Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundeak (ELGA) egindako txostenak COVID-19 pandemiak mundu osoko gobernuentzat ekarri dituen erronka sanitario, sozial, ekonomiko eta fiskalak jorratzen ditu, gobernantza-maila guztietan (tokikoa, eskualdekoa eta estatukoa), COVID-19ren lurralde-inpaktua kudeatzeko gakoak eskainiz.
COVID-19ren giza tragedia eta osasuna alde batera utzita, txostenak zenbait zifra erakusten ditu, eta horien bidez pandemiak eragindako krisi ekonomiko larria agerian geratzen da, Bigarren Mundu Gerrak eragin zuenetik ikusi ez dena. Krisi horrek ondorioak ditu sektore ekonomiko guztietan (industria, turismoa, zerbitzuak, etab.). Munduko hornikuntza-kateei eragiten die, eta inportazioen eta aktibo ekonomikoen eskari txikiagoa eragiten du, eta, horren ondorioz, banatze-tasak eta laguntza-eskatzaileen kopurua handitu egiten dira.
ELGAk egindako kalkuluen arabera (2020ko iraila), munduko BPG erreala % 5 murriztuko da 2021ean, eta ELGAko herrialdeetan langabezia ia % 10 (% 9,4) igoko dela aurreikusten da.
Testuinguru horretan, txostenak agerian uzten du COVID-19 krisiaren eragina oso handia dela lurraldean, eta alde handia dagoela herrialdeen artean ez ezik, herrialdeen barruko eskualdeen eta udalerrien artean ere, bai hautemandako datuei dagokienez, bai heriotzei dagokienez. Eta gauza bera gertatzen da eremu edo auzoen artean alde nabarmenak dituzten herri nukleoen barruan.
Hala, txostenak adierazten du desberdintasun horiek eragiten dituzten kausen artean osasuneko gizarte-baldintzatzaileak daudela, eta ez hainbeste lurraldeen populazio-dentsitatearekin lotutako gaiak, hasiera batean nabarmendu zen bezala. Zentzu horretan, adierazi da biztanleriaren dentsitatea per se ez dela arazoa; bestela, pobreziarekin lotutako biztanleria-dentsitatea, etxebizitzaren baldintza txarrak eta arreta medikorako sarbide mugatua; bereziki pobrezia eta ospitaleetarako sarbidea nabarmentzen dira dentsitatea baino adierazle garrantzitsuagotzat. Esate baterako, azalduko litzateke New Yorkeko Osasun Sailak emandako datuen arabera, Manhattan, biztanleria-dentsitate handiena duen barrutia, ez zela kaltetuena izan, baina bai diru-sarrera txikienak zituzten beste batzuk, hala nola Bronx.
COVID-19 heriotzen ondoriozko heriotza-arriskua etxeetan pilaketa, pobrezia eta lan-merkatuan parte-hartze behartua edo prekarioa izatea ezaugarri duten barrutietan kontzentratzen da.
ara berean, herrialde, eskualde eta hiri gehienak horrelako krisialdi baterako prestatuta ez bazeuden ere, herrialde eta eskualde guztiak ez zeuden ekipatuta krisiari aurre egiteko. Biztanle bakoitzeko ohe kopurua edo herrialdeek emandako arreta medikoan egindako gastua ratiotzat hartuta ere alde handiak nabarmentzen dira.
Eskualdeko eta tokiko gobernuek krisiaren lurralde-ondorioak arintzen laguntzeko ematen dituzten erantzunak honako hauek dira: osasunaren arloko tokiko esku-hartze espezifikoak (konfinamendu perimetralak eta mikrokonfinamenduak), baliabideen eskuragarritasunari egokitutako funtsezko zerbitzuak mantentzea, eta garapen handiagoa eta zerbitzu telematikoetarako sarbidea lortzera bideratutako estrategiak (telelana bultzatzea, tele-osasuneko kontsultak, edo tele-hezkuntza eskola- eta irakaskuntza-esparruan). Enpresa, etxe eta populazio kalteberak, baita funts publikoak krisiaren lehentasunen arabera berresleitzea ere.
Azkenik, COVID-19ren lurralde-inpaktuaren kudeaketari eta maila anitzeko gobernantzan dituen inplikazioei buruzko hamar ondorio jasotzen ditu dokumentuak, erabaki politikoak hartzeko hausnarketa gisa balio nahi dutenak. Laburbilduta, honako hauek dira:
- Estatuetako eta eskualdeetako gobernuen ordezkariak biltzen dituzten maila anitzeko koordinazio-organoak sartzea edo berrorientatzea, krisiari erantzun zatikatua emateko arriskua murrizteko.
- Udalerrien eta eskualdeen arteko lankidetza babestea baliabideen kudeaketan, batez ere larrialdi-egoeretan. Kontratazio publikoa bizkortzeko tresna digitalen erabilera sustatzea.
- Mugaz haraindiko lankidetza babestea (adibidez, mugak itxi eta berriz irekitzea, euste-neurriak, irteera-estrategiak, langile migratzaileak).
- Pandemiaren aurkako borrokan lurralde bakoitzaren premia zehatzetara egokitutako lurralde-ikuspegia hartzea.
- Talde kalteberei laguntzeko politikak indartzea baliabideen horniduran inplikatutako gobernu-maila guztietan.
- a Estatuetako eta eskualdeetako gobernuen arteko adostasuna bultzatzea COVID-19ri aurre egiteko zerga- eta aurrekontu-neurriei buruz.
- Nazioarteko eta eskualdeko zorra finantzatzeko edo gastuaren eta diru-sarreren eraginkortasuna kontrolatzeko beste zerga-mekanismo batzuk bultzatzea.
- Aurrekontua eta inbertsioak berreskuratzeko plan nazionaletan lurralde-dimentsioa sartzea.
- Inbertsioak berreskuratzeko estrategiak ezartzen ikastea 2008ko krisialditik, akats berberak ez egiteko.
- Helburu sozial eta klimatikoak sartzea berreskuratze-planetan, eta erresilientzia sustatzea inbertsio-funtsak esleitzeko.
Txosten osoa kontsulatu nahi izanez gero, sakatu hurrengo estekan: https://www.euskadi.eus/soziosanitarioa/-/dokumentazioa/2021/the-territorial-impact-of-covid-19-managing-the-crisis-across-levels-of-government/
