Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak Euskadiko Zahartze Aktiboaren Indizearen (Active Ageing Index) kalkuluaren emaitzak argitaratu ditu 2020. urterako
Europako Batzordeko Enplegu, Gizarte Gai eta Inklusioko Zuzendaritza Nagusiak eta Nazio Batuen Europarako Batzorde Ekonomikoak (UNECE) elkarrekin garatutako ikerketa-proiektu baten emaitza da ekimen hau.
Helburua informazio nahikoa lortzea da, adinekoek ekonomiari eta gizarteari laguntzeko duten potentziala aprobetxatzeari eta erabiltzeari buruzko politika publikoak formulatzeko ardura duten pertsonei baliagarria izan dakien, bai eta inguruneak lurralde jakin batean zahartze aktiboa zenbateraino errazten duen ere.
Indize hori kalkulatzeko lehen urratsak 2012an egin ziren, Europar Batasuna (EB) osatzen duten herrialdeei dagokien indizea eginda, eta, ondoren, Europar Batasunetik kanpoko herrialdeei eta eskualde- eta toki-mailei aplikatu zaie.
Zahartze Aktiboaren Indizeak 22 adierazle ditu, lau eremutan banatuta:
- Enplegua
- Gizartean parte hartzea
- Bizimodu independentea, osasungarria eta segurua
- Zahartze aktiboa errazteko gaitasuna eta ingurunea
Lau eremu horien helburua zahartze aktiboaren kontzeptuaren dimentsio-aniztasuna islatzea da, lurralde bateko zahartze aktiboaren emaitzen eta esperientzien arabera, une jakin batean, zahartze aktiboa eta osasuntsua sustatzeko gaitasuna eta ingurumen-alderdi egokiak alde batera utzi gabe.
Euskadin, 2020ko Zahartze Aktiboaren Indizearen kalkulua funtsezko hiru helbururi erantzuteko planteatu da:
- Politika publikoen sustapenean eragiteko beharrezkoak diren arloak detektatzea, Euskadin zahartzen diren pertsonen bizi-kalitatea sustatzeko eta areagotzeko, genero-ikuspegia ere kontuan hartuta. Zahartze aktiboaren alderdiei buruzko ebidentzia kuantitatiboa eman nahi da, eta politika publikoen formulazioarekin lortu beharreko helburuak ezartzen lagundu.
- Estatuko eta Europako konparazio bat egitea, egungo egoera ezagutzeko eta beste lurralde batzuekiko trukea errazteko. Horretarako, EB-28ko herrialdeetako IBBaren kalkulu berrienarekin (2018ko IBBarena) egindako nazioarteko konparazioa jasotzen da.
- Indizearen aurreko neurketatik behatutako bilakaera ezagutzea. Neurketa hori 2014an egin zen, Zahartze Aktiborako 2015-2020 Estrategiaren eragina eta urte horietan zahartzaroaren inguruan sortutako politikak neurtzeko.
Emaitzak
2020ko Zahartze Aktiboaren Indizeak 37,3ko balio globala du Euskadin, EB-28ko batez besteko puntuazioaren gainetik, 35,7ko balioarekin.
Emaitza hori dela eta, Euskadi 11. postuan dago aztertutako Europar Batasuneko 28 herrialdeen rankingean, Italia edo Portugal bezalako herrialdeen aurretik. Sailkapenaren goiko postuetan daude Suedia, Danimarka, Herbehereak edo Erresuma Batua, 40 puntutik gorako balio globalak lortu baitituzte.
Lau domeinuetako bakoitzaren arabera, datuen azterketak adierazten du Euskadik Europako eta Estatuko batez bestekoak baino balio handiagoak lortzen dituela guztietan, batean izan ezik: gizarteko parte-hartzea. Hala ere, lortutako emaitzak handiagoak dira lan-merkatuari egiten dioten ekarpenari dagokionez eta 55 urteko eta gehiagoko pertsonen osasunaren, independentziaren eta segurtasunaren egungo portaerei dagokienez; izan ere, horiei esker, bizitza osasungarriak, independenteak eta seguruak izan ditzakete zahartu ahala, baita zahartze aktiboa eta osasungarria sustatzeko gaitasun handiagoa eta ingurumen-baldintza egokiak ere.
Euskadiko 2020ko IBIa kalkulatzeko, EAEko inkestetatik ateratako datu-iturriak erabili dira, inkestetako galderetan oinarritutako adierazleetarako. Adierazle horiek lortzea ezinezkoa izan denean, inkesta bat egin zitzaien galderak ad hoc: 55 urte eta gehiagoko pertsonen bizi-baldintzei buruzko inkesta (IBB kalkulatzeko erabilitako 22 adierazleetatik 12 barne). Ondorioz, baliteke adierazleen balioa aldatuta egotea COVID-19ak eragindako osasun-alertarekin lotutako egoera anomaloaren ondorioz, jarduera normalari eragin baitio, batez ere gizarteko parte-hartzeari dagokionez, dimentsio horrek emaitza txarragoak lortu baititu.
1. domeinua enpleguari buruzkoa da, eta 55 eta 74 urte bitarteko pertsonek ordaindutako gizarte-ekarpena islatzen du. Eremu horren balioa bost urteko lau adin-talderen (55-59 urte, 60-64 urte, 65-69 urte eta 70-74 urte) okupazio-tasa jasotzen duten lau adierazleren bidez lortzen da. Kasu horretan, Euskadik 31,2 puntuko balioa du enpleguan, eta 13. postuan kokatzen du, Europako batez bestekoaren (31,1) zertxobait gainetik.
