Segurtasun Saila. Eusko Jaurlaritza

Hauteskunde-legeria eta-araudia

Estatuko legeria

Europako Parlamenturako 2014ko maiatzaren 25eko hauteskundeetan, indarrean dauden lege hauek aplikatuko dira Espainian:

Estatuko Hauteskunde Araubide Orokorraren Lege Organikoa (HAOLO), 1985eko ekainaren 19koa, 1985eko ekainaren 20ko Estatuko Aldizkari Ofizialean (BOE) argitaratuta, eta BOE hauetan argitaratutako aldaketak erantsita: 1986ko urtarrilaren 20koa, 1987ko apirilaren 3koa, 1991ko martxoaren 14koa, 1991ko martxoaren 16koa, 1992ko azaroaren 3koa, 1994ko martxoaren 31koa, 1995eko martxoaren 24koa, 1995eko azaroaren 24koa, 1997ko maiatzaren 31koa, 1998ko ekainaren 16koa, 1999ko apirilaren 22koa, 2002ko ekainaren 28koa, 2003ko martxoaren 11koa, 2003ko azaroaren 29koa, 2007ko martxoaren 23koa, 2007ko urriaren 9koa, 2010eko azaroaren 5ekoa, 2011ko urtarrilaren 29koa eta 2011ko uztailaren 16koa (Testu kontsolidatua, HAOLO).

Zehatz-mehatz, Europako Parlamenturako 2014ko hauteskundeetan, aipatutako 1985eko estatuko Lege Organikoaren I. eta VI. tituluetan ageri diren lege-aginduak bete behar dira (HAOLO, I. titulua). (HAOLO, VI. titulua)

Europeko legeria

Egintzak:

• 93/109/EE Zuzentaraua, Kontseiluarena, 1993ko abenduaren 6koa, Europako Parlamenturako sufragio aktiborako eta pasiborako eskubidea baliatzeko modalitateak ezarri dituena, Batasuneko estatu kide batean bizi eta herri horretako nazionalak ez diren Batasuneko herritarrentzat.
• 76/787/IAEE (EEE, Euratom), 2012ko abenduaren 20koa , aurreko 93/109/EE Zuzentaraua aldatzen duena. Zuzentarau horren bidez Europako Parlamenturako hauteskundeetako sufragio pasiboko eskubidea baliatzeko moduak finkatzen dira.
• Europako Parlamenturako diputatuak hautatzeari buruzko egintza 76/787/IAEE (EEE, Euratom), Erabakiari atxikia, 2012ko ekainaren 25eko eta irailaren 23ko Kontseiluaren Erabakiak egindako idazketa.

Zerikusia duten egintzak:

• Batzordearen Jakinarazpena Europako Parlamentuari eta Kontseiluari, 2007ko abenduaren 20koa, EBren Itunaren 19. artikuluan (2. atala) xedatutakoaren araberako salbuespen bat emateari buruzkoa; hain zuzen 93/109/CE, Zuzentarauaren 14. artikuluan (3. atala) xedatutakoari jarraituz aurkeztu zen. Zuzentarau hori Europako Parlamenturako hauteskundeetan Batasuneko herritarren sufragio aktibo eta pasiboari buruzkoa da [COM (2007) 846 amaiera - Aldizkari Ofizialean ez da argitaratu].
• Kontseiluaren Zuzentarau-proposamena, 2006ko abenduaren 12koa, aldatzen duena 93/109/CE, Zuzentaraua, 1993ko abenduaren 6koa, Europako Parlamenturako sufragio aktiborako eta pasiborako eskubidea baliatzeko modalitateak ezarri dituena, Batasuneko estatu kide batean bizi eta herri horretako nazionalak ez diren Batasuneko herritarrentzat [COM (2006) 791 amaiera - Aldizkari Ofizialean ez da argitaratu].
• Batzordearen Komunikazioa Europako Parlamentuari eta Kontseiluari, Batasun hedatuagoan Europako Parlamenturako 2014ko hauteskundeetan Batasuneko herritar guztien parte-hartzea bermatzeko estatu kideek ezari beharreko neurriei buruzkoa [COM (2003) 174 amaiera - Aldizkari Ofizialean ez da argitaratu].
• Batzordearen Jakinarazpena Europako Parlamentuari eta Kontseiluari, 2007ko abenduaren 20koa, EBren Itunaren 19. artikuluan (2. atala) xedatutakoaren araberako salbuespen bat emateari buruzkoa; hain zuzen 93/109/CE Zuzentarauaren 14. artikuluan (3. atala) xedatutakoari jarraituz aurkeztu zen, Europako Parlamentuko hauteskundeetarako sufragio aktibo eta pasiboari buruz [COM (2003) 31 amaiera - Aldizkari Ofizialean ez da argitaratu].
• Batzordearen Komunikazioa 93/109/CE Zuzentaraua 1999ko ekaineko Europako Parlamenturako hauteskundeetan aplikatzeari buruzkoa - Europako Parlamenturako sufragio aktiborako eta pasiborako eskubidea, Batasuneko estatu kide batean bizi eta herri horretako nazionalak ez diren Batasuneko herritarrentzat [COM (2000) 843 amaiera - Aldizkari Ofizialean ez da argitaratu].
• Batzordearen Jakinarazpena Europako Parlamentuari 93/109/CE Zuzentaraua aplikatzeari buruzkoa - Europako Parlamenturako sufragio aktiborako eta pasiborako eskubidea, Batasuneko estatu kide batean bizi eta herri horretako nazionalak ez diren Batasuneko herritarrentzat [COM (1997) 731 amaiera - Aldizkari Ofizialean ez da argitaratu].

Gai nagusietan aplika daitezkeen arau-aipamenak

• Hautesle-elkarteak: EHauteskunde hauetan, Hauteskunde Araubide Orokorrari buruzko ekainaren 19ko 5/1985 Lege Organikoaren 44.4 eta 220.3 artikuluetan ezarritakoa da aplikatzekoa (HAOLO) (44.4 art., HAOLO) (220.3 art., HAOLO).
• Hautagai-zerrendak: Ezinbestekoa da 15.000 hautesleren edo 50 kargu hautetsiren sinadura biltzea. Sinadurak biltzeko eredua (EPE 5.3) hauteskunde-prozesuen erregulazio osagarriari buruzko apirilaren 16ko 605/1999 Errege Dekretuaren 5. eranskinean dago (Europako Parlamenturako hauteskundeak) (apirilaren 17ko BOE, 92. zk.).
• Hautesle-errolda: Hauek aplikatzen dira:
  • 288/2014 Errege Dekretua, apirilaren 25ekoa. Horren bidez aldatu egiten dira hauteskunde-zerrenden edukia eta hautesle-errolden kopiena arautzen dituen abenduaren 26ko 1799/2003 Errege Dekretua (BOE,  101. zk., apirilaren 26koa).
  • Otsailaren 2ko 157/1996 Errege Dekretua, hauteskunde-errolda hilero eguneratu eta bertan izena emateko beharrezko datuak arautzeari buruzkoa (Ikusi 1.3 art.) (Otsailaren 20ko BOE, 44. zk.).
  • Urtarrilaren 29ko 147/1999 Errege Dekretua, aurreko Errege Dekretua aldatzekoa (Ikusi 2.3 artikulua eta Xedapen gehigarri bakarra) ) (urtarrilaren 30eko BOE, 26. zk.).
  • 2013ko apirilaren 12ko Ebazpena, Hautesle Erroldaren Bulegoarena, Espainian bizi eta Europar Batasuneko beste herrialde batzuetako herritarrek Europako Parlamenturako hauteskundeetarako hautesle-erroldan inskribatzeko prozedura eta eskaera-eredua onartzekoa. (maiatzaren 27ko BOE, 126. zk.).
• Hauteskunde-koalizioak eratzea: HAOLOren 44.2-3 artikuluan eta 220.3-4 artikuluan ezarritakoa da aplikatzekoa, bai eta HBZren Jarraibidea, irailaren 9koa (1/2010) eta hauteskunde-koalizioek eskuratutako botoak zenbatzeko metodoari buruzkoa ere (HBZ Erabakia, 2011-09-29koa)  (HAOLO,44.2 - 3 artikulua) (HAOLO, 220.3 - 4 artikulua).
• Espainiako hautagai-zerrendetan aurkeztuz gero, Europar Batasuneko herritarrek hautatuak izateko eskubidea dute: horretarako formalki adierazi behar dute beren jatorrizko estutuan ez zaiela hautatuak izateko eskubidea kendu. Ikusi 100/2014 E.D., otsailaren 21ekoa, sufragio pasiboko eskubideaz baliatzeko xedapen jakin batzuk ezartzen dituena (BOE, 46. zk., otsailaren 22koa).
• Alderdi politiko bat sortzea: Honako hau hartu behar da kontuan: alderdi politikoei buruzko ekainaren 27ko 6/2002 Lege Organikoaren I. eta II. kapituluetan xedatutakoa (BOE ekainaren 28a; 154. zk.). Bai eta HAOLOren 220. artikulua ere.
• Hauteskunde Araubide Orokorrari buruzko Lege Organikoak (HAOLO) aldaketa handi samarrak izan ditu 2010 eta 2011n; horren ondorioz, Europako Parlamenturako 2014ko hauteskundeetan honako aldaketa hauek egongo dira, prozedurari dagokionez:
  • Publizitate-kanpaina instituzionalak: HAOLOren 50.3 artikulua aldatu egin zuten 2011n, eta beraz, debekatu egiten die botere publikoei hauteskundeen deialdia egin eta hauteskundeak egiten diren arte, obra edo zerbitzu publikoen inaugurazio-ekitaldiak egitea; horrek ez du esan nahi, ordea, obra edo zerbitzu horiek abian jarri ezin daitezkeenik. Horren helburua da hauteskunde-kanpainak dirauen artean Gobernuak erdietsi dituen lorpenak sustatzeko kanpaina instituzionalik ez egitea, praktika egokia ez delako, zergadun guztien diruarekin exekutatu baitira.
  • Hautesle-errolda: HAOLOren 39.1.artikuluak ezartzen duenez, hauteskunde bakoitzerako indarrean dagoen errolda hauteskunde-deialdia baino 2 hilabete lehenago itxiko da (hauteskunde hauetan 2014ko otsailaren 1ean itxiko da indarrean dagoen hautesle-errolda). Eta lege beraren 39.3. artikuluak ezartzen duenez, errolda zuzentzeko epea indarrean dagoen bitartean hautesleek ezingo dute erreklamaziorik egin barruti batetik bestera egoitza aldatzeagatik, baldin eta aldaketa hori deialdia baino 2 hilabete lehenago gertatzen bada. Neurri horien bidez, hauteskundeak direla-eta gertatu ohi diren iruzurrezko erroldatzeak saihestu nahi dira. Horrez gain, irregulartasun horiek gerta ez daitezen, 39.4 artikuluak baliabide berri bat gehitu du; horren bidez, dagokion inpugnazioa aurkeztu ahalko da Hautesle Erroldaren Bulegoaren ordezkaritzan, baldin eta errolda itxi aurreko 6 hilabeteetan justifikatu gabeko hazkunde esanguratsuak gertatu badira hauteskunde-barruti horretako biztanleen artean. Aipatutako ordezkaritzek emandako ebazpenen aurrean, HAOLOren 40.1 artikuluak Administrazioarekiko Auzibidean aurkeztu beharreko berariazko errekurtso bat gehitu du, erroldako egintzak berrikusiko dituena.
  • Hautagai-zerrendak legez kanpo uztea: HAOLOren 44.4. artikuluak indar politikoetara hedatu du legez kanpo utzitako alderdi politiko baten jardueraren oinordeko diren hautagai-zerrendak aurkezteko debekua. Bestalde, lege horren beraren 49.5 c) artikuluaren arabera, ustez legez kanpokoak diren hautagai-zerrendei aurka egin ahal zaie hauteskunde-kanpainan; horrela, kanpainako azken egunera arte luzatu da Auzitegi Konstituzionalak babes-errekurtsoa ebazteko epea.
    
    HAOLOren 108.4 bis artikuluan xedatutakoaren arabera, bozketa egiten den unetik hautetsiak izendatzen diren arte, Gobernuak kargu horien kautelazko indargabetzea eska dezake Auzitegi Goreneko Sala Bereziaren aurrean, baldin eta kargu horiek ordezkatzen dituzten alderdi, federazio edo koalizioen aurka legez kanpo uzteko prozedura edota epaia betearaztearen inguruko gertakari bat abiaraziko bada hurrengo 15 egunetan.
    
    Horren osagarri gisa, gerora sortutako bateraezintasun-arrazoi berri bat ere gehitu da; kasu hori, geroago epai irmo bidez legez kanpo daudela berretsi den alderdi, federazio edo koalizioek aurkeztutako hautagai-zerrendetako hautetsiei aplikatuko zaie, baldin eta legez kanpo uzteko arrazoiei berariaz eta borondatez uko egiten ez badiete.
  • Hauteskundeetako aurre-kanpaina (apirilaren 1etik maiatzaren 8ra): HAOLOren 53. artikulua aldatu egin da; horren arabera, hautagai-zerrendei debekatu egiten zaie kartelen bidez, merkataritza-euskarrien bidez eta komunikabideetan hauteskunde-propagandako ekitaldiak egitea. Ekitaldi horiek ezin dira justifikatu adierazpen askatasunerako eskubide konstituzionala erabiltