Federico Ezquerrak bere indar guztiekin Col de la Turbie igotzeari ekin zionean, bere bizitzako ihesaldiari ekiten ari zitzaion. Lehenik eta behin, aurreikus zitekeen arrazoi batengatik: gaina abantaila pixka batekin koroatzen bazuen, atzetik zetozen txirrindulariek ezin izango zuten Nizarako jaitsiera laburrean harrapatu, eta Frantziako Tourreko etapa bat irabazi zuen lehen euskalduna izango zen. Bigarrenik, ustekabeko arrazoi batengatik: 1936ko uztailaren 19a zen, aurreko egunean militarrek Espainiako Errepublikaren kontrako kolpea eman zuten, gerra zibila piztu zen, eta Gordexolan jaio eta Sodupen bizi zen Ezquerra bizkaitarrak luze joko zuen etxera itzultzeko. Lasterketako ihesaldiak hogeita hamar kilometro inguru iraun zuen. Bere bizitzako ihesaldiak, urte eta erdi.

Ezquerra nazkatuta zegoen. Vicente Trueba kantabriarra, Julián Berrendero madrildarra edo Mariano Cañardo nafar-katalana bezalako eskalatzaile lehergarri horietako bat zen, mendietan faboritoak atzean utzi eta gero saririk gabe geratzen ziren horietakoa, garai hartan ez baitzegoen amaierarik maldan gora, eta atzetik zetozen txirrindulariak beheranzko tarte eta tarte lau luzeetan haiek harrapatzeko antolatzen baitziren, hirietako helmugetaraino. Hala gertatu zitzaion behin eta berriz Ezquerrari. 1934ko Tourrean, Galibierreko igoera hasi baino lehentxeago gurpila zulatu zuen, txirrindulari guztiak banan-banan gaindituz joan zen, elur artean jada Rene Vietto idolo frantziarra harrapatu zuen, Vietto bultzatu eta berari bidea ixten zioten zaleei ukabilkadak emanez bidea ireki zuen, Galibier ordu bat, 58 minutu eta 30 segundotan igo zuen marka guztiak hautsiz, hamabost mila liberako saria irabazi zuen eta Grenoblerako jaitsiera amaigabean bost txirrindularik harrapatu zuten. Laugarren bukatu zuen. “Egun horretan ulertu nuen Tourreko etapa bat irabazteko esprinterra izan behar zinela eta pertxeroi talde bat eduki behar zenuela zure esanetara”, adierazi zuen Ezquerrak. “Nik, ez bata eta ez bestea”.

1936an hirugarren etapa modu berean galdu zuen: Alsaziako Ballonetik bakarrean igaro zen, Maurice Archambaud liderrak Belforteko belodromoko sarreran harrapatu zuen eta esprintean gainditu zuen. Beraz, hamaikagarren etapan, col de la Turbien, Ezquerrak bere bizitzako aukeraren aurrean zegoela uste izan zuen: ihes eginda zihoan Maes eta Vervaecke flandrestarrekin (Tour hartan lehen eta hirugarren amaituko zuten txirrindulariak), oinarritik eraso zien, minutu bat eta 50 segundoko abantailarekin igaro zuen gaina eta aldeari eutsi zion Nizarako jaitsiera laburrean.

Euskadin, Ezquerraren garaipena urrun eta itzalita entzun zen gerra danborren artean.

Tourra amaitzean, Ezquerra eta Berrendero Frantzian geratu ziren. Pau herrira joan ziren bizitzera eta Frantziako taldeetan lehiatuz atera zuten bizimodua. Espainiako egunkari batzuek soldadutzara aurkeztu beharrean erbesteratu ziren kirolarien aurkako kritikak argitaratu zituzten arren, Gobernu errepublikarrari ez zetorkion gaizki kirolari ospetsu haiek gobernuaren arrazoia atzerrian defendatu zezatela. “Espainiako futboleko famatuak, aparteko txirrindulariak eta zenbait boxeolari ospetsuk Galia inbaditu dute, hainbeste ohore eta onura eman zizkieten Espainiako lurralde eguzkitsuak iluntzen dituen gerraren penetatik ihes egiteko. Horrela aurkitzen dute larritasunik eta gabeziarik gabe bizitzeko modua. Segi dezatela korrika, baina ez diezaiotela Errepublikarekiko betebeharrak betetzeari utzi” ohartarazi zien ‘El Mundo Deportivo’ egunkariak.

Hurrengo Tourra, 1937koa, Euskal Herrian jaiotako txirrindulari batek irabazi zuen: Roger Lapébie, Baionako tren gidari baten semea. Beste lan-aldaketa batengatik, familia Bordeleko periferiara joan zen Rogerrek sei urte zituenean, eta handik aurrera han bizi izan zen.

Urte horretan, Tourrean parte hartzeko aukeratuak izan ziren espainiarrek Errepublikari atxikitzeko adierazpen bat sinatu zuten, eta irabazien erdia gerrako umezurtzei emango zietela iragarri zuten. Cañardok eta Berrenderok bi garaipen oso hunkigarri lortu zituzten Pirinioetan, Frantziara ihes egindako errefuxiatuek txalotuta, baita Bourg-Madameko etapako bigarren sektoreko irteera ikusteko Puigcerdàko nazioarteko zubia zeharkatu zuten soldadu errepublikarrek ere. Han, Cañardok bere koinatuarekin topo egin zuen. Zuela hilabeteak desagertutzat jotzen zuen, besarkatu egin zuen, irteera hartu zuen, col de Puymorens lehen postuan igaro zuen eta Ax-les-Thermesen irabazi egin zuen.

Oliteko Cañardoren garaipena Federico Ezquerrak Tourrean egindako azken pedalkadekin bat etorri zen. Bizkaitarra egun horretan bertan erretiratu zen, gaixorik, sukartsu, errepublikanoen hiru koloreko maillota azkenekoz jantzita (morea, gorria, horia), izan ere, denboraldiaren amaieran Euskadira itzuli zen, agintari frankista berriek ateari giltza eman zioten eta ez zen berriro Frantzian lehiatu.

Egilea: Ander Izagirre , kazetaria eta idazlea.