Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte politiketako Sailak txosten bat argitaratu du haur eta nerabeenganako indarkeriaren konplexutasuna aztertzeko. Sexu-abusuen susmoak antzemateko tresna bat proposatu du, prebentzio-neurri gisa, 50 adierazletan oinarrituta.
Hainbat eremutatik (osasuna, justizia, gizarte-zerbitzuak, hezkuntza, berdintasuna, etab.) EAEn adingabeek eta nerabeek jasaten duten indarkeria jorratzen duten eragileek parte hartu dute.
Txostenaren helburua
Besteak beste, dokumentuak ezagutza egokiak zabaldu nahi ditu haurrekin eta nerabeekin ohiko harremana duten profesional guztien artean, haurren eta nerabeen aurkako indarkeria-kasuetan prebentzioari, esku-hartzeari, konponketari eta abarri heltzeko baliabideak izan ditzaten.
Edukiak
Txostena 'Haur eta nerabeenganako indarkeria EAEn. Diagnostikoa, erronkak eta orientabideak (2019)' dokumentuan egoeraren diagnostikoa aurkezten da, indarkeriak EAEko haur eta nerabeengan duen eraginari eta prebalentziari buruzko datuekin. Haurren eta Nerabeen Behatokiak 
2019an bultzatutako azterlan baten arabera; garatutako jardueren ebaluazioa ere jasotzen du, sistema publikoak arazoei emandako erantzunari buruzko datuen arabera. Azken gomendio batzuk ere jasotzen ditu, haurrei eta nerabeei eragiten dieten indarkeria-egoeren prebentzioaren, detekzio goiztiarraren, arretaren, babesaren eta erreparazioaren arloan jarduteko.
Indarkeria honela definitzen da: adingabeei eragiten dien egoera bat da, desberdintasun harremanetan botere-abusu moduan, eta kalte fisiko eta intentzionalen forma esplizituenak zein ez-fisikoak (tratu txar psikologikoak) eta/edo ez-intentzionalak (deskuidua) jasotzen ditu. Horrela, txostenak haur eta nerabeei eragin diezaieketen ondarengo indarkeria motak planteatzen ditu:
- Indarkeria fisikoa, kalte fisikoa eragiten du, besteak beste, kolpeak, ebakiak, erredurak, mutilazioak, astinaldiak, jipoiak, pozoitzea, estupefazienteak ematea edo erraztea eta itotzea barne hartzen duten adierazpenekin.
- Indarkeria emozionala, haurren, nerabeen eta nerabeen ongizate emozionalari eragiten dion hitzezko eraso modu psikologiko gisa, hala nola mehatxuak, irainak, umiliazioak, barregarrikeriak, xantaia edo manipulazioa, eta taldearen isolamendua edo esklusioa.
- Arduragabekeria, haurren, nerabeen eta nerabeen beharrizan fisiko, psikologiko, afektibo, nutrizional eta babesgarrien arreta falta gisa identifikatua, haien garapenean hainbat kalte eragiten dituena. Arduragabekeria gisa egiten dira adingabe baten hezkuntza-eremuari eragiten dioten deskuidu fisikoak, emozionalak, osasun fisiko edo mentalean ondorioak dituztenak, abandonuak edo deskuiduak.
- Indarkeria sexuala, adingabe baten eta pertsona heldu baten arteko kontaktu eta interakzio gisa, azken horrek adingabea bera, adingabea edo hirugarren pertsona bat sexualki estimulatzeko erabiltzen duenean. Indarkeria sexualaren kasuan txostenak desberdintzen ditu, alde batetik exhibizionismoa, sexu-abusua eta -erasoa, sexu-esplotazioa eta bestetik; ziberjazarpena (sare sozialen bidezko sexu-abusua).
Txosten hau Eredu Ekologikoaren ikuspegiarekin garatzen da, indarkeria fenomeno konplexu gisa aztertzen duena eta adingabearen eta/edo nerabearen garapenean eragina duten eta, aldi berean, elkarri eragiten dioten hainbat faktoreren (biologikoak, sozial kulturalak, ekonomikoak, politikoak edo historia pertsonala, besteak beste) elkarreraginaren mende dagoena.
Arrisku-faktoreak
Eredu Ekologikoaren arabera, azterlanak arrisku-faktore desberdinak dituzten lau maila azpimarratzen ditu. Arrisku-faktore desberdinak, aldagai indibidual, familiar edo soziokultural gisa ulertuta, horien presentziak areagotu egiten baitu adingabea indarkeriazko jokabide edo egoerekiko kalteberatasun egoeran egoteko eta indarkeriazko egoeren biktima izateko probabilitatea (nahiz eta arrisku-faktoreek ez duten nahitaez tratu txarren existentzia eragiten).
Aipaturiko lau maila ondorengoak dira:
- Banakakoa, faktore biologikoek osatua (adina, sexua, heldutasun-maila, etab.) eta historia pertsonalari buruzkoa, biktimena zein erasotzaileena.
- Lehen mailako harremanak, hurbileko familia-testuinguruari dagokionez (familia-kohesioa, erreferenteak, familia-mota eta -tamaina, etab.) Eta gertuko gizarte-harremanetarako beste ekosistema batzuk, hala nola lagunak, bikotea, etab.
- Komunitarioa, garapeneko testuinguru sozialari buruzkoa (eskolak, lantokiak, auzoak etab).
- Egiturazkoa, gure gizartearen esparru orokor gisa, eta gizarte- eta kultura-arauak ezartzen dituena.
Faktore babesleak
Arrisku faktoreen aurrean, txostenak faktore basbesleak identifikatzen ditu. Aipaturikoen definizioa ondorengoa da: 'arriskuarekiko erresilientzia bultzatzen dute, garapen pertsonala modu positiboan sustatzen dute eta gizarte kontzientziatu bat sustatzen dute, haurren aurkako indarkeria onargarria ez dela onartuta'.
Ondorioak
Sistema publikoak indarkeria-arriskuan edo -egoeran dauden haur eta nerabeen kasuei ematen dien erantzunaren ebaluazioan, txosten honek indarkeria mota batek edo besteak eragindako adingabeen kasu identifikatuen bolumenaren goranzko joera argia identifikatzen du, eta kasu horiek gero eta konplexuagoak dira.
Esparru kontzeptualik, indarkeria-kasuetan adingabeen arretan esku hartzen duten profesionalek partekatutako irizpiderik eta hizkuntza komunik ez egoteak agerian uzten ditu gainditu beharreko erronketako batzuk, detekzio goiztiarra eta kasuen kudeaketa eta/edo deribazio egokia lortzeko.
Era berean, EAEn kasuak modu integralean jorratzeko estrategia prebentiborik ez dagoela azpimarratzen da, esku hartzeko ardatzen definizio argia planteatuko duena. Ildo honetatik, azpimarratzen da prebentzio-ekintzara eta kasuen detekzio goiztiarra indartzera baliabide gehiago bideratu behar direla. Izan ere, gaur egun garatzen ari diren esku-hartzeek arrakasta handiagoa izan dezaten, babesgabetasun egoeren arretan, arreta handiagoa jarri beharko litzake.
Txostenak egiaztatzen du adingabeei eragiten dieten indarkeria kasuen ikusgarritasun handiagoa lortu dela, eta, aldi berean, familia barruko indarkeria kasuetan behar bezala esku- hartzea komeni dela azpimarratzen da.
Agerian geratu da, halaber, 'Printzipio eta balio komunen esparru bat falta dela, modu koherentean sistema eta eragile desberdinetatik jarduera eredu berriak bultzatzea ahalbidetuko duena, (…) arazo honi dagokionez esku hartzen duten eragileen jarduna orientatuko duen tratu onean zentratuta'.
Dokumentuan nabarmentzen diren erronken artean, kasuen arretaren jarraitutasuna bermatzeko beharra planteatzen da, bai gizarte-zerbitzuetan (lehen eta bigarren mailako arreta), bai beste sistema batzuen esku-hartzean. Alde horretatik, haur eta nerabeen aurkako tratu txarrei aurre egiteko protokoloak garatzeak aurrera egitea dakar, profesionalen eta mailen arteko koordinazio egokian aurrera egiten jarraitzeko premian, gizarte, hezkuntza, epaitegi eta abarren egungo funtzionamendu partzelatua gaindituko duen arreta garatzeko.
Datuak biltzeko sistema egokirik ez egotea, informazioa biltzeko irizpideen estandarizazioa eta bateratzea hobetzeko beharrak, sekretu profesionala nola integratu, konfidentzialtasuna edo datuen babesa diziplinarteko esku-hartzearen eszenatoki batean, horiek dira dokumentuak identifikatzen dituen beste erronketako batzuk.
Txostena amaitzeko, 15 premia-fokuren eta 22 hobekuntza-arloren laburpen bat egin da. Horietan, sentsibilizazio, prebentzio eta detekzio-arloan, balorazioan, esku-hartzean eta koordinazioan, eta zeharkako zenbait alderdi hobetzeko orientabideak eta proposamenak planteatzen dira, labur-labur.
Gai honi buruz argibide gehiagorik behar izanez gero, txostena kontsultatu: Haur eta nerabeenganako indarkeria EAEn. Diagnostikoa, erronkak eta gomendioak (2019) Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Giza politikak Saila.
