Osasun Saila / Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Saila

Erresuma Batuko landa-eremuetan eta kostaldean zahartzea

Argitalpen-data: 

Koordinazio Soziosanitarioko Taldea.

Biztanle gutxiko kostalde-eremuko etxebizitza

Biztanle gutxiko kostalde-eremuko etxebizitza

Centre for Ageing Better (Erresuma Batua) irabazi-asmorik gabeko erakunde britainiarrak txosten  labur bat argitaratu du argitaratu du, landa-eremuetan eta kostaldean zahartzen diren pertsonen erronkei eta aukerei buruz ohartarazteko.

Erresuma Batuko Adinekoen Elkarte Lagunen Sarearen (UK Network of Age-frindly Communities (leiho berri batean irekitzen da)) eta Greater Manchesterrekin (2016tik) eta Leeds (2017tik) aliantzan garatutako ekimenen bidez lortutako esperientzia abiapuntutzat hartuta, ondorioztatu zen hiri-eremuetan lortutako ikaskuntzak ez zirela oso egokiak landa-eremuetan aplikatzeko. Hausnarketa horren ondorioz, Centre for Ageing Better-ek proiektu bat jarri zuen abian Lincolnshireko landa-eremuan. COVID-19 pandemiaren aurretik hasi zen proiektu hori, eta haren lehen ondorioak txosten honen zati dira.

Zahartze esperientzia bizi-testuinguruaren arabera (baita erronkei eta aukerei dagokienez ere) nola aldatzen den jakiteko kontzientzia sortzeko, Centre for Aging Better-ek gai horietan sakontzen du, hiriguneetatik urrun dauden landa eta kostalde-inguruneen ezaugarriei dagokienez.  Landa bizitzak bizi estilo aktiboagoa eta espiritu komunitarioagoa garatzeko aukera gisa duen pertzepzio idilikoaren aurrean (datuek bizi-itxaropen handiagoa, ongizate handiagoa, etxebizitza jabetzaren maila handiagoak eta kapital sozial handiagoa landa-eremuetan, adibidez), errealitateak Erresuma Batuko landa eta kostalde-eremuei eragiten dieten desberdintasun sozial sakon batzuk erakusten ditu: Etxebizitza jabetzaren maila altuek pobrezia energetikoaren maila altuagoak mozorrotzen dituzte, jabe "aktibo aberatsak" baina "eskudiruko pobreak"; espiritu komunitario sendoak eta kapital sozialak isolamendu sozialeko egoerak ezkutatzen dituzte; eta, oro har, batez besteko bizi-itxaropen altuagoek desberdintasun-fokuak, gabezia esanguratsuak eta osasun emaitza okerragoak dituzten komunitateak ezkutatzen dituzte – adibidez, kostaldeko komunitateetan bereziki egoera txarrean dauden osasun-mailak dira –.

Erresuma Batuan, landa-eremuen geografia arazo potentzial bilakatzen da osasun-prestaziorako eta -sarbiderako, eta zainketarako, garraiobiderik ez dagoelako edo garraiobide nahikorik ez dagoelako (berariazko eremu geografikoen gizarte-isolamendua areagotzen du), zerbitzu jakin batzuk eskuratzeko distantzia geografikoagatik, banda zabaleko eta mugikorreko azpiegitura digital eskasagatik, edo etxebizitzen ezaugarriengatik, besteak beste, osasun-zerbitzu horiek eta landa-eremuko osasun-laguntzako zerbitzuek eta arretak atxikitzeko dituzten zailtasunekin batera. Eta COVID-19 epidemiak areagotu besterik ez duela egin, osasuneko desafio eta desberdintasun sozialen garrantzia sakonduz.

Ildo horretan, txostenak azpimarratzen du oso garrantzitsua dela nabarmentzea geografia britainiarrak garrantzi handia duela hainbat alderditan, hala nola lanean, etxean, komunitateen edo zaintza eta osasun-zerbitzuen funtzionamenduan, hobeto zahartzeko eta biztanle gutxiko landa eta kostalde-eremuetan bizi diren biztanleei zahartze onaren bermeak emateko. Horretarako, funtsezkoa da tokiko lidergo sendoa izatea, bai eta boluntario-sektore biziduna ere, tokian  garatutako konponbideak eskaintzen dituena.

Dokumentuan adierazten denez, ekonomiari dagokionez, landa eta kostalde-eremuek hiri-eremuek ez bezalako ekonomiak dituzte, eta horiek langile nagusien eta kontsumitzaileen mendetasun handiagoa dute. Kostaldeko eremuak neurriz kanpo kalteberak dira inpaktu ekonomikoen eta osasun inpaktuen aurrean (adibidez, COVID-19 pandemiarena), turismoaren, ostalaritzaren, elikaduraz bestelako txikizkako salmentaren eta arteen eta aisialdiaren mendekotasun ekonomikoa dela eta.

Erronkei aurre egiteko, landa-eremuek eta kostaldekoek indarrak eta aukerak dituzte, eta aktibo garrantzitsuak dituzte, borondatezko sektore sendoa eta kapital soziala barne hartzen dituztenak. COVID-19 pandemian egiaztatu da potentzial handia dutela.

Hona hemen zenbait datu adierazgarri:

  • Barne migrazioaren fenomeno argi bat dago: adinekoak landa-eremuetara joaten dira erretiroa hartzen dutenean, eta gazteak hiri-eremuetara joaten dira, hezkuntza eta lan-aukeren bila.
  • Landa-eremuetako populazioen artean dibertsitate maila nabarmen baxuagoak daude. Landa-eremuko biztanleria, oro har, % 97,6 zuria da, hiri-eremuetan, aldiz, % 81,4.
  • Landa-eremuetan pobrezia energetikoaren mailak murrizten ari badira ere, eremu horietan etxekoen unitateak zaharragoak eta berotzeko zailagoak izan daitezke. Batzuk ezin dira behar bezala isolatu eta hornidura orokorreko saretik kanpo daude – normalean gasezkoa eta urekoa –, eta horrek kostu handiagoko erregaiak behar ditu berotzeko – adibidez, olioa –.
  • Landa-eremuak ez daude oso populatuta, eta beren artean hiriguneetan baino bereiziagoak dauden kokalekuak dituzte. Gainera, garraio azpiegitura eskasagoa dute, eta horrek zaildu egiten du bizi zerbitzuetarako sarbidea, lanera joatea eta gizarte-konexioei eustea.
  • Landa-eremu asko ibar malkartsuen topografia baten parte dira, komunikazio bideak diseinatzea eta etxebizitzak planifikatzea zailtzen dutenak, eta osasun fisiko txarra duten pertsonentzako irisgarritasun erronka bat dakartenak. Instalazio komunitarioen, errepide arriskutsuen, tokiko garraio eskasaren eta konektibitate digital eskasaren konbinazioak zailagoa egiten du bakardadeari eta gizarte isolamenduari heltzea.
  • Tokiko azpiegitura eskasek edo mugatuek, halaber, berekin dakarte landa-eremuetan eta kostaldean bizi diren pertsonek osasun-zerbitzuetarako sarbide okerragoa izatea bidaiatzeko distantziari dagokionez; mediku eta gizarte arretako hornitzaileekin, zailtasunak baitituzte landa-eremuetan langileak kontratatzeko eta atxikitzeko, eta, beraz, dauden zerbitzuak sarritan murrizketen edo itxituren eraginpean egoten dira.
  • Landa eta kostalde-guneetako etxeak zaharragoak izaten dira, eta ez dira hain egokiak irisgarritasun estandarretara egokitzeko. Etxebizitza seguru eta irisgarriak osasuna, ongizatea eta gizarte-loturak mantendu edo hobetu ditzake zahartu ahala.
  • Landa-eremuak, sarritan, baina ez beti, bi mailatako tokiko-gobernu egituran aritzen dira: konderri-kontseiluekin, helduen zaintza eta hezkuntza zerbitzuak eskaintzen dituztenak; eta barruti-aholkuekin, etxebizitza, aisialdi eta ingurumen zerbitzuak eskaintzen dituztenak. Landa-eremuko administrazio egituraren ezaugarri gehigarri bat udal kontseiluak eta parrokia kontseiluak dira, ehunka kontseilu izan baitaitezke konderri bakar batean.

Guzti horregatik txostenak, demografia aurreratuko landa eta kostalde-eremuetarako jarduera lehentasun batzuk adierazten ditu, zahartze prozesuan irabazitako urteei bizi-kalitatea gehitzeko.

  • Adinekoek susperraldi ekonomikoan izango duten zeregina ulertzea eta sartzea.
  • Lan malguago eta urrunagoaren onurak areagotzea, kalifikazio handiagoko lanetan enplegua sustatzeko eta adineko langileen enpleguari eusteko.
  • Landa-eremuko ekonomiaren susperraldia ezarritako sektoreetan (turismoan, esaterako) enplegu aukeretan oinarritzeaz gain, hazten ari diren sektoreei etekina ateratzen zaiela bermatzea, adibidez, enplegu berdeetan inbertsioak jasotzen ari diren sektoreei.
  • 50 urtetik gorakoen artean jarduera fisikoa sustatzea, bizikleta eta ibilaldia sustatuz, baita bizikleta elektrikoak erabiliz ere, joan-etorrien distantzia handitzeko.
  • Osasun publikoaren gastuak eta plangintzak kontuan hartu behar dute zerbitzuen "landa-pilotajea", eta aitortu behar dute landa-eremuetan dagoen azpiegitura mugatuak eta sakabanatuak komunitateentzako sarbide erronkak sortzen dituela.
  • Etxebizitza aukera berriak sortzea, pertsonak neurri egokira egokitzeko eta herri txikietan eta herrixka-zentroetan oinarrizko zerbitzuak eta erosotasuna eskaintzen dituzten etxebizitza egokiak aurkitzeko aukera emango dutenak.
  • Gabezia lantzeko eta osasuna eta ongizatea babesteko, landa-guneetako energia pobreziari eta bero termikoari isolamendu-eskemen eta energia efizientziaren arabera heldu behar zaie.
  • Landa-komunitate sakabanatuek eta behartsuek aurrera egin dezaten bermatzea, komunitatearen aktiboak babestuz eta ziurtatuz, hala nola udalak eta tokiko sektore boluntarioa eta komunitarioa, finantzaketa iraunkorrarekin.
  • Azpiegitura digitaletan inbertitzea eta garraio-lotura hobeak babestea.

Centre for Ageing Better (Erresuma Batua) irabazi-asmorik gabeko erakundea da, ebidentzian oinarrituta zahartzearen arloko politikan eta praktiketan aldaketa sustatzen duena, Erresuma Batuko bizi-itxaropena handitzeak dakartzan aukerak bultzatzeko.

Gai honi buruz argibide gehiagorik behar izanez gero, ondoren agertzen den txostena kontsultatu: Landa-eremu batetan zahartzea (Ageing in a rural place, 2021),  Centre for Ageing Better (leiho berri batean irekitzen da)-ek egindakoa.