Osasun Saila / Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako Saila

Adineko pertsonengan nahi gabeko bakardadea prebenitzeko esku-hartzeak

Argitalpen-data: 

Koordinazio Soziosanitarioko Taldea.

Artxibo irudia

Artxibo irudia

Jarraian, La Caixa Fundazioak egindako txostenak gogoeta bat egiten du adinekoen kolektiboaren bakardadearen fenomenoari buruz, eta esku hartzeko eredu bat planteatzen du nahi ez diren bakardade-egoerak prebenitzeko.

Bizi-itxaropenaren hazkundeak, familia-nukleoen tamaina txikiagoak eta horien barruko rol berriek eta gero eta longeboagoak diren gizarteekin lotutako aldaketek nahi gabeko bakardadea bezalako fenomenoak azaleratzen dituzte, eta horrek ondorio garrantzitsuak ditu jasaten duten pertsonen osasunean eta ongizatean.

Gizarte-harremanek zahartzaroan duten garrantzia duela hamarkada batzuetatik hona aztertu du Gerontologiak; hala ere, gizarte-funtzionamenduan gertatzen diren aldaketak ez dira zahartzaroarenak soilik, baizik eta pertsonen bizi-zikloaren etapa guztietan gertatzen dira.

Funtzionamendu sozial hori hiru aldagairen arabera aztertzen da: sare sozialak, gizarte-harremanen bilduma gisa ulertuta, gizarte-babesa, hau da, babes emozionala trukatzeko espazioa, zeregin instrumentalak eta informazio-laguntza, eta gizartean parte hartzea, hau da, pertsona bere komunitatearekin lotzen duten jarduera formal eta informaletan parte hartzea. Elementu horietako bakoitzak pertsonen bizitzan duen intentsitateak nahi ez diren bakardade-egoerak murrizten edo areagotzen laguntzen du.

Adinekoei dagokienez, zenbait azterlanen arabera, etapa horretan kalitate handiagoko harremanak garatzen dira gizarte-sare murritz baten barruan, eta mendekotasun-egoerarik ezean, talde horrek parte-hartze handia du bere komunitatean, adin txikiagoko beste talde batzuekin alderatuta.

Oro har, familia (bikotekidea eta seme-alaba helduak) da laguntza-iturri nagusia, eta bikotekidearekin bizitzeak babesa ematen du bai osasun fisikorako, bai ongizate psikologikorako. Lagunak ere leku garrantzitsua dira, eta eragin handia dute adinekoen osasun psikologikoan. Luzetarako azterketen emaitzek erakutsi dute zenbat eta zabalagoa eta askotarikoagoa izan lagun-sarea, orduan eta 'zoriontsuagoak eta osasuntsuagoak' direla zahartzaroko pertsonak.

Harreman kopurua murriztea eta horien kalitatea handitzea prozesu naturala da pertsonen bizi-zikloan zehar, eta kalitatezko harremanek ematen duten ongizatea areagotzea du helburu. Hala ere, zahartzaroko prozesu horrekin batera, estatistikoki adin-talde horretan maizago gertatzen diren egoerak gertatzen dira (galerak, mendekotasun-edo gaixotasun-egoerak agertzea, hauskortasuna, erretiro-aldiaren hasiera, familia-aldaketak, etab.), eta horrek laguntzen du harremanak eta laguntza-sareak ahultzen, eta, horrekin batera, isolamendu eta bakartasun-sentimenduak areagotzen.

Zirkunstantzia horiek, pertsonarentzat bat-batean agertutakoak, bakardadea bilatzen ez den egoera bihurtzen dute, eta, beraz, nahi ez den egoera, eta horiek pairatzen dituztenen osasun fisikoan eta psikologikoan eragiten dute.

Nahi ez den bakardadearen osasun fisikoaren ondorioen artean, honako hauek identifikatu dira, besteak beste: presio arteriala handitzea, sistema immunearen alterazioak, mugikortasuna okertzea, jarduera fisikoa eta gaitasun funtzionala murriztea, obesitatea. Osasun psikologikoari dagokionez, honako hauek nabarmentzen dira: funtzionamendu kognitiboaren okerragotzea, Alzheimer eta/edo osasun mentaleko arazoak (depresioa, adibidez) izateko arriskua areagotzea, eta instituzionalizatzeko eta hiltzeko arriskua handitzea. Ildo horretan, Holt-Lunstad (Holt-Lunstad et al., 2010) bezalako egileek uste dute bakardadea osasunerako arrisku-faktoretzat hartu beharko litzatekeela, kolesterolaren, obesitatearen edo beste batzuen antzera.

Testuinguru horretan, La Caixa Fundazioak (leiho berri batean irekitzen da), Kataluniako Gurutze Gorriarekin (leiho berri batean irekitzen da) batera, 'Sempre Acompanyats' programa jarri zuen abian 2013an (beti lagunduta), nahi ez diren bakardade-egoerei erantzuteko diseinaturiko programa, egoera eta testuinguru desberdinetara egokitutako esku-hartzeak garatzeko gakoak emanez (banakako eta taldeko esku-hartzeak, IKTetan oinarrituak, edo egoitza-zentroetan, kapital sozialaren hobekuntzan eta herritarren parte-hartzean zentratuak).

Horrez gain, hainbat testuingurutan garatutako esku-hartze eraginkorrenen berrikuspen sistematikoa egiten da txostenean, honako hauek nabarmenduta:

  • Komunitatean bizi diren adinekoen bakardadea eta isolamendu soziala minimizatzera bideratutako esku-hartzeak, gizarte-trebetasunak garatzeko programetan, gizarte-laguntzako programetan (boluntariotza gisa – Befriending-) edo gizarte-jokabide desegokituak aldatzeko programetan zentratuta.
  • Instituzionalizatutako adinekoen bakardadea eta isolamendu soziala minimizatzera bideratutako esku-hartzeak, hala nola animaliekin egindako terapia (txakurrak), landareen zaintza (hortoterapia), mantentze fisikoko eta egoera psikologikoa hobetzeko jarduerak edo senideekin eta lagunekin bideodeiak egitea lotura sozialari eusteko.
  • Adinekoen bakardadea eta isolamendu soziala minimizatzera bideratutako esku-hartzeak, informazioaren teknologietan oinarrituta. Bakardadea eta depresioa murrizteko Internet eta ordenagailua erabiltzen dituzten esku-hartzeak dira. Hala ere, egindako metaanalisiaren ondorioek erakusten dute eraginkorrak direla bakardadea eta depresioa murrizteko.

Azkenik, txostenaren ondorioen artean esku-hartze eraginkorrak formulatzeko gako batzuk jasotzen dira. Besteak beste, programaren atxikimendua bultzatuko duten jarduera motibatzaileak izan behar direla adierazten da, esku-hartzeak helburuetara bideratzea eta bakardade-sentimenduak partekatzea, berdinen arteko laguntza, taldearekiko konfiantza eta taldeko kide izatearen sentimendua sustatzea.

Gai honi buruz argibide gehiagorik behar izanez gero, txosten osoa hemen kontsultatu.