Arana jauregia.

Multzoak, alde batetik, eraikin exentu angeluzuzen bat du, 24 x 15 metrokoa, behe-solairua eta bi goi-solairu eta estalkipeko solairua dituena; bestetik, kotxetoki moduan erabilitako beste eraikin bat, 15 x 7 metrokoa, behe-solairuaren profila duena, eta, azkenik, lorategi-gune libre bat, Mañaria ibaiaren eta BI-623 errepidearen artean kokatua. Eraikin nagusiak jauregi neoklasiko frantsestu eta erromantikoaren tipologia du.

Iparraldeko eta hegoaldeko fatxadak hareharrizko harlanduz eginak daude, eta bost bao-ardatz bertikal dituzte, erlaitz nabarmenen artean kokatuak eta eraikineko solairuetan bana ezarrita; estalkipeko solairuko banaketa-tartea gailentzen da, molduradun erlaitz handi baten gainean agerian, eta kiribilduren gaineko leiho-lerro bat du, lehen aipaturiko ardatz bertikalak errematatuz. Harresiko hareharrizko harlanduen burua, harrizko bost hostoko palmondo-hostoez apainduta dago, estalkipeko hegalpean hain justu ere.

Hegoaldeko fatxadak estilo inperialeko eskailera bat du, simetrikoa, lehenengo solairu edo solairu nagusi den horretatik eraketa erromantiko batez atzealdeko barne-lorategira jaisten dena.

Iparraldeko fatxadan, bestalde, eraikinerako sarbide nagusia dago, kanpoko burdin-sareko atetik iparraldeko fatxadako erdiko ardatzeraino fatxadarekiko perpendikularra doana; gero, alboetan bi koloma toskanar dituen atea zeharkatu behar da, non erdiko balkoi moduan erabiltzen den 50 cm zabalerako erlaitz horizontal bat bermatzen den. Balkoi horren gainean, molduradun ur-isurkin horizontal bat, eta haren gainean, 20 bat cm-ra, Ibargüen-Basozabal-Echaburutarren armarria.

Alboetako fatxadak ere hareharrizko harlanduzkoak dira, eta hiru bao-ardatz bertikal dituzte, erlaitz, ur-isurkin eta estalkipeko erremate segida berarekin. Ekialdeko albo-fatxadan lehen aipaturiko eraikinaren beste sarbidea dago, sukalde zabal batera zuzenean jotzen duena.

Jauregiaren bolumena teila arabiarrez egindako lau isuriko estalki batez bururatzen da, zeinaren eskuarialde ertaineko zurezko egitura ondo kontserbatzen den.

Funtzionaltasun aldetik, eraikina erdiko korridoreen bitartez antolatzen da: bana solairuetan eta kanoi-ganga formako beste bat solairu nagusian. Erdiko korridore nagusi hauetara iristeko, erdiko eskailera erabili beharra dago eta, solairuetako korridore horietatik logela eta egongeletara jo daiteke, eta aldi berean gela horiek haien artean komunikatuta daude.

Behe-solairua biltegirako eta sukalderako erabiltzen da.

Lehenengo solairua edo solairu nagusia altueragatik eta logelen kalitateagatik nabarmentzen da, bai eta sabaietako apaindurengatik ere, tximinien egoera onagatik eta apaindura geometrikoak eta bi zur-mota dituzten zoruengatik.

Barne aldetik, hormak ongi kontserbaturiko iztukuzko estalki batez hornituta daude, eskailera nagusian bezalaxe.

Hutsarteetako burdineria burdinurtuzkoa da, eta arotzeriak, bestalde, sekzio oneko zurajea du.

Eskailera nagusiko baranda burdinurtuzko barraz osatua dago, zurezko eskudelekin. Lorategiko eskailera inperalak eraketa bera du, antzeko apainduraz hornitua, nahiz eta burdinurtuzko jantaz buruturik egon.

Errepide nazionalarekiko lursail-muga legez, eraikinak itxitura eder bat du, errepidearen maldari doituta, kareharrizko harlanduz dotoreziaz landutako mugarri ilara batez, haien artean altuera txikiko harlangaitz-horma ilaratuzko itxitura batez eta landare-moldura duten puntez burututako burdinurtuzko sare batez konektatuta.

Emaitza eraikin noble bat da, alde batetik eklektikotzat jo daitekeena hainbat joera biltzen dituelako, baina joerok eraketa neoklasiko batez, XIX. mendeko erromantizismoaren eraginarekin, ordenatzen dituena.

1. eranskinean definitutako mugaketak bi eraikin-gorputz hartzen ditu, eraikinaren alboan. Bata ekialdeko fatxadarekin aurrez aurre, harengandik aparte eta ondoko jabetzatik bereizteko hormari atxikita, Mañaria ibaiak hornitzen duen antepararen gainean, «usotokia» deitzen duten halako begiratoki txiki bat, alegia. Bigarren eraikin-gorputza kotxetokiarena da, harlangaitzezkoa, eskantzuetan hareharri gorrizko harlandu ederrez hornitua, bai sarrerako atetzarrean bai eraketa neoklasikoa duten fatxadako hutsarte guztietan. Eraikin nagusiarekin batera, sarbide nagusiaren kanpo-eremua osatzen du, eta biltegirako edo/eta kotxetokirako erabiltzen da.

Eraikinari loturiko lorategia.

Arana jauregiko lorategia zuhaitz bakan batzuen eta haien arteko espazioen multzoa da, nagusiki eraikinaren iparraldeko fatxadan egon arren eraikin osoaren ingurumaria eratzen dutenak eta erakinari loturiko lorategi-gune itxi bat definitzen dutenak. Lorategira jotzeko bi sarbide daude, jauregiko bi solairutatik abiatuta: sarbide nagusia lehen solairuko erdiko espazioa malda leun batez barne-lorategiko solairuarekin lotzen duen eskailera da; bigarren sarbidea, garrantzi gutxiagokoa, behe-solairuko erdiko espaziotik zuzenean komunikatzen da lorategiarekin.

Jada ez da gelditzen lorategiko elementu berezigarririk, hala nola altzari, iturri edo antzeko eraikuntza edo apaindurako elementurik. Edonola ere, erantsitako planoan definitzen den babes-inguruaren barruan lorategi erromantikoa dago, tamaina, edertasuna, adina eta kokapena dela-eta nabarmentzekoak diren hainbat zuhaitzez osatua. Honako genero eta espezietakoak, hain zuzen ere: Magnolia grandiflora; Laurus nobilis; Aesculus hippocastanum; Fraxinus excelsior.

Multzoan eraikinak eta lorategia onartutako esku-hartze mota, oro har, A motako zaharberritze kontserbatzailea izango da, Ondare urbanizatu eta eraikia birgaitzeko jarduketa babestuei buruzko abenduaren 30eko 317/2002 Dekretuan definitutako esku hartzeen lehenengo azpimultzoaren barruan.

Arana jauregiak duen babes-mailak eraikina osorik edo zati batean eraistea edo desmuntatzea debekatzen du.

Baimendutako eraikuntzako esku-hartzeen helburua izango da, alde batetik, eraikina kontserbatzea, eta bestetik, erabilera bateragarriaren funtzionaltasuna hainbat obraren bitartez, bermatzea, betiere obra horiek eraikinaren elementu tipologikoak, formalak, egiturazkoak, eraikuntzakoak eta esanguratsuak errespetatuta.

Multzoaren balioekin bateragarria izango den berrerabilpenak honako hauek bete beharko ditu:

Eraikin nagusia sendotu beharko du: bolumena, estalkiaren tipologia, itxiturak, leihozuloak eta beren moldurak, eta barne-egitura, jatorrizko material eta topologiarekin.

Eraikina zaharberritu beharko da, jatorrizko tipologiaren eta probetxamenduaren arabera, jatorrizko bolumenaren barruan eta haren antolaera errespetatuta; izango duen erabilerari begira bete beharreko segurtasun, osasun eta segurtasun eta irisgarritasun baldintzak betetzeko egokitzapen teknikoak sartu beharko dira, betiere kultura-ondasunarekin era bateragarrian, eta haren kontserbazioa bermatuko da; luzetarako hormak eta zeharkakoak finkatuko dira; partzelaren jatorrizko itxitura berreskuratuko da; ahal den neurrian, barne-apaindura guztia eta aurreko materialak finkatuko dira, baita balkoiak, burdinurtuzko karelak eta arotzeria eta leiho-ateak ere; lorategira joateko eskailera ere berreskuratuko da.

Partzelaren gaineko esku-hartzeak gutxienez 1,50 m-ko enbor-perimetroa duten zuhaitz guztiak errespetatuko ditu.

Bigarren mailako eraikinetan onartuko diren esku-hartzeak aipaturiko 317/2002 Dekretuko sendotzekoak eta/edo zaintzeko eta apaintzekoak izango dira, eta zutik dirauten jatorrizko egituraren zati osoak berreskuratuko dira.