Osasun Saila / Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Saila

Zainketen sistema berri bat imajinatzen

Argitalpen-data: 

Koordinazio Soziosanitarioko Taldea

Zaintzapean dauden adingabeak

Zaintzapean dauden adingabeak

Erresuma Batuko Osasunaren Aldeko Fundazioak (The Health Foundation) REAL Centrek  (epe luzera ekonomia ikertu eta aztertzeko zentroa) antolatutako urteko konferentzia argitaratu zuen. Haren bidez, Hillary Cottam gizarte-berritzailetzat hartu zen, eta ongizate-gizarteetan arreta- eta zaintza ereduan aldaketak egiteko premiari buruz hausnartzeko gonbita egin zuen 2011ko azaroan.

COVID-19ren pandemiaren eta horrek zainketa ereduan (eskoletan, egoitzetan, etab.) dituen eraginen ondorioz sortutako hasierako hausnarketa iradokitzaileekin, H. Cottamek XXI. mendean lanaren eta zaintzaren arteko harremanak birplanteatzea komeni dela defendatzen du. Bere ustez, COVID-19ko pandemiak kataklismoa ekarri du, eta horrek gizarte-arretako sistemen krisi sakona eragin du antolaketari, kulturari eta finantzaketari dagokienez.

'Gizarte-arretarako ikuspegi berri erradikala' izenekoarekin, egileak arreta emateko modu berriak beharrezkotzat jotzen du, eta, aldi berean, esparru berri batean sartzea komeni dela argudiatzen du, eredu berriek oparotasun kolektiboa errazten baitute, zainketak ardatz hartuta.

Bere ustez, ongizatea hobetzeak ez dakar berekin benetako bizitza egon beharko luketen hutsuneak beteko lituzkeen gizarte-arretako sistema handi bat diseinatzea. Bizitza on baterako baldintzak nola sortu behar diren birpentsatzean datza. Hau da, bizitzan zehar bata bestea lagundu eta zaintzeko baldintzak sustatzea. Zaintza, bere kontzepzioan, funtsezko continuum bat da: egunero denbora behar da bakoitzari laguntzeko, eta birdiseinatutako laguntza-sistemen barruan lan egiten duten profesionalen esperientzia behar da. H. Cottam-entzat, beraz, birdiseinu hori ezin da egin egungo arreta-sistemaren barruan, baizik eta zaintzeko benetako esanahiaren inguruko irudimena sustatuko duen sistema berri bat sortuz.  Bere ustez:

  • Ahalegin kolektibo baten emaitza gisa aurrera egiteko beharra, zaintzak (eta laguntzara jotzeko dugun beharrak) funtsezko zeregina baitu, banakako irabazi materiala bilatzen duen eredu erabilgarri batek ordezkatu du (homo economicus delakoak). 'Eredu utilitario honetan, zaintza azpikontratatuta egongo litzateke, beste nonbait jarrita, eta bistatik kanpo'. Orduan, zaintza, gero eta gutxiago partekatzen dena, arrazionalizatu eta feminizatu egiten da.
  • Pertsonek, komunitateek eta estatuek zaintza eta laguntza-ekosistemen barruan soilik lor dezakete beren potentzial osoa.
  • Iraultza teknologikoek erabateko gizarte aldaketarako aukerak sortzen dituzte.
  • Zaintza eta lana uztartzeak produktibitate handiagoa eta bizitzarekiko gogobetetasun handiagoa ahalbidetzen du.

Gako horietako batzuk bere orientazioaren oinarri gisa hartuta,  egileak; adineko pertsonen egoitzak zainketa instituzionalizatuko gune gisa desagertzeari buruz hausnartzea proposatzen du egileak. Bere ustez, ondo adierazten dituzte giza zainketen eta horiek egunero ematen dituzten zerbitzuen artean ezarritako muga gaindiezinak. Bere iritziz, egoitzek, eufemistikoki, zainketek gaur egungo munduan duten esanahia irudikatzen dute, kostu unitarioak murrizteko logikari lotuta, produkzio-eskala handitzea lortzeko (adibidez, zaintzaileentzako soldata txikiekin).

