Artea»Berpizkundea

Manierismoa Florentziar eta Erroman

Andrea del Sartoren eskola

Rafaelek Florentzia utzi eta 1508an Erromara joan zenenean, Andrea del Satsok (Florentzia, 1486-1530) hartu zuen haren lekua.

Andreak Florentzian ikasi zuen, zilargile lehendabizi eta Piero di Cosimorekin lanean ondoren. Hala eta guztiz ere, bere heziketarako oinarrizkoa izan zen Rafaelen, fray Bartolomeoren eta Leonardoren lanen azterketa . Bi bidaia egin zituen Erromara (151lan eta 1514an) eta bat Veneziara ; Frantziara ere joan zen, Frantzisko I.aren gortera (1518-1519). Andrea del Sartok, dena dela, Florentzian egin zuen lan batez ere.

Florentziako Annunziatako klaustroan dauden freskoak (1509-1510) eta Scalzitarren klaustro nikirako (1514-1526) egin zituenak aurrez aurre jarriz gero, argi ikus daiteke Andrea del Sartoren pinturak izan zuen bilakaera . Bilakaera horren lehenengo aldian Scm Frlrppo Berrizzir ?e rr bizitzaren eszenak (1510 ing.), kariaren brzitza (1514 ing.) eta Hadorrna del Sacco (1525) lanak pintatu zituen . Zenbaiten iritziz, azken horixe da Andrearen lan nagusia. Bigarren aldian, berriz, Sanjoanen bizitzaren eszerecrk (1514-1526) eta Ikustaldia (1524) pintatu ziaren. 1521.. rtean Poggion (Zescn ?ri ordaina) eta San Salvin (Afaltokia, 1529. urtea arte amaitu ez zuena) lan egin zuen. Anclrea del Sareok lan ugari egin zituen, baina kolore finak erabiltzeko zuen gaitasun berezia lan hauetan ikusten cla ondoen : Fcnnilrcr Santua (Paris, Lona-re), Harprert Andre Urria (1517, Florentzia, Uffizi), Hirutasunaren borroka (1517-1518, Florentzia, Palazzo Pitti)..Sart Joseren bizitzaren eszenak (1515-1516, Florentzia, Palazzo Pitti), Abrzrbanrerr sakrrfizrocr (1527, tMadril, Prado tMuseoa). Andrearen lanen artean aipatzekoak dira, bestalde, erretratuak, eta horien artean Fslarrltar Baren errehatua (1524, Londres, National Gallerv), hartu behar da kontuan. Hainbat eta hainbat marrazki egin zuen, eta baita proiektuA ere (Ere sirrbolikoarr rul:cNrNcrko kapitain traidoreak saila. Bargello jauregiaren kanpoaldeko horma irudietarako). Andrea del Saltoren lanak orekaz eta harmoniaz heterik daude, eta formari dagokionez perfektoak dira : Vasarilc "akatsik gabeko pintorea" zela esaten zuen. Mugani izan zen belaunaldi gaztearentzat : Pontormo, Rosso Florentino eta G. Vasari.

Pontormo

jacopo Carrucci, Porttornto deitua, 1494an jaio zen. Florentziar ikasi zuen Leonardo, Piero di Cosimo, Mariotto Albertinelli eta Andrea del Sartoren lantegietan.

1513tik aurrera lantegiak utzi eta bere kasa hasi zen lanean. Garai horretan pintatu zuen Leon X.aren atetak Atmunziata elizako atarian . Florentzian bizi izan zen, eta bidaldi bat egin zuen Erromara Buonarrotiren maisulanak ezagutzeko asteoz. Florentzian, Medicitarren babespeko pintore izan zen.

Vasariren iritziz, artista atsekabetua eta gizon neurotikoa zen Pontormo.

Pontormok, lehenengo lanetan, Andrea del Sartoren urratsak jarraitu ziaren batzuetan, baina garai horretako lan batzuk Andrea del Sartoren lanen oso bestelakoak dira ; izan ere, Pontormolc sentiberatasun harrigarriz, zorrotz eta sofistikatuaz interpretatzen du Andrea del Sartoren klasizismo orekatua.

Carro delta Zeccarako pinturetan (1514), Snu dlcrteorerr ospitaleko eszena (Florentzia, Accademia) lanean eta San Ruffilloren freskoan Pontormoren estiloa ez da Andrea del Sartorena bezain zaindua, baina aldi berean harena baino zehatzagoa da. Santa Maria Nove- Ilako aita santuaren aretoan (1515) eta Annunziatako Ikustaldiari (1516), aldiz, Buonarrotirengana hurbiltzen cla Pontormo.

1518an Pontormoren estiloa zellaro aldatu zen San Nliguel Visdominiko Ptrcci Erretaula lanean : espazioa esana egiten du eta lehenengo planoa betetzen du ; irudiek, berriz, garaiera hartzen dute ; koadroaren barruko tentsioa etengabea da, osagaiak erakarri eta aldaratu egiten baitira aldi berean ; zenbait irribarre maltzurkeriaren muga-mugan dago.

Garai horretakoak dira Borgherini aretoko Joseren bizrtzako eszenak (Londres, National Gallery) eta ;kagoen aclar?a_ion (Florentzia . Palazzo Pitti). Bien bitartean, Pontormolc erretratu ugari egin zuen, Andrea del Sarturenak baino indartsuagoak (Enrakuurcn saskrurr ardatzek dituela eta ~llusikngrleu, Florentzia . Uffizi : HarribitvieuzizelJ :arru, Paris, Louvre) : baina guztietan aipagarriena KosmeZahcnra da (Florentzia, Cffizi). XV. mendearen bigarren hamarraldian lortu zuen Pontormok ospe handiena. Poggioko \-ledicitarren eneko gangako I ertrurnrio eta Pomvnn (1512) lanean erretorika klasizistatik ihes egin eta landako bizitzara itzultzen da.

Ondoren Galluzzoko kartujara erretiratu zenizurritearen beldurrez (1523-1525) eta Nekaldiaren Fszenak egin zituen Dureroren grabatuetan inspiratuta. Enrausko cr%aria (Florentzia, Uffizi) lanean errealismo zuzen eta, aldi berean, mistizismoz betea sortu zuen ; hori dela-eta, Greco, Caravaggio eta Zurbaranen aitzindaritzat hartzen da. Florentziako Santa Felicitas kaperaren apainketa lanetan (1525-1528), berriz, Michelangeloren inspirazioa berreskuratu zuen. Kristo brlobrrzr eramaten margolanean nadi ederrez osatutako talde bat agertzen (la, kramatismo aberatsarekin ; Gizakttrtdecrn, berriz, barrokoaren aun-eko irudia ematen du aingeruak. Pontormoren maisulanen apean aipatzekoa da Ikerktntclect (Pieve di Carmignano) eta erretratuen artean, berriz, Gaztetvon (Lucca, Villa Guinigiko Nazio Museoa) eta Alabardcrrrcr (New York, Friclc Coll.). 1530. urtetik aurrera Nlichelangelo irnitaat besterik ez zuen egin Pontormok. Hala erakusten clute Carreggi eta Castelloko freskoak (desagertuak gaur egun), eta San Lorentzoko korukoak.

Rosso Fiorentino

Giovanni Battista di Iacopok (1495-1540), Rosso Fiorerttirro deitua. Andrea del Sarrorekin ikasi zuen eta harekin eta Pontormorekin batera lan egin zuen Annunziatalo freskoetan (1517). Haiek bezalaxe, Rosso ere Dureroren irudietan oinarritu zen. Rossoren ikuspegi manieristak dinamismo bereziko bortizkeria goresten du eta gainaldeak era geometrikoan lantzen ditu ; kubismoaren absurakzioara era esmaltearen koloreetara hurbiltzen da zenbaitetan. Horren adibide da Gta -rrtzetik jaistea (1521, Volterra pinakoteka) . Pontormoren izen bereko lanarekin alde handia duena, bai lerroetan bai 1:oloretan.

Rossoren manierismoa ondoen agertzenduen lana Moises eta Jetroren alabak da (1523-1527), Erroman izan zen garaian pintatu zuena (Uffizi). 1530ean Frantziara joan zen eta Fontainebleauko jauregia pintatu zuen Primaticcio boloniatrarekin ; garai horretakoa da, adibidez, Santa Ana gehiegizko espresionismo geometrikoa duena, karikaturaren hurbilekoa.

Bronzino

Agnolo di Cosimo, il Bronzino deitua, Florentzian jaio zen 1503an. Pontormoren dizipulu izan zen. Bronzinoren erlijiozko lanetan Pontormok hutsari zion beldur bera atzeman daiteke argi eta garbi, esate baterako Kristo linboan lanean (Florentzia, Santa Croce Opera). Bronzinok Florentziako manierismoari egin zion ekarpen nagusia erretratu sail handia izan zen. Horietako asko Medicitarrentzat eginak dira, haien aretoko pintore izan baitzen. Bronzinok fisonomiaren zehaztasun guztiak lantzen zituen bere erretratuetan, baina abstrakzio garbia eta diziplinaz betea lortzen zuen aldi berean. Bai Florentzian, bai Florentziatik kanpo, ospe handia lortu zuen erretratugile gisa. Montefeltroko Gztrdobaldo (Uffizi) da erretratuak egiteko zuen teknikaren adibide garbia : ez du pertsonaiaren barrura sartzen uzten, nahiz eta xehetasun ugari erakusten dituen.

Gizonezkoen erretratuen artean aipagarriak dira Ugolrrzo Ilaetelli (Berlin) eta BarYolomeo Pancratichr (Uffizi). Emakumezkoen erretratuetan ere pertsonaiaren aldartea ezkutaturikuzten du, kolore gorriak eta urreak erabiltzen ditu, batez ere emakumezkoen bitxietan, LucrecraPanciatrcbi-ren erretratuan, eta batez ere, Toledoko Eleonor-en erretratu sailean. Azken horietan zehatz-mehatz erakusten ditu emakumearen arropa dotoreak .

Erromatar manierismoaren aitzindariak

Giulio Pippi, GrztlioRornano deitua, Erroman jaio zen 1492an. Arkitektoa, dekoratzailea eta pintorea izan zen. Rafaelen dizipulu kuttuna izan zen, eta baita haren laguntzaile ere zenbait lanetan, besteak beste Frantzisko I.aren Familia Santua izenekoan (Paris, Louvre). 1915. urtetik aurrera Vatikanoko Loggietako freskoetan parte hartu zuen. Rafael hil zenean, Giuliok lehen mailako lekua izan zuen Vatikanoko Konstantinoren Aretoko freskoak egiten : Miluio zubiko gudzta, Leonardoren Arzghiar?i ko guduan inspiratua, eta Konstantinoren oparia, Rafael maisuaren Sutea eta Heliodoro tenplutik jaurtia lanetan oinarritua. Rafaelen kezka eta Michelangeloren handitasunaren dinamikotasuna biltzen zituen bere lanetan.

Parte hartu zuen, bestalde, Hirugarren Aretoko Botigoko sutea freskoa pintatzen. 1524an Mantisara joan zen bizitzera eta Gonzaga familiarentzat aritu zen han lanean ; arkitektura eta dekorazio lanak egin zituen batez ere.

Arkitektura lan haiek inguru ezin hobea izanziren bere freskoetarako, Tearen jauregian esate baterako.

Sebastiano di Pio~ Venezian bizi eta lan egin zuen 1508-1511 urte bitartean, eta ondoren, Erromara joan zen. Agostino Chigi izan zuen babesle, eta Farnesinan eta San Pietro Montorion lan egin zuen (1515-1524).

Lehenengo pintura ikasketak Giovanni Bellinirekin egin zituen, eta argi antzeman daiteke haren eragina Andre Maria Haurrarekin eta bi santu (1504-1505, Venezia) lanean.

Garai horretakoak ditu Veneziako San Bartolomeoko organoaren ateleihoak (1508 ing.), Saloenonen Epaiketa (1508-1509, amaitu gabea) eta Veneziako San Giovanni Crisostomoko aldareko taula (1510). 1511n, Erroman zela, fresko bat egin zuen Farnesinako areto baterako. Hurrengo urteetan Michelangeloren lanera hurbildu zen, eta hark egin zizkion zenbait lanetarako prestakuntza lanak : Lazaroren berpiztea (1517-1520, Londres National Gallery). Erromako egonaldiko lan nagusiak, erlijiotasun zorrotza eta mindua ezaugarri dituztenak, hauek dira: Pietatea (1516, Viterboko Museo Zibikoa), San Pietro in Montorioko Borgherini kaperaren dekorazioa (1515-1524), Zigor7-aldia (1525, Vitervoko Museoa), Kristo Gurutzea soineann daramala (gai honen inguman bertsio bat baino gehiago egin zuen). Aipatzekoak ditu, bestalde, erretratuak : Artzaina flatttar ?ekin (Bowood Castle, Wilshire, Landsdowneko markesaren bilduma), Sattlr kardinalaren Erretratua (Washington, National Gallery), Clemente VII.a (1526, Napoli).