KAS ETA FAGOR: BI EUSKAL TALDE TOURRA IRABAZTEKO LEHIAN

Zenbat eta euri gehiago egin, orduan eta abantaila handiagoa zuen Luis Otañok. Errenteriako arlo orotako txirrindulariak erdi mailako mendiko etapa bateko lehen mendatean eraso zuen, Col de Grimonen, eta bi eskalatzaile handi batu zitzaizkion: Julio Jiménez eta Joaquín Galera. Zaparrada aprobetxatu zuen jaisten arriskatzeko eta biak atzean uzteko, bihurgune batean irten eta itzulipurdi bat eman zuen arte. Ez zitzaion axola izan: ubelduta bizikletara bueltatu eta maldan behera abiatu zen berriro.

Otañok apustu arriskutsua egin zuen 1966an, agian, bere azken aukeraren aurrean zegoelako. Garaipen garrantzitsuak lortu zituen, Poulidorri Espainiako Vuelta bat irabazteko minutu erdira geratu zen, baina Tourrean bederatzi partaidetza zeramatzan eta inoiz ez zuen hainbeste distira izan. Bost minutuko aldea lortu zuen, eta col de Ornonen eskalatzaileek erdia baino ez zioten murriztu, beraz, denbora soberan izan zuen Bourg d'Oisanseko helmugan besoak altxatzeko. Txirrindulari gipuzkoar baten eta talde gipuzkoar baten lehen garaipena izan zen Tourrean: Fagor taldearena.

Bigarren sailkatua, Joaquin Galera andaluziarra, Kas taldean aritu zen. Arabako talde honek bere laugarren Tourrean parte hartzen ari zen eta 1964an bere lehen garaipena lortu zuen, taldekako erlojupekoa, 1960ko eta 1970eko hamarkadetan zehar taldea definitu zuen ezaugarriari esker: multzoaren indarra.

Bourg d 'Oisansen, Kas eta Fagorreko hamabi txirrindulari sailkatu ziren lehenengo hogeita bosten artean. Horien artean, Tourreko onenekin tratatzen zuten euskal txirrindularitzako loraldi bateko ordezkariak zeuden: José Antonio Momeñe (laugarrena 1966ko Tour hartan), Patxi Gabika (zazpigarrena), Valentín Uriona (hamalaugarrena), Aurelio González (etapa eta Mendiko irabazlea 1968an), Txomin Perurena (Mendiko irabazlea 74an), José María Errandonea (aintzin-etapako irabazlea 1967an), Gregorio San Miguel (laugarrena 1968an), Andrés Gandarias (bosgarrena 1969an)...

- 1966an, Kasek taldekako sailkapena irabazi zuen eta Fagor laugarren izan zen. Sailkapen horri orain baino garrantzi handiagoa ematen zitzaion. Eta Tourrean bi euskal talde hor goian izatea oso deigarria zen -dio edizio hartan Fagorrekin aritu zen Ramon Mendiburuk.

Dalmacio Langarica Kas taldeko zuzendariari, gehiago axola zitzaion taldekako sailkapena banakakoa baino. Eta Fagorren ere espiritu kolektiboa estimatzen zuten: zerbaitegatik zen enpresa kooperatibo bat, mundu osora zabaldu zen Mondragon taldearen jatorria.

- Neguko kontzentrazioetan Jose Maria Arizmendiarrieta [mugimendu kooperatiboa sustatu zuen apaiza] etortzen zen eta talde izpirituari, lankidetzari, harmoniari… buruzko hitzaldiak ematen -dio Mendiburuk.

Orbea, BH, GAC edo Zeus bezalako bizikleta eta osagaien euskal fabrikatzaileek taldeak babestu zituzten hainbat garaitan. Baina txirrindularitzak Euskal Herrian duen indarrak erakusten duena da beste sektore batzuetako enpresek ere kirol honen aldeko apustua egin zutela publiko zabalaren artean publizitatea egiteko: Gasteizen egoitza duten Kas freskagarriek eta Arrasaten egoitza duten Fagor etxetresna elektrikoek, bata bestearengandik berrogei kilometrora, 60ko hamarkadan Tourreko talde onenetako bi babestu zituzten.

Kasek eta Fagorrek euskal txirrindularitza modernizatu zuten, dio Mendiburuk:

- Lehen hotelek ez zuten txirrindulari talderik hartu nahi. Oso ospe txarra zuten: lokatzez eta koipez beterik iristen ziren, dena zikintzen zuten, usain gogorreko olio eta linimentuekin masajeak ematen zituzten, maindireak eta eskuoihalak zikin-zikin uzten zituzten.. Kasek eta Fagorrek irudia gehiago zaintzen zuten. Mikrobus bat eta auto pare bat genituen, taldeko arropa, mekanikariak, masajistak... Fagorren bizikleta oso onekin korritzen genuen, Marotiasek Alegian egiten zituen koadroekin eta Campagnolo osagaiekin, Irunen egiten ziren Sancheskiren maillotekin, Italiako kulotekin... Soldatak ere altuagoak ziren.

Bi markak afizionatu mailako taldeak babesten hasi ziren eta nazioarteko anbizio handienarekin profesionaletara pasatu ziren. Kasek lau aldiz irabazi zuen taldekako sailkapena Tourrean, bi aldiz Giroan eta hamar aldiz Vueltan, eta indar kolektibo horrek Eddy Merckx ahalguztiduna behin baino gehiagotan soken kontra jartzeko balio izan zion. José Manuel Fuente, Vicente López Carril, Miguel Mari Lasa, Paco Galdos, Santi Lazcano edo Antonio Gómez del Moral bezalako txirrindulariekin, podiumak, maillotak eta etapak bildu zituzten hiru itzuli handietan.

Fagor ere saiatu zen Merckxen nagusitasuna kolokan jartzen. Fagorrekin egin zuen debuta Luis Ocaña laster belgikarrarentzat amesgaizto txarrena bihurtuko zen eta 1969an lehen aldiz Tourrean parte hartu zuen cuencarrak.

- Ilusio handia izan genuen Ocañarekin -gogoratzen du Mendiburuk-. Urte hartan bigarren geratu zen Vueltan, Midi Libre irabazi zuen Poulidor, Bracke eta Guimarden aurka... Oso indartsu iristen zen, Tourrean zerbait handia egin zezakeela uste genuen.

Eta bai, zerbait handia egin zuen: Fagor taldearen irudirik mitikoena osatu zuen, haiek inoiz desio izango ez zutena.

Alsaziako Grand Ballonen behera zihoala, Ocaña desbideratu egin zen eroritako txirrindulari bat saihesteko, zutoin baten kontra jo zuen eta buruz asfaltoaren kontra erori zen. Etzanda geratu zen, zorabiatuta, aurpegia odoletan blai. Taldekideek altxatu egin zuten, zelan eseri eta bi eskuinean eta bi ezkerrean jarri ziren pedalei eragiteko helmugaraino bultzatuz. Perurena, Manuel Galera, López Rodríguez eta Santamarina ziren, baita Patxi Gabika ere, atzean zain taldekideei erreleboa emateko. Ocañak ozta-ozta eusten zion bizikletari, burua bularrean sarturik, odolezko errekasto bat maillotetik eta izterretatik erortzen zitzaion bitartean.

- Orain ez zuten onartuko, karrerako medikuak geldiaraziko zukeen -azaldu ohi du Perurenak.

Argazkia historiara pasa zen txirrindularien elkartasunaren erakusgarri beldurgarri gisa.

Egun hartan, Merckxek aurkariak birrindu zituen Alsaziako Balloneko azken igoeran, eta bere bost Tourretako lehena irabazteko bidea ireki zuen. Halaber, bidezkoa da gogoratzea etapan bigarrena, belgikarrarekin minutu bat baino gutxiago galdu zuen bakarra, Joaquin Galera izan zela: Fagor taldekoa.

LEHIA LATZA

Tourrean izandako kalbarioa baino lehentxeago, Ocaña bigarren geratu zen 1969ko Vueltan, Mendiburuk gogoratzen zuen bezala. Eta irabazi ez bazuen, ziurrenik Kas eta Fagorren arteko lehiagatik izan zen.

Langarica eta Matxain Kas eta Fagorreko zuzendariak, sarritan talka egiten zuten bi nortasun indartsu ziren. Batzuetan, ikusiko dugunez, hitzez hitz. Langarica beteranoa zen, txirrindulari gisa Vuelta baten irabazlea eta Bahamontesen kirol zuzendari gisa Tour baten irabazlea, izar guztiak bildu nahi zituen Kas taldeko lemazaina. Matxain iritsi berria zen, bere lekua konplexurik gabe bilatzen zuena, lanak ematen zituen talde bat muntatzen jakin zuena, Bidasoako Itzulia irabazi zuenean Ocañari begia bota ziona eta bere lehen kontratu profesionala eskaini ziona.

- Fagorreko batek erasotzen zuenean, Kasekoak haren bila joaten ziren. Kaseko batek erasotzen zuenean, Fagorrekoak haren bila joaten ziren. Atzerritar batek erasotzen zuenean, elkarri begira geratzen ginen -kontatzen du Mendiburuk.

Jose Antonio Gonzalez Linares Merckxi Tourreko erlojupeko bat irabazi zion Kas taldeko txirrindulari kantabriarrak, 69ko Vueltan zuzendarien artean izandako borroka haiek ekarri zituen gogora ‘Marca’ egunkarian: “Ocaña abaniko batean atzean geratu zen, Matxainek bere kotxearen atzean zeraman berriro lehen taldean sartzeko, orduan Langarica iritsi zen eta bolante-kolpe batez Matxain errepidetik atera zuen. Gero ni atzekaldetik sartzera nindoan, Matxainek kolpetik frenatu zuen eta ia bere autoaren kontra kaskezurra hautsi nuen”.

Mendiburuk bi taldeetako txirrindulariak ondo moldatzen zirela dio.

- Egiaz, Vuelta hartako gau batean Fagorreko txirrindulari pare bat eta Kaseko beste pare bat elkartu ginen elkar konpontzen saiatzeko; izan ere, elkar ezerezten hainbeste zentratzen ginen, azkenean beste talde batzuetako txirrindulariek irabazten zutela. Baina zuzendaria zen agintzen zuena.

Kas taldeko txirrindulariek Alcázar de San Juanerako bidean abaniko hura antolatu zuten Ocañari abantaila ateratzeko eta 1967ko Tourra irabazi zuen Pingeon frantziarra gurpilari itsatsita eraman zuten, baina ez zitzaien axola izan. Egun batzuk geroago, Ocañak, bere estilo aseezinarekin, urrutitik eraso zuen Katalunian zehar bost mendate zituen etapa batean, eta berarekin eraman zuen Pingeon, baina berari ere ez zitzaion axola izan: hustu arte tiratu zuen, frantziarrari erreleborik eskatu gabe, bere obsesioa Kasekoak kanporatzea baitzen. Azken mendatean, Ocañak hondoa jo zuen eta lau minutu galdu zituen. Pingeonek irabazi zuen etapa eta maillot horia jantzi zuen. Oso zaila zuen maillota defendatzea, ia ez baitzuen laguntzarik: bere taldekideetako batek bakarrik bukatu zuen Vuelta, eta azken postuan gainera. Baina salbatu egin zen, Kas taldeko txirrindulariek erasotzen ziotenean Fagorrekoak haien bila joaten zirelako. Eta Fagorrekoek erasotzen zutenean, Kasekoak ateratzen ziren. Pingeonek nahikoa zuen gurpilari itsatita joatea. Ocañak bi minutu moztu zizkion Donostiako eta Bilboko erlojupekoetan, baina ez zen nahikoa izan.

- Kataluniako etapan Kasekoak atzean uztearekin hainbeste obsesionatu ez balitz, Ocañak Vuelta hau irabaziko zidan -aitortu zuen Pingeonek.

Lehia hark euskal zaleak goritu zituen 60ko hamarkadan.

- Bizkaian Kasekoak ziren, Gipuzkoan Fagorrekoak gehiago -dio Mendiburuk-. Tabernetan liskarrak ere izaten ziren. Baina gero ikusleek bazekiten nola jokatu, denak animatzen zituzten, inoiz ez zen izan txirrindularienganako erasorik edo errespetu faltarik.

Kas izan zen bien artean talderik urtetsuena: 1958tik 1979ra lehiatu zen. Fagorrek 1966tik 1969ra egin zuen. Bi markek taldeak babestu zituzten 1980ko hamarkadan. Mendiburu, erretiratu ondoren, selekzionatzaile nazionala eta Espainiako Vueltako zuzendari teknikoa izan zen, eta manager lanetan aritu zen Kasentzat eta gero Fagorrentzat azken garai horretan.

- Taldeak ateratzera animatu ziren berriro, txirrindularitza telebistaz zuzenean ematen zelako eta publizitate-erakusleiho oso ona eskaintzen zuelako -adierazi du.

Txirrindularitza askoz ere globalago batean sartu ziren. Euskal babesleak ziren, herrialde askotako txirrindulari, zuzendari eta laguntzaileekin taldeak antolatzen zituztenak, munduko izarrak barne, hala nola Sean Kelly Kas taldean eta Stephen Roche Fagorren.

80. hamarkadaren amaieran bukatu zen abentura. Euskal Herrian txirrindularitzarekiko grina jendetsua piztu zuten bi talderen istorioa hor geratu zen.

 

Egilea: Ander Izagirre