaltasunarekin bat egitea zen prerrafaelisten nahia, eta horrela, naturaltasun hori lortzeko ahaleginean errealismo xehera jo zuten. Beraz, joera anbiguoa zuten, nolabait esateko, eta hala erakusten dute beren obretan erabilitako gaiek ere ; izan ere, batzuetan burgesiaren gustuko gaiak erabili zituzten, herrikoiak besteetan, gai historikoak batzuetan, baita erlijiosoak ere, etab.

Prerrafaelismoaren aitzindarien taldea higikundea sortu eta berehala desegin zen, 1854 inguruan hain zuzen. Tarte horretan, dena den, «The Germ» aldizkaria argitaratu ahal izan zuten 1850ean. Jendeak eta kritikak ez zien haien obrei harrera ona egin, baina talde eragilea desegin zenean beste margolari batzuk hasi ziren prerrafaelisten ideiak eta estiloa zabaltzen, 1850. urteko hamarraldian eta 18G0koaren hasieran, adibidez Burne Jones eta Morris. Lehen belaunaldiaren ezaugarri aipagarrienak bizitasuna eta freskotasuna izan ziren, eta bigarren belaunaldiak sentsualitatera eta erromantizismo mistikora jo zuen gehiago. Prerrafaelistek eragin handia izan zuten XIX. mende amaierako arte higikundeetan, hasi modernismotik eta sinbolismora, Morrisen beraren, Craneren eta Beardsleyren bidez, batez ere.

John Millais

Jolu-r Everett Millais (Southampton, 1829 - Londres, 1896) 1850. urtearen hamarraldiko Ingalaterrako margolari nagusia izan zen.

Bera izan zen, orobat, prerrafaelisten taldearen aitzindaria eta teknika bikainena zuena.

Lorenzo eta Isabella (1849) obran erakutsi zituen, lehenengoz, higikunde haren ezaugarri nagusiak: Berpizkunde aurreko egileetatik harturiko gaia, lerro mehe baina gogorra erabiltzea irudiak marrazteko, xehetasunekiko zaletasuna, argi-itzalen arteko kontraste gutxi, kolore distiratsuak etaosagai sinbolikoen erabilera. Ezaugarri horiek agertzen dira, orobat, Kristo beregurasoen etxean (1850) errealismo handiko obran. Hala ere, Millaisen obretan ez da gainerako prerrafaelisten obran bezain nabarmena itxuraldaketarako joera.

Kristo bere gurasoenn etxeann obragatik kritika latzak egin zizkioten, errealismo biziz adierazi baitzituen gai erlijiosoak eta horrek mindu egin baitzituen izpiritu asko, eta kritika haiek medio, gai literarioak erabili zituen harrezkero, Shakespearen pertsonaiak bereziki (Ofelra, 1851-1852). Obra aipagarriak ditu orobat Usoa ontzira itzultzen (1851), Askapen agindua (1853), etab. Azkenaldiko obretan azpimarratzekoa da Raleighen hatutzaroa (1870 ; National Gallery, Londres).

Garai horretan obra errazagoak eta akademikoagoak egin zituen oro har.

William Hunt

William Holman Hunt (Londres, 1827 - Londres, 1910) izan zen prerrafaelisten artean izadiaren aldezle sutsuenetakoa. Bere koadro askotan errealismoa xehetasunezerakusten duten paisajeak erabili zituen hondo gisa ; argitasuna eta xehetasunen erreprodukzio zehatza dira, hain zuzen ere, bere margolanen ezaugarri berezienak.

Erlijio gaietako obretan eta xede moralizatzailea dutenetan, alegoria tankera hartzen du egiaren aldeko grina sutsu horrek.

Joera horri jarraituz margotu zituen, besteak beste, Marndzrarerz argia (1853-1856, Keble College, Oxford), Kontzientziareni iratzartzea (1854), egilearen beraren hitzetan "errealismo sinbolikoaren" eredua, eta Heriotzaren itzala (1870-1873, Manchesterko hiriko arte galeria). Gainerako prerrafaelistak bezala, gai literarioak (Isabel eta albahaca edalontzia, 1867) eta eguneroko bizitzako eszenak (Ontzia, 1875 ; Tate Gallery, Londres) erabili zituen batez ere bere koadroetan.

Ford Brown

Ford Madox Brown margolaria (Calais, 1821 - Londres, 1893) ez zen izan prerrafaelisten taldearen sortzaileetakoa, zentzu hertsian, baina antzinako margolariekiko interes handia izan zuenez, eta klasizismo akademikoaren kontrako sutsua zenez, higikunde honetako kidetzat hartu ohi da.

Bere obraren ezaugarri nagusiak xehetasunak zehatz-mehatz adierazteko joera eta teknika trebea dira.

