Espainiako Osasun Mentaleko Konfederazioak txosten bat argitaratu du, osasun mentalarekin lotutako giza eskubideen egoera aztertzen duena, COVID-19 pandemian antzeman dituzten urraketa egoera batzuk salatuz.

'Osasun mentaleko giza eskubideen egoerari buruzko txostena 2020' izenburupean, egileak osasun mentaleko arazoak dituzten kolektibo kalteberentzako giza eskubideen egoera berrikusten du, eta COVID-19 pandemiak haien bizitzetan duen eragina aztertzen du, hobetzeko arloak, gomendioak eta horien arretan aplikatu beharreko jardunbide egokiak identifikatuz.

Hala, txostenak aipatzen duen lehen aginduak saihestu egiten du gaixotasun mentala duten pertsonen duintasuna errespetatzea eta diskriminaziorik eza, eta pandemian bezala, kolektibo horren eskubideak urratu egin dira. Eta komunikabideek emandako tratamendua bereziki salatzen du, mezu estigmatizatzaile eta diskriminatzaileak zabaltzen lagundu baitute. Egoera hori desagerrarazteko, txostenak eskatzen du indarkeria osasun mentaleko arazoekin bereizteko eta komunikabideek osasun mentala duten pertsonei ematen dieten tratamenduaren erantzule izateko. Era berean, Komunikabideetarako Osasun Mentalari buruzko Estilo Gida  jarri du komunikazioko profesionalen eskura, kolektibo horrekiko diskriminazio mediatikoa saihesteko jarraibideak emateko.

Txostenean jasotako beste alderdi bat emakumeek beren eskubideak erabiltzean jasaten duten diskriminazioa eta desberdintasuna da, eta sarritan osasun mentaleko arazoak eragiten dituzten egoerak edo bizipenak adierazten ditu; besteak beste, haurdunaldia galtzeak, jaiotza-inguruko psikologiak edo emakumeengan eragindako indarkeria fisikoak, sexualak eta psikologikoak eragindako eragina aipatzen da. Horri dagokionez, Espainiako Osasun Mentaleko Konfederazioko kide den Euskadiko Gaixotasun Mentala duten Pertsonen eta Senideen Elkarteen Federazioak (FEDEAFES) egindako azterlan batek baieztatzen du gizarte eta egitura faktoreek eragina dutela eta areagotu egiten dutela buru-nahasmenduak dituzten emakumeen kalteberetasuna indarkeria egoeren aurrean.

Aipamen berezia egiten zaie 2020ko konfinamenduan pairatutako emakumeen aurkako indarkeria egoerei, honako hau adieraziz: 'Osasun mentaleko arazoak dituzten emakumeak bizi izan ditzaketen indarkeria egoerak, egun hauetan gertatzen ari den konfinamenduak larriagotzen dituenak, abusuzko harremanetan emakumeen arriskua areagotzen baitu'.  Ildo horretan, 2018ko amaieran ESPAÑA Osasun Mentaleko Emakumeen Estatuko Sarea sortu zen, osasun mentaleko arazoak dituzten emakumeen oinarrizko eskubideen errespetua aldarrikatzeko.

Konfinamenduan dauden haur eta nerabeen osasun mentalari dagokionez, oraindik ez dira sakon aztertu haren ondorioak, baina badakigu zer eragin duen talde horren osasun mentalean, antsietatea, estresa, frustrazioa eta baita gazteen suizidioak ere kasu larrienetan. Azterlanak adierazten duen bezala, adingabeek ez dute tresna emozionalik maite dituzten pertsonen itxiera, distantzia edo galera ulertzeko.

Horregatik, haurren eta gazteen osasun mentalera bideratutako arreta integral eta indibidualizaturako baliabideak bideratzea gomendatzen da, garaiz detektatzen duten eta egoera larri edo luzeen garapena prebenitzen duten espezialisten arreta bermatzea, kolektibo horren osasun mentalean eragina duten arrisku-faktore sozialak hautematera bideratutako politikak bultzatzea (pobrezia, gizarte bazterketa, adopzio prozesuak, etab.), eskola eta genero-indarkeria prebenitzera bideratutako politikak bultzatzea, hezkuntza emozionaleko irakasgai bat.

Txostenak pandemiak osasun mentaleko arazoak dituzten pertsonen eskubideetan duen eraginarekin lotutako beste gai batzuk aipatzen ditu, hala nola irisgarritasuna eta erabateko parte-hartzea gizartean, bizitzeko eskubidea (suizidioaren prebentzioa), edo, besteak beste, legearen eta justiziaren aurrean aintzatespen bera izatea.

Hala ere, arreta berezia merezi du ahalduntzeak, gizartean parte hartzen duen bizi-proiektu oso bat garatzeko. Horrela, laguntza pertsonala eman behar zaie osasun mentaleko arazoak dituzten pertsonei, haien bizilekua edozein dela ere (hiri-ingurunea edo landa-ingurunea), bai eta komunitatearen laguntza ere, haien gizarteratzea bermatzeko.

Alde horretatik, enpleguaren zeregina ere funtsezkoa da gaixotasun mentala duten kolektiboen autonomia lortzeko; horregatik, enplegu politika aktiboak, enpresa-sarearen kontzientziazioa edo lan merkatura sartzea edo enplegu babestutik enplegu arruntera igarotzea errazten duten neurriak indartzeko beharra adierazten da, eta, une oro, genero-ikuspegia txertatzea nabarmentzen da.

Azkenik, prebentzioaren ildoa lehenesteko beharra adierazten du txostenak, eta honako hauek bermatzeko ekintzak egiteko beharra nabarmentzen du: inbertsio eta baliabide-hornidura nahikoa, osasun mentalaren arloko detekzio goiztiarra eta esku-hartze goiztiarra (bai maila indibidualean bai familiarrean), psikiatriako, psikologiako eta erizaintzako adarretan osasun mentaleko profesional espezialisten ratioa handitzea eta psikologia klinikoa Lehen mailako arretan sartzea.

Txosten osoa kontsultatzeko, sakatu ondorengo estekan: 'Osasun mentaleko giza eskubideen egoerari buruzko txostena 2020 (Espainiako Osasun Mentaleko Konfederazioa, 2021)' .