Zainketen egungo merkantilizazioa, beraz, ez da nahitako giza berotasunetik definitzen, baizik eta pertsonek beren bizitza bizitzeko behar duten laguntza praktikoa zaintzari buruzko ideia paternalistekin nahasten duen sistematik. Arrakala nabarmena dago 'norberaren zaintzarako planen' (zainketako profesionalek aipatu ohi dituzte) eta mugitzen, elikatzen eta/edo sendagaia hartzeko zain dagoen eseritako pertsonaren errealitatearen artean.

Hillary Cottamek azapimarratzen du gehiegitan, arreta berriz diseinatzeaz hitz egiten dela, eta arreta sistemetako sarrera eta irteera-ibilbideetan aldaketak egiteko asmoa dagoela. Berarentzako, ordea, sistema berriak diseinatzean datza gakoa, hainbat logikari jarraiki, eta kontuan hartuta, adibidez, pobreziaren testuingurua eta zaintza-sisteman eragina duten desberdintasun sozialen hedapena. Ildo horretan, eta klinika sendatzeko espazio gisa jaio izanari buruzko ikerketa foukaultiarrarekin paralelismo bat eginez, egileak adierazi du egoitza-zentroetan egiten diren zainketek erakunde bat sortzea dakartela berekin, modernotasunak gizarteak antolatu dituen beste erakunde batzuekin batera; eta oso gutxitan aldatzen edo zalantzan jartzen direla.

Horrela, gaur egungo zaintza eredua arreta-sistema industrial bati dagokio, eta teknologia berrien aroan. Zainketa-eredu berriei dagokienez, H. Cottamek biziraun nahi izateko zailtasunak iragartzen ditu, bere ustez zainketak izan beharko luketenaren antitesia irudikatzen duten erregelamendu, metriko eta merkatuek araututako zainketa-sistema zaharra deritzon esparruan.

Hitzaldiaren amaieran, H. Cottamek zaintza-ereduei buruzko eztabaidetan maiz falta diren bost arlo aztertzen ditu, eta, ikuspegi horretatik, eredu horien konfigurazio berriari buruzko eztabaida orotan beharrezkoak direnak:

      1.   Pertsona irudimendunen irudia 

H. Cottamek horrela definitzen ditu zaintzan eta zainduak izatean esperientzia dutenak, ideiak eta istorioak dituztenak eta eredua birpentsatzen laguntzeko irudimena dutenak, zaintza-sistema berri bat argitzeko Bere iritziz, lan hori ez da mugatu behar bizitako esperientziei buruzko kontsulta edo irudikapen (kritika) hutsa egitera. Bere ustez, pentsamendu esparrua aldatu nahi da, eta, hasteko, "Sistemaren kableatu ikusezina" deritzonarekin hausnartu behar da, bere testuinguruan eta bere terminoetan adierazitako eguneroko istorioekin batera.

       2.   Zaintzaileak

H. Cottamek bere hitzaldian azpimarratzen du Oxford hiztegian ez dagoela zaintzailearentzako definizio egokirik, haren kontzeptualizazioa bizitako esperientzia bati baino premia bati egokitzeak sortutako harremanera mugatzen baita. Gaur egungo gizartean zaintza-beharrek hartu duten garrantzia, zainketek pertsonei ematen dieten denbora edo pertsona horiei eskaini nahi litzaiekeen denbora, pisuzko argudio bihurtzen da, eta egileak argudio horrekin eskatzen du nork bere buruarentzat nahi lituzkeen zainketak berriz imajinatzeko beharra. Bere ustez, XXI. mendeko obra handiak erreparazio-lana izan behar du: geure buruarenak eta gure ingurunearenak (espazioen, afektuen, komunitateen eta paisaien zentzuan). Zaintza eta bere sareak izango dira, beraz, etorkizuneko bizitzaren muina. a Horrela, zaintzailearen zeregina eta zaintza-lanak egitearen esanahia birformulatzea aldarrikatzen du egileak, lan horiek onurak eta denbora eman ditzaten bizitza onaren zati gisa, eta kostuei eta “lan zikinei” dagokienez haiekin harremanik ez izateko.

