Osasun Saila

Non datza lidergo soziala eta nola lagundu arreta soziosanitarioa hobetzen?

Argitalpen-data: 

Koordinazio Soziosanitarioko Taldea.

Txostenaren portada: 'Gizarte-arretako lidergoari buruzko istorioak. Aurrerapena pestilentziaren eta miseriaren erdian' (Stories from social care leadership. Progress amid pestilence and penury), The King?s Fund: 2021)

Txostenaren portada: 'Gizarte-arretako lidergoari buruzko istorioak. Aurrerapena pestilentziaren eta miseriaren erdian' (Stories from social care leadership. Progress amid pestilence and penury), The King?s Fund: 2021)

The King 's Fund-ek argitaratutako txosten batean, Erresuma Batuan gizarte- eta osasun-arreta integratzeko prozesuan lidergoari laguntzeak duen garrantzia jorratzen da, eta erabakiak hartzeko ikuspegi inklusibotik eratorritako indargune batzuk eta ekimenak hedatzeko tokiko lidergoaren esperientzia nabarmentzen dira.

Richard Humphries eta Nicholas Timmins egileek arreta soziosanitarioaren eremuko gizarte-lidergoaren izaerari buruzko esplorazio-txosten honi ekin diote, eta nabarmendu dute, alde batetik, ikusezintasuna eta ahaztea askotan helduen gizarte-arretari lotuta dagoela – Erresuma Batuko ongizate-estatuaren besoa –, eta, bestetik, gizarte-sektoreak azken hamarkadan jasan duen finantza-presio handia.

Gizarte-arretaren mundu labirintikoa edo sinplea ez dena

Erresuma Batuko gizarte-arretaren eta -zerbitzuen testuingurua ulertzeko, txostenak Erresuma Batuko gizarte-arretaren sistemaren karakterizazio labur bat jasotzen du – askotariko iturriak kontsultatzearen emaitza –, zerbitzuen antolaketa-, finantzaketa- eta hornidura-ereduari buruzko oinarrizko informazioa ematen duena.

  • Finantzaketa

Erresuma Batuko gizarte-arreta funts publikoak (gobernu zentralaren diru-laguntzetatik edo udal-zergen bitartez lortutakoak) eta jatorri pribatuko beste batzuk konbinatzen dituen eredu baten emaitza da. Horrek esan nahi du 22 mila milioi finantzaketa-libra esterlina inguru daudela, gastu pribatuko 11.000 milioi libera esterlinarekin eta 100 mila milioirekin batera, zaintzak modu ez-pribatuan beren gain hartzen dituzten lagunen eta senideen diruzkoak ez diren ekarpenei dagozkienak. Datu gutxi badaude ere, kalkulatzen da gizarte-arretako gastu publikoaren erdia baino zertxobait gehiago lan egiteko adinean dauden helduei bideratzen zaiela.

  • Gasturen gaia edo nork ordaintzen duen

Egoitzetako pertsonen % 40k bere gain hartzen du zainketen kostua, eta tokiko agintariek ordaintzen dute zatirik handiena gainerako egoeretan. Kasuen % 25ean, pertsonek eta haien familiek kostuen ordainketa osatu behar dute. Hala ere, pertsona batzuek guztiz pribatuak diren zainketengatik ere ordaintzen dute.

  • Finantzaketan erantzukizuna eta zerbitzuen kontratazioa

Adibide gisa: Ingalaterrako tokiko ehun eta berrogeita hamabi agintarik kontratatzen dute funts publikoekin finantzatutako arretaren zatirik handiena. Bestalde, Britainia Handiko Osasun Zerbitzuak (NHS) egoitzetako oheen % 10 inguru finantzatzen du NHSren etengabeko arreta medikoaren bitartez, eta bere gain hartzen du pertsona kopuru txiki samarreko erizaintzako arretaren kostua.

  • Gizarte-arreta ematea

Gutxi gorabehera 18.000 erakunde (34.000 establezimendu inguru) arduratzen dira gizarte-arreta emateaz. Agentziek eta sektore boluntarioak arreta-zerbitzuak ematen dituzte etxean, NHSren hornidura komunitarioarekin batera (barrutietako erizainak eta okupazio-terapeutak).

Tokiko agintarien eta NHSren jabetzako oheen ehuneko txikia dagoen arren, egoitza-plazen % 95 sektore pribatuan daude, eta bertan lau edo bost enpresa handik biltzen dute merkatuaren % 12. 30 hornitzaile garrantzitsuenek oheen %30 baino ez dute. 

Zaintza-hornidura horretan beste egoitza-formula batzuk ere sartzen dira, hala nola etxebizitza babestuak eta zainketa berezietako etxebizitzak, bai sektore publikoan, bai pribatuan.

Gizarte-zerbitzuak eta -prestazioak hornitzeko eta antolatzeko moduari dagokionez, Erresuma Batuko gizarte-arretaren sektorearen ezaugarria inplikatutako eragileen heterogeneotasun handia da: komisiodunak, hirugarren sektoreko erakundeak, etab. Ezaugarri horien eta beste batzuen ondorioz, gizarte-arretako zerbitzuen kalitatearen eta lidergoaren aldakortasuna handia da.

  • Gizarte-arretaren lan-indarra: nork egiten du lan gizarte-arreta ematen eta non?

1,5 milioi pertsona inguruk lan egiten dute gizarte-arretan, NHS erabiltzen duten pertsonen kopurua baino zertxobait gehiago. Herena baino gehixeago etxeko arreta ematen ari da. Eta kopuru horri modu pribatuan kontratatutako etxez etxeko zerbitzuak gehitu behar zaizkio, % 40ra irits daitezkeela uste baita. Sektoreko biztanleria aktiboaren zati handi bat (280.000 langile) Europar Batasuneko herrialdeetatik edo munduko gainerako herrialdeetatik dator; beraz, oraindik ez dakigu zer ondorio dituen Brexitak. Gainera, 145.000 zaintzaile zuzenean daude laguntzaile pertsonal gisa enplegatuta, tokiko agintariek emandako ordainketa zuzenen eta aurrekontu pertsonalen bitartez, edo modu pribatuan enplegatuta.

  • Gobernuaren rola gizarte-arretan

Gobernuaren bi sailek hartzen dute parte gizarte-premiei erantzuteko lanean. Horietako bat Osasun eta Gizarte Arreta Saila da. Sail horrek gobernu zentralaren diru-laguntza negoziatzen du, gero bigarren sailaren bidez bideratutako Altxorrarekin (Etxebizitza, Komunitateak eta Tokiko Gobernua), nahiz eta finantza-hornidura ez dagoen ezarrita, eta eztabaidak daude bi sailen eta Altxorraren artean udal-zergek beren gain hartu beharreko zenbatekoari buruz.

Metodologia

Gizarte-sektoreko lidergoaren gakoak ezagutzeko, bi egileek berrogei elkarrizketa egin zituzten, eta horietan parte hartu zuten nazio-mailako eragileek, helduentzako gizarte-zerbitzuetako arduradunek eta zerbitzu horien erabiltzaileek. Besteak beste, gizarte-arretako lidergoaren afektibitateari buruz eta lidergo horretan hobetu daitezkeen alderdiei buruz galdetu zitzaien elkarrizketatuei. Elkarrizketa horien alderdi nabarmenenak eta ondorioak dira txosten honen helburu nagusia.

Erresuma Batuan gizarte-arreta hobetzeko hobekuntza-arloak eta indarguneak identifikatzeko egindako elkarrizketen ondorioak:

  1. Lidergoa garrantzitsua da gizarte-arretaren maila guztietan, baina funtsezkoa da toki-mailan. Elkarrizketetan identifikatutako aldaketa inspiratzaileenetako eta eraginkorrenetako batzuk hornitzaileenak eta arretako langileenak dira, baina baita lidergo-rola beren gain hartu zuten erabiltzaileenak ere. Txostenaren egileek gizarte-arretan koprodukzioak duen garrantzia aipatzen dute. Britainia Handian, zenbait esperientzia ezagutzen dituzte, hala nola aurrekontu pertsonalak, zuzeneko ordainketak edo esperientzia bidezko adituak (experts by experience), tokiko agintariek bultzatuta. Azken batean, laguntza-formulak sustatu nahi dira, laguntza behar dutenek ahalik eta modurik autonomoenean eta beren nahietara hobeto bizi daitezen bermatzeko. Eta erakunde onenak erabiltzaileen iruzkinak baloratzen dituztenak dira.
  1. Gizarte-arreta, bere adierazpen nagusian, hainbat udal-zerbitzuri lotuta dago; besteak beste, etxebizitzari, aisialdiari, komunitate-instalazio zabalagoei, enpleguari eta berroneratze ekonomikoari. Hau da, NHSren irismena/erantzukizuna gainditzen duten zerbitzu sorta zabala. Elkarrizketetatik ondorioztatzen da kontua ez dela bi erakunde (gizarte-arreta eta osasun-arreta) egituraz integratzea, baizik eta lege-, finantza-, erregulazio- eta jarduera-pizgarrien esparru bat sustatzea, lankidetza-portaera saritzeko. Eta errealitatea da gaur egun NHSko profesionalak ez direla saritzen lankidetzan aritzeagatik.
  1. Daturik eza, datuen kalitaterik eza, hainbat iturritatik (hornitzaile publikoak, hornitzaile pribatuak, etab.) datozen datuak biltzeko beharra edo gizarte-arretaren maila guztietan gaikuntzan eta garapenean inbertitzeko beharra hobetu beharreko arloak dira gizarte-eremuan lidergoa indartzeko
  1. Gizarte-arretako hornitzaileen ahotsa bateratzea, NHS (NHS Providers) hornitzaileek, adibidez, osasunaren arloan duten eraginari kontrajarrita. Gizarte-arloan esku hartzen duten agenteen interes barregarriek ahotsak eta jarrera bakarrak zailtzen dituzte.
  1. Tarifak (egoitzak eta etxez etxeko arreta, batez ere) definitzeko esparru nazionalik ez izateak gizarte-arretaren sektoreko harremanak zailtzen ditu; beraz, elkarrizketatutako pertsona asko Erresuma Batuan irizpide komunak ezartzearen alde daude, metodologia komun baten bidez gizarte-arretaren tokiko kostua ezartzeko, eta, aldi berean, ahalegin handiagoa egin daiteke emaitzak ebaluatzeko eta zerbitzuen kalitatea hobetzeko.
  1. Elkarrizketatuek Osasun eta Gizarte Arreta Sailean gizarte-arretaren rola berrezartzeko beharra ikusten dute. Gizarte-langilearen lanpostua buru bihurtzeak eta sortu berri den gizarte-laneko erizainaren lanpostuak eragin dezakete gizarte-lanaren lidergoa sailean, gobernu-arloko milioi eta erdi langiletan garrantzi txikia izan arren.

Elkarrizketetatik ondorioztatzen denez, gizarte-lidergoaren erakusle onenetako batzuek oso tokiko dimentsioa hartzen dute, eta, aldi berean, Britainia Handiko gobernuaren Osasun eta Gizarte Arreta Sailaren lidergo gabeziari buruzko kexa komun eta orokorra nabarmentzen da; azken batean, aukera gisa planteatzen da, sektorean ahots bateratuagoa izateko aukerarekin batera. Adierazitako alderdien artean, lidergoak arreta soziosanitarioaren eremuan dituen erronkei buruzkoa da dokumentua, besteak beste honako hauek aipatuz: daturik, azpiegiturarik eta ikerketarik eza, gaikuntzarik eta garapenik eza, edo gizarte-arretaren eremurako eta arreta horrek osasun-arretarekin duen harremanerako ikuspegirik eta estrategiarik eza.

Richard Humphries eta Nicholas Timmins egileek osasunaren arreta eta zainketak integratzeko aukera azpimarratzen dute, biztanleriaren osasuna eta ongizate orokorra hobetzeko, sistemak lidergoaren arloan ematen dituen indarguneak aprobetxatuz: bai NHSren barruan, gizarte-arretaren esparru orokorrean, tokiko gobernuen edo hirugarren sektoreko erakundeen eskutik, besteak beste.

Azkenik, komeni da azpimarratzea txosten honetan ez dela hain optimista ez den erreferentziarik egin elkarrizketatutako pertsonengandik, baizik eta lord Bethell Gizarte Zerbitzuetako ministroarengandik, eta epidemiaren testuinguruan gizarte-arretaren belaunaldi-erreforma sakonari ekiteko kudeaketa- edo politika-gaitasunik ez dagoela adierazi du. Egileek, hala ere, baieztatzen dute eskaera bat dela gizarte-eremutik frogatzea kudeaketarako eta politikak formulatzeko gaitasuna dutela beharrezko erreformei ekiteko, behin COVID-19k eragindako epidemia jasota.

The King 's Fund (leiho berri batean irekitzen da) ongintza-erakunde independentea da, 1897an sortua, eta Ingalaterrako osasuna eta arreta hobetzeko lana antolatzen du, pertsona guztiek ahalik eta arreta eta osasun onena izan dezaten.

Gai honi buruz argibide gehiagorik behar izanez gero, ondoren agertzen den txostena kontsultatu: 'Gizarte-arretako lidergoari buruzko istorioak. Aurrerapena pestilentziaren eta miseriaren erdian' (Stories from social care leadership. Progress amid pestilence and penury), The King’s Fund-ek argitaratutakoa 2021 urtean.