Iparraldeko herrialdeetako Ongizate Zentroak (Nordic Welfare Centre) zahartze aktibo eta osasungarri eta adinekoentzako ongizate-teknologien erabilerari buruzko adierazle erabilgarriak aztertzen ditu, ekimen politikoen hedapenean eta monitorizazioan nola erabiltzen diren jakiteko.

Azterketa konparatibo bat osatze aldera, Nordregiok (Iparraldeko herrialdeetako eskualde-plangintza eta -garapenerako ikerketa-zentroak) egindako azterlanak Europako eta nazioarteko adierazleak identifikatzen ditu, bai eta hainbat lurralde-eremutan (udalerriak, kondatuak, eskualdeak, etab.) zahartze aktiboari eta osasungarriari buruz erabilitako neurrien zerrenda bat ere. Herrialde horiek dira: Danimarka, Islandia, Suedia, Norvegia eta Finlandia.

Identifikatutako adierazle gehienek zahartze aktiboa eta osasungarria eta denboran zehar izandako aldaketak neurtzea ahalbidetzen dute, eta politiketan nabarmendu beharreko dimentsio giltzarriak ulertzen eta eragileek helburu horiekin lotutako helburuak ezartzen laguntzen dute. Horietako batzuk kontzeptuen zuzeneko neurriak dira; beste batzuk, berriz, zeharkakoak dira, eta aldagaiak garatzeko ere erabiltzen dira, adibidez: zahartzaroko mendekotasun-tasa, ongizate mentala edo lotura soziala), ikertutako kontzeptuen ezaugarri desberdinak islatzen dituztenak.

Hala ere, azterlan horrek agerian uzten du estatuz azpiko estatistika-adierazleen eskuragarritasuna eta alderagarritasuna nabarmen murrizten dela nazioko eta nazioz gaindiko mailekin alderatuta. OMEk, ELGAk eta Eurostatek eskura dituzten adierazleen abantaila herrialdeen arteko datuen konparagarritasuna da, nahiz eta eskualde eta/edo udal-mailan bereizitako informaziorik aurkeztu ez.

Adierazleek adinaren (eta sexuaren, baina gutxiagotan) arabera bereizitako datuak ematen dituzte, eta hori funtsezko iturria da adinekoen adin-taldeetan premiazko arazoak identifikatzeko. Adierazleek jorratutako alderdien artean, osasuna, pentsioak, enplegua, bizi-baldintzak, lotura eta gizarte partaidetza, zahartze aktiboa eta abar daude.

Identifikatutako adierazleak hiru azterketa-eremutarako duten interesaren arabera sailkatzen dira: zahartze aktiboa eta osasungarria, b) hiri eta komunitate adiskidetsuak eta c) ongizatearen teknologiak.

Udal-esperientzia zahartze aktiboari eta osasungarriari buruzko adierazleekin

Iparraldeko herrialdeetako bost udalerritako informazioa aztertuta (Aarhus, Danimarkan; Eskilstuna, Suedian; Reykciuk, Islandian; Kristiansand, Norvegian; eta Kuntaliitto, Finlandiako udalerrien elkartea Finlandian) eta bost udalerri horietan funtsezko informatzaileekin egindako mahai-inguru baten emaitzak udalerri mailan hauxe, ondorioztatzen du

1. Beren lan-eremuetan zahartze aktibo eta osasungarriaren egoera neurtzeko eta alderatzeko beharrezko tresnarik ez dute. Udalerri batzuetan finantza-baliabideak falta dira, beste batzuetan teknikoak eta  beste askotan bi faktore horiek konbinatzen dira.
2. Adierazle gehienak erakunde nazionalek edo nazioz gaindiko erakundeek ekoizten dituzte, eskualde eta/edo udal mailan informazio-estaldura txikia edo batere ez dutenak, eta adinaren eta sexuaren arabera bereizitako daturik ez dutenak (datu horiek biltzeko eta aztertzeko ikuspegi indibiduala behar da).
3. Dauden adierazleak erabili beharrean, aitzitik, eta beren beharren arabera, udalerriek beren adierazle propioak egiten dituzte.
4. Baliabiderik ez dagoenez, ezinezkoa da datuak modu egituratu eta sistematizatuan aztertzea eta argitaratzea alderdi interesdunentzako baliagarritasun-iturri gisa.
5. Siloetan udal-arloak antolatzeak eragotzi egiten du zahartze aktiboaren eta osasungarriaren inguruko ezagutza modu koordinatuan sortzea.
6. Dauden adierazleak alderdi ekonomizistetan zentratzen dira maiz, eta, neurri txikiagoan, bizi-kalitateari buruzko gaietan (pertzepzio, ideia, sentimendu eta abarretatik abiatuta egindako adierazle estatistiko subjektiboak barne hartzea dakarte).

Erronkak

Politikak formulatzen laguntzeko zahartze aktiboari eta osasungarriari buruzko beharrezko ezagutza ekartzeaz gain, adierazleen azterketa funtsezkoa da politikak formulatzeko orduan horien erabilera hobetzeko. Horrela, aztertutako adierazleak (institutuetatik, agintari publikoetatik, erakundeetatik, estatistika-institutuetatik eta abarretatik datozenak) informazioaren corpus heterogeneoa osatzen dute, eta ikuspegi zabala duten datuak ematen dituzte. Hala ere, zailtasunak daude honako hauekin:

1. Lurraldeen (herrialdeen) eta denbora-estalduraren araberako alderagarritasuna; izan ere, Eurostaten eta UNECEren datuek, adibidez, ez dute estaldura konparagarririk eskaintzen Norvegiaren eta Islandiaren kasuan, ez baitira Europar Batasuneko kide.
2. Datuen zaharkitzea eta denbora-desorekak, datuen denborazko analisi konparatua zailtzen dutenak.
3. Nazioz azpiko lurralde-estaldura eta eskualde eta/edo udalerri mailan alderatzeko zailtasunak.

Metodologia

Azterlana egiteko, informazio-bilketa dokumental bat egin da (web-orriak eta politika-dokumentuak), mahai-inguru bat antolatu da eta banakako bi elkarrizketa egin dira Europako iparraldeko udalerrietan lan egiten duten pertsonekin.

Era berean, nazioarteko hainbat datu-base aztertu dira estatistika eta adierazleekin (OME, UNECE, ELGA eta IHME), eta, gainera, Europako adinekoei egokitutako inguruneei buruzko adierazleak aztertu dira, baita Eurostaten eta Europako Inkesta Sozialaren (ESS) datu-baseak ere. Osasunaren eta ongizatearen iparraldeko estatistikak (NHWStat) eta iparraldeko estatistiken datu-basea (NSD) ere sartzen dira, bai eta eskualdeko zein udalerrietako estatistika-institutu eta agentzia nazionalen Zahartze aktibo eta osasuntsuaren Europako ekimenerako (AHA) adierazleak ere.

Ondorioak

Eskuragarri dauden adierazleek informazio interesgarria eskaintzen dute, baina politikak formulatzeko tresna fidagarria dira, batez ere toki- eta eskualde-mailan. Horregatik, azterlanaren amaieran gomendio batzuk ematen dira, adierazle estatistikoen eskuragarritasuna indartzeko eta horien erabilera hobetzeko, bai eta beste alderdi batzuk ere, zahartze aktibo eta osasungarriaren, hiri eta komunitate adiskidetsu eta ongizatearen teknologien arloko ezagutza-gabeziekin eta gabeziekin zerikusia dutenak. Gomendioak honako hauetara bideratzen dira:

• Udalerriek eta eskualdeek osatutako lantalde bat sortzea, Europako iparraldeko herrialdeetan adierazleen sistema koordinatu bat garatzeko.
• Adierazle-sistema berri bat ezartzea eta lehendik dagoen ezagutza printzipio gidari gisa erabiltzea.
• Beste ezaugarri demografiko batzuk sartzea adierazleetan, hala nola maila sozioekonomikoa edo jatorri etnikoa, biztanle zaharrenen azpitalde horien irudi hobea lortzeko.
• Zahartze aktibo eta osasungarriaren eremuan adierazle subjektiboak sartzea.

Informazio gehiago nahi izanez gero, ondorengo argitalpenera jo ezazu:' Iparraldeko eskualdean zahartze aktiboaren eta osasungarriaren adierazleak. aukerak eta erronkak ' (Indicators for Active and Healthy Aging in the Nordic Region. Possibilities and Challenges. Nordic Welfare Centre, 2022).