       3.   Zainketak lanbide gisa, produktibitatearen kontzeptutik urrun dagoen denbora batean eta harremanen kalitatea bilatzeko  

Cottamen arabera, zaintza, lanbide gisa, kairós denborari dagokio (fluxu eta konexio bidez neurtuta), kronoen denbora-kontzeptuan ez bezala (denbora industriala, lineala, minututan eta epetan neurtuta). Arreta-sistemek, bestalde, premia espezifiko bati erantzuteko edo bizitzako une batean, aribidean dagoen giza jarduera baten aurka, kostatzen, antolatzen eta banatzen den jarduera gisa 'pentsatzen' dute.  

       4.   Erakunde berriak, XXI. mendeko zaintza-azpiegitura

Hillary Cottamek proposatzen duen zaintza-eredu berria honela definitzen da:

-      Belaunaldien arteko harremanetik, belaunaldi desberdinekin, denborak eta espazioak partekatuz.

-      Zaintza adituen garapenerako laguntza profesionala, haurrei, desgaitasunak dituzten helduei, egoera konplexuetan familia-laguntza emateko, eta abar.

Sortu zenetik, kontua ez da NHSrekin paraleloa den sistema bat sortzea, baizik eta hainbat eragilerekin laguntza-sare bat sortzea, balio multzo bat partekatu eta zaintza-beharretara egokituta lan egin dezaten. Azken batean, zaintza harreman gisa nabarmentzen duen eta, azken batean, zainketen ekonomia berria eskatzen duen ethos bat partekatzen duten arreta-modu berriak.

       5.   Zainketen ekonomia berria

Gaur egungo metrikek nekez hartzen dituzte barnean ordaindu gabeko zainketak, zaintzaileentzat eta haien familientzat eta abar dakartzaten nekea eta estres mentala. Esparru ekonomiko berriak ulertu behar du arreta eta zaintza ez direla kostu bat, baizik eta funtsezko inbertsio kritiko bat, ongizate estrategien erdigunean kokatu behar dena. Kultura berri bat, ikaskuntza auditoretzaren gainetik pribilegiatuko duena, soberakina zaintzaren ekonomian berrinbertituko duena, hornitzaile publikoak eta pribatuak bereizten ez dituen arau-esparru batekin, etab.

H. Cottamen iritziz, zaintza-modu berriak nahi diren zainketak imajinatzea eta benetan zaintzeak esan nahi duena berreskuratzea ahalbidetzen duten baldintzak aurkitzen dituzten heinean soilik garatu ahal izango dira.

Hilary Cottam ohorezko irakaslea da UCLko Berrikuntza eta Proposamen Publikoko Institutuan (IIPP). Gaur egun egiten duen lana iraultza teknologikoetan eta ongizate-sistemetan gizartea aldatzeko dituen aukeretan oinarritzen da.

Osasunaren aldeko Fundazioa (The Health Foundation) ongintzako erakunde independente bat da, Erresuma Batuko pertsonentzako osasun onena eta arreta medikoa lortzera bideratua. REAL Centre fundazioaren zentro bat da, epe luzeko ekonomiaren ikerketara eta azterketara bideratua, arreta soziosanitarioaren eremuan erabakiak hobeto hartzen laguntzeko ebidentziekin.

Hitzaldia ikusi edo osorik kontsultatu nahi baduzu, ondorengora jo dezakezu: “Arreta soziosanitarioaren eremuko gizarte-zainketetarako ikuspegi erabat berria.  Nola irudikatu eta birdiseinatu laguntza-sistemak mende honetarako”. (A radical new vision for social care. How to reimagine and redesign support systems for this century), The Health Foundation (2021) argitaratutakoa.