Kultura eta Hizkuntza Politika Saila

Euskadi Literatura Sariak [2014]

GAZTELANIAZKO LITERATURA

Cómo pudo pasarnos esto - Atala

Irabazlea: Idoia Estornés Zubizarreta
Izenburua: Cómo pudo pasarnos esto
Argitaletxea: Erein

18.000 euroko saria eta 4.000 euroko lan saritua beste hizkuntza batean argitaratzen bada.

Epaimahaia:

  • Ramiro Pinilla García, epaimahaiburua
  • Beatriz Celaya Barturen, epaimahaikidea
  • Isabel Muguruza Roca, epaimahaikidea
  • Joseba Iñaki Esteban Azurmendi, epaimahaikidea
  • José Fernández de la Sota, epaimahaikidea

EPAIMAHAIAK IKUSITAKO MERITUAK

Memoria liburua, autobiografia edo bizitzaren balantzea, baina baita norbereran bizitzaren eleberria ere. Bizitza kontatutua, eta ongi kontatua. Ez datu, data eta gertaeren zerrendatze hutsa, hori baino zerbait gehiago baizik. Narratzailearentzat eta bere herriarentzat funtsezko garai baten kronika. Editore, historialari, kazetari eta “60ko hamarkadako emakumea” izanik, Idoia Estormesek azken mende erdiko euskal kulturaren kronika orokorra idatzi du, itxura batean hala nahi ez izana iruditu arren. Liburu garrantzitsua, zorrotza eta aurreiritzirik gabea, zintzoa. Lekukotza berritzailea emakumearen ikuspegitik.


SARITUTAKOARI BURUZKO HAINBAT DATU

Idoia Estornés Zubizarreta

Idoia Estornés Zubizarreta (Txileko Santiago, 1940).

Idoia Estormés Zubizarretak betidanik idatzi izan du; besterik egiten ez dakiela dio berak. Txileko hiriburu Santiagon jaio zen (1940), Nafarroako Unibertsitatean egin zituen ikasketak, Londresen bizi izan zen, Euskadin errotu zen 1967an.

Bere buruari “60koen hamarkadako neska” deitzen diona, Aliatuen garaipenaz geroztik bizirik iraun zuten faxismo bien (Espainia eta Portugal) alaba da. Emaitza: “diktadore-moldean, ore katoliko-faxistaren gainean, gehitu gaztetasuna erruz, usain lirikoa beste hainbeste, eta nahastu dena baikortasun positibistaz eta hurbileko iraultza-soinuz. Soufflea puzten hazten denean kontraesan guztiak gaindituta izango ditugu. Garra itzali baino lehen zerbitzatu”. Eta gehiago: apaintzeko, tokiko ukitua eman, euskal ukitua.

Aldi berean ama ere bada, bere belaunaldia familiaren mikroskopio akademikoaren bidez epaitzera deituriko leinu baten ama, berak aurreko belaunaldiarekin egin zuen bezala, La construcción de una nacionalidad vasca (1988) lanean.

Historialaria, zutabegilea (bizia, umoretsua, polemikoa), Estornes Lasa anaien (osaba eta aita) Auñamendi Entziklopediaren erredakzioa eta eguneraketa zuzendu zuen 2005era arte.


CÓMO PUDO PASARNOS ESTO - CRÓNICA DE UNA CHICA DE LOS 60

Euskal erbesteratuen alaba Donostiara hurbildu da 1958an. Txile eta Euskadiren arteko kontrastea nabarmena da. Ihes egin beharra dago; etorkin eta gazteek halaxe egiten dute, milaka dira. Familiaren argitaletxea gerraren errautsetatik berpizten ari da. 60ko hamarkadako neska antifrankista bihurtuko da bera, Electra asaldatua. Ondoren historialari, publizista; Euskal Herriko 1968a gainera etorriko zaio.

“60ko hamarkadako neska”, bere herrikide eta adinkide askok ez dute oraindik erantzunik, horretan dihardute. Liburu honek hurbilketa bat eskaintzen du, lekukotza bat, zenbait; belaunaldi baten kronika da, eguneroko bizitza ere txertatzen duena, barnerako begirada bat, zintzotasun intelektuala, ozartasuna, barrea eta haserre apur bat ere bai. Bizitzak bizitzaren antza izan dezan, data-sorta hotza izan beharrean.


ZATIA

Nací después del 36. Mi cofradía generacional es la de la posguerra, nutrida hasta la médula de ideal resistente frente a la ocupación nazi-fascista. Todo coincidía, todo cooperaba para que consideráramos la rebelión contra la tiranía, el paso a la clandestinidad, el riesgo asumido, como actos de moral suprema frente a las otras opciones: el miedo invencible a las consecuencias, o la connivencia –pasiva, activa– con el «enemigo». Nada de valores intermedios. En nuestro imaginario solo la cobardía, asumida como una tara, nos impedía ser como los héroes antifascistas de la literatura-cine llegados de extramuros. La muerte de Manzanas, la situación que acarreó, cambiaron el rumbo de más de una vida. En la Pamplona de los 60 dejé de ser la hija de unos nacionalistas vascos para ser un antifranquista más, de los que comenzaban a pulular en las universidades, a infiltrarse en las organizaciones oficiales. En el Londres del 67 me llenó de orgullo que mi Vascolandia apareciera en los titulares del segundo país más importante del mundo, y que lo hiciera con la frente alta. En 1968 dejé de ser una chica antifranquista con veleidades euzkadianas para subirme al vagón del nuevo nacionalismo, el que nada-tenía-que-ver-con-el-de-los-viejos y los rechazaba por pusilánimes, agotados, por «burgueses».

España estaba fuera de la Historia desde 1945. Se había caído de una Europa –la de los años 30– en la que había encarnado el más emocionante de los símbolos, el de la lucha antifascista, a muerte. En los 60, éramos los parientes pobres molestos que trataban de sentarse a la mesa familiar, donde ya no había cubierto para nosotros. No deseaba identificarme más con los vencidos, no quería seguir esperando, como ellos, a que nos arrojaran migas. Estaba harta de contar a quien quisiera oírme que ningún historiador –franquista o no–iba a poder demostrar jamás que los nacionalistas vascos hubieran asesinado a nadie, ni quemado iglesias, ni volado puentes e industria de guerra. Harta de las compungidas palmaditas en la espalda de los demócratas y del Papa, que nos habían dejado a los pies de los caballos a la hora de repartirse la victoria aliada. Condenados a ser un país pobre (sin plan Marshall), a seguir bajo la bota parda. Tampoco era muy gloriosa la historia de las dos ramas de mi familia: un gudari y un requeté, el resto estampida. Me sentía como una especie de sabra, rebosante de optimismo, en ruptura con la mentalidad de víctima de los mayores. Pero eso no fue todo; me ganó el orgullo de estar en rebeldía, menospreciaba a los que no lo estaban. No era la única...


AURREKO EKITALDIETAKO IRABAZLEAK

Azken eguneratzea: 2014/11/12