Adierazleak banaka aztertuz gero, ikusten da Euskadik 55 eta 64 urte arteko adin-tartean enplegu-tasa handiagoa duela Europako eta Estatuko batez bestekoarekin alderatuta. Hala ere, enplegu-tasak txikiagoak dira 65 urtetik aurrera.
Gizartean parte hartzeari buruzko 2. domeinuari dagokionez, 55 urtetik gorako pertsonek gizarteari ordaindu gabe egiten dioten ekarpena jasotzen du modu kuantitatiboan. Parte hartzeko modu desberdinak irudikatzen dituzten lau adierazle sartu dira: erakunde formaletan borondatez egindako jarduerak, parte-hartze politikoa, seme-alabak edo bilobak zaintzeko jarduerak eta gaixorik dauden edo desgaitasuna duten pertsonak zaintzeko jarduerak. Euskadik Estatukoa eta Europako batez bestekoa baino balio txikiagoa du (12,6, 16,2 eta 17,9ren aldean, hurrenez hurren), eta, horrenbestez, EB-28ko emaitzen taula konparatiboaren 24. postuan dago.
Bizitza independente, osasungarri eta seguruari buruzko 3. domeinuak, zortzi adierazleren bidez, lurralde jakin batean bizi diren adinekoen emaitzak aurkezten ditu, osasun-portaerei eta arreta medikorako sarbideari dagokienez, baita elementu ekonomikoei, independentziari eta segurtasunari dagokienez ere, zahartzen ari diren pertsonek bizitza independente, osasungarri eta seguruak izan ditzaten. Adierazleek honako hauek neurtzen dituzte: ariketa fisikoa, osasunaren zaintzarako sarbidea (medikoa eta hortzetakoa), etxebizitza independentea, batez besteko errenta, pobrezia-arriskua, gabezia materiala, segurtasun fisikoa eta bizialdi osoko ikaskuntza. Euskadik 73,3 puntu lortu ditu, eta 11. postuan kokatzen du, Estatuaren (71,6) eta EB-28ko herrialdeen batez besteko puntuazioaren (70,7) gainetik.
Adierazleen azterketa xehatuak agerian uzten du astean 5 aldiz baino gehiagotan ariketa fisikoa egiten duten adinekoen ehunekoa ( % 67,1), adierazle horretan balio handiak dituzten herrialdeak (Suedia edo Finlandia, esaterako) baino askoz ere handiagoa (37,3 eta 47,3, hurrenez hurren). Bizialdi osoko ikaskuntzaren adierazleak eta gabezia material larriak ere Estatukoak eta EB-28koak baino balio handiagoak dituzte, % 5.5 etengabeko ikaskuntzaren kasuan eta % 98,3 gabezia material larriaren kasuan. Horrek esan nahi du Euskadin 55-74 urteko pertsonen % 5,5ek adierazi duela hezkuntza edo prestakuntza jaso duela inkestaren aurreko lau asteetan, eta 65 urteko edo gehiagoko pertsonen % 98,3k ez duela gabezia material larririk jasan.
Azkenik, zahartze aktiboa errazteko gaitasunari eta inguruneari buruzko 4. domeinuak pertsonen baliabideek, osasun-kapitalak eta giza kapitalak etorkizunean zahartze aktiboa eta osasungarria sustatzeko duten gaitasunari eta ingurumen-alderdi egokiei buruzko datuak aurkezten ditu. Sei adierazletan oinarritzen da: bizi-itxaropena eta desgaitasunik gabeko bizi-itxaropena, ongizate mentala, teknologia berrien erabilera, gizarte-konexioa eta hezkuntza-maila. Nagusitasun horretan, Euskadik Europako gainerako herrialdeekin (73,1) alderatuta baliorik handiena lortu du, eta, horrela, lehen postura iritsi da. Horrela, hamar puntu baino gehiagotan gainditzen ditu bai Estatua (59,7), bai EB-28ko batez bestekoa (57,5).
Aztertutako eremu guztietan ikusten da genero-arrakala, handiagoa baita enpleguan (7,5 puntuko aldea dago gizonen puntuazioen eta emakumeen puntuazioen artean), eta, ondoren, bizitza independente, osasungarri eta segurua menderatzen da (5,5 puntuko aldea dago gizonen alde). Horrek erakusten du emakumeek enplegua lortzeko aukera desberdinak dituztela, eta horrek desberdintasun sozioekonomikoak ekar ditzakeela.
Ondorioak
2020ko Zahartze Aktiboaren Indizea kalkulatzeak erakusten du Euskadik garapen nabarmena duela zahartzen diren pertsonen potentzialean, adierazle gisa hautatutako ekarpen eta esperientziei dagokienez, eta Europako batez bestekoaren gainetik dagoela indize globalean.
Informazio metodologikoan sakondu nahi baduzu edo datu estatistiko gehiago ezagutu nahi baduzu, baita sexuaren arabera ere, kontsultatu honako hauen emaitzak: Euskadiko Zahartze Aktiboaren Indizea 2020 (Active Ageing Index 2020), Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Sailak (Eusko Jaurlaritza) 2022an argitaratua.
