Mendetasun-egoeran dauden adinekoen eskubideak eta betebeharrak, eta horiek eguneroko bizitzan erabiltzea

Argitalpen-data: 

Koordinazio Soziosanitarioko Taldea

Autonomiarako Pilares Fundazioaren azterlan batek mendekotasun-egoeran dauden adinekoen giza eskubideen urraketari buruz egindako ikerketaren lehen fasearen emaitzak aztertzen ditu, bai egoitzetan bai familia-etxeetan.

Mendekotasun egoeran dauden adinekoen eskubide eta betebeharren garrantziari buruzko kontzientzia sortzeko asmoz, Pilares Fundazioak (leiho berri batean irekitzen da) eskubide horiek urratzeko arrazoietan eta egoeretan sakontzen du, eta adinekoen duintasuna zaintzeko jarduketak proposatzen dira.

Mendekotasun-egoeran dauden adinekoen eskubideen lesioei buruzko sentsibilizazioa haien urraketa agerian uzteko beharrari erantzuten dio, bai kontzienteki, bai inkontzienteki. Urraketa hori era askotakoa izan daiteke; izan ere, adinarekin, egoera sozioekonomikoarekin, egoera zibilarekin, bizikidetza-motarekin edo mendetasun-mailarekin zerikusia duten jarrerek eragin diezaiekete iraupen luzeko zaintza behar duten adinekoei, hala nola tratu txarren mota desberdinek.

Ikerketaren faseak

  1. Ikerketaren lehen fasean, indarrean dagoen araudia aztertuz eta iraupen luzeko zainketekin zerikusia duten eragileen iritziak biltzeko landa-lana garatuz, eskubide eta askatasun zibilak aztertu ziren, bai eta premia sozio sanitarioak dituzten adineko pertsonei aitortutako eskubide politiko eta sozialak ere. Aldi berean, adineko pertsonei dagozkien betebeharren azterketarekin osatzen da, nahiz eta normalean ez zaizkien eskatzen.
  2. Ikerketaren bigarren fase gisa, lehenengo ikerketa-fasearen ondoriozko gomendio nagusietatik ateratako zenbait neurri hartzen dira.
  3. Ondoren, profesionalentzako eta familientzako gida praktiko bat egitea aurreikusten da, adinekoen eskubideak zein egoeratan urratzen diren eta zer eginbehar ez diren identifikatu ahal izateko, eta, era berean, familia-zainketen edo dagokion esku-hartze profesionalaren bidez haien jarduera sustatzeko orientabideak eta tresnak eskaintzeko.

Argitalpenaren edukiak

Pilares Fundazioak autonomia pertsonalerako argitaratutako azterlanak (6. zk.) bi atal nagusi ditu: Lehenengoan, mendetasun-egoeran dauden adinekoen eskubide eta betebeharrei buruzko gogoeta orokor batzuk egiten dira (besteak beste, adinekoen zentroetan eguneroko bizitzako eskubideak erabiltzea; laguntza-harremanetan erreferentziazko balio etikoak; adinekoek komunikabideetan duten presentzia; aurretiko jarraibideak edo bizi-testamentua eta ahalmenaren eta laguntza-sistemen aldaketa). Eta, bigarrenean,ikerketaren emaitzak aurkezten dira.

Emaitzak I Ikerketaren fasea

 Lehenik eta behin, azterketak diskriminazioak eta adinekoen eskubideen urraketak gertatzen diren eguneroko egoerak eta ekintzak detektatzen ditu.  Era berean, pertsona horiei eskatzen ez zaizkien eskubideak identifikatzen dira. a Jarraian, urraketa hori edo betebeharrak ez betetzea eragin duten arrazoiak aztertzen dira. Azkenik, ekintza neurtzeko proposamen batzuk egiten dira, senideek, profesionalek eta, oro har, herritarrek urratzen dituzten eskubideak erabat erabiltzea sustatzeko, bai eta adinekoek betebeharrak betetzen dituztela sustatzeko ere, nahiz eta funtzionaltasunean edo osasunean murrizketak izan.

Gehien urratzen diren eskubideetako batzuk honako hauek dira: norberaren bizitzari buruzko erabakiak hartzeko askatasuna eta autonomia; ondasunen kontrola; intimitaterako, ohorerako eta norberaren irudirako eskubidea; erlijio-askatasunerako, kultu-adierazpenerako eta espiritualtasunerako eskubidea; praktika afektiboak eta sexualitatea; osasun-zerbitzuetarako sarbidean zaintza onak eta diskriminazioa izateko eskubidea; norberaren gaitasunak edo zirkulazio askea indartzeko eskubidea.

Betebeharrei dagokienez, ikusten da ez dagoela kontzientziaziorik horiei buruz, mendekotasun-egoeran eta erabakitzeko edo jarduteko ezgaitasunean dagoen adineko pertsonaren artean maiz ezartzen den harremanari lotuta, eta horrek berekin dakar, inplizituki, erantzukizunak hartzeko ezintasuna duten pertsonatzat hartzea.  Profesionalek identifikatutako betebeharren artean, hauek nabarmentzen dira: Nork bere burua zaintzea; bere ekintzei eta horien emaitzei buruzko erabakiak eta erantzukizuna hartzea; familia-mantentzeari eta -mantentzeari laguntzea eta dagozkion kuotak ordaintzea egoitzetan eta arreta-zentroetan; bere komunitatearekiko/ingurunearekiko lotura mantentzea; errespetuzko tratua; aktibo egoteko betebeharra edo bizikidetza ona bultzatzeko betebeharra, besteak beste.

Zaintzako profesionalek eta familia zaintzaileek beren eguneroko bizitzan adineko pertsona bat baino gehiago urratzeko arriskuan dauden eskubideen kontzientzia handiagoa izan dezaten errazteko tresnak eskaintzeko eta, bigarrenik, eskubide horiek gauzatzea bermatuko duten trebetasunak sustatzeko, argitalpen honek hainbat gomendio aurkezten ditu, honako hauei buruz kontzientziatzeko: Zainketen izaera, osasun fisikoari edo pertsonaren segurtasunari buruzkoak baino handiagoa dena; pertsonek denboran zehar izaten duten bilakaera, ezintasunak eta gaixotasunak; zaindutako pertsonaren premietara, lehentasunetara eta gustuetara egokitu behar diren zaintza eta laguntzak; pertsonen intimitatea zaintzeko beharra; informazio erabilgarria, beharrezkoa eta pertsonaren gaitasunetara egokitua eskaintzeko egokitasuna; zaintzak; pertsonaren nortasunaren eta irudiaren kontserbazioa bermatzeko, bere burua ezagutzeko moduan, askoren artean.

Gai honi buruz argibide gehiagori behar izanez gero, kontsultatu: Mendetasun-egoeran dauden adinekoen eskubideak eta betebeharrak, eta horiek eguneroko bizitzan erabiltzea (leiho berri batean irekitzen da) (Pilares Fundazioaren azterketak autonomia pertsonalerako 6. zenbakia, 2019)