Brownek bidaia asko egin zuen, eta Europan zehar egin zituen pinturako ikasketak, Flandrian eta Erroman besteak beste.Obra aipagarrienak bi ditu : W1rclrffee John Gaunt-i Bibliaren bere itzulpena irarhutzen, Chaucher eta Gozoer-en aurrean (1848, Bradfrod-eko hiriko arte galeria) konposizio orekatu eta barekoa, eta Azken begirada Ingalateriar i (1852-1853, Birminghamgo hiriko museoa eta arte galeria) Ingalaterrako emigrazioari buruzko margolan biribila.

Dante Rossetti

Dante Gabriel Rossetti (Londres, 1828 - Birchingtong-on-Sea, 1882) olerkari eta margolari britainiarra prerrafaelisten taldearen sortzaileetakoa izan zen. Higikunde horretako artista eraginkorrena izan zen, olerkigintzaren bidez batez ere. Margolaritzari dagokionez, berriz, Rossettik gainerako prerrafaelistek baino teknika askeagoak eta bat-batekoagoak erabili zituen, eta horrela, bere obretan ez da hain zorrotza errealismo analitikoa. Lerro lausoak erabili zituen eta ametsezko giroa nagusitzen da bere obretan, gainerako prerrafaelistenetan ez bezala.

Bere margolaritzan emakumezkoen irudiak dira bereziki azpimarratzekoak. "Donna angelicata" moduan agertu zuen emakumea koadro batzuetan, adibidez Beatrrx beata (1863, Tate Gallery, Londres), Darteren ametsa (1871 ; Wallker arte galeria, Liverpool) eta abarretan, eta izaki beldurgarri moduan aurkeztu zituen beste batzuetan (Astartesiriarra ; 1877, Manchesterko hiriko arte galeria). Aipatzekoa da Rossettiren koadroen sentsualitatea, batez ere 1860tik aurrerako koadroetan. Urte hartan ordu arteko prerrafaelismoarekiko nolabaiteko etena bizi izan zuen, eta aurrerantzean obra sentsualagoak eta erromantizismo mistikoarekin lotuagoak egin zituen, Burne Jones eta Morrisek bezala.

Edward Burne-Jones

Edward Coley Burne Jones (Birmingham, 1833 - Londres, 1898) da prerrafaelisten ,, bigarren belaunaldiko» edo azken prerrafaelismoko margolaritzat hartu ohi direnetako bat. Prerrafaelismoaren eta XIX.. ende amaierako arte sinbolista dekadentearen arteko maisutzat hartua da.

Harreman estua izan zuen Rossettirekin eta Morrisekin. Rossettiren irakaspenak hartu zituen oinarritzat, eta haietatik abiatuta estilo landuagoa eta irudi idealizatuagoak erabili zituen, baina Veneziako maisuen kromatismo aberatsa eta giroa ageri da bere obretan ; maisuarengandik hartu zuen, orobat, emakumeak irudikatzeko zaletasuna, nahiz eta ez zituen hark bezain irudi sentsualak egin. Morrisekin batera, bestalde, beirateetarako diseinuetarako kartoi ugari margotu zituen.Gaiei dagokienez, erlijio gaiak eta mitologia klasikoari eta Erdi Aroko elezaharrei buruzko lanak egin zituen. Aipagarriak ditu, besteak beste : Errege magoenn eta artzaien gurtza (1861-1862, Tate Gallery, Londres), Pignzalronen istorioa (1869-1879, Birminghameko hiriko museoa eta arte galeria) eta Copetua erregea eta eskale gaztea (1884, Tate Gallery, Londres).

William Morris

William Morris margolari, idazle eta marrazkilaria (Essex, 1834 - Hammersmith, 1896) prerrafaelismoaren baitan sailkatzen da, baina eragin handia izan zuen Art nouveau edo modernismoan, arkitekturaren eta teoria sozialisten harremanari buruzko idatzien bidez batez ere. Prerrafaelisten taldeko gainerako margolariek baino kezka handiagoa erakutsi zuen gizarte gaiekiko.

Urte batzuetan margolari gisa lan egin ondoren, elezaharretan oinarrituriko olerkiak idatzi zituen. Baina politika eta gizartea eraberritu beharra zegoela sinetsita, eta sozialismo utopikoaren bidetik, Erdi Aroko esku langintza berreskuratzea ikusi zuen lan molde kapitalistak gainditzeko bide bakar gisa. Horrela, esku langintzako lantegi bat sortu zuen ; lantegi hartan beira leihoak, mosaikoak, tapizak, oihalak etab. egin ziren (Brown, Burne Jones eta Rossettik ere han egin zuten zenbait lan), eta Ingalaterrako dekorazioa eraberritu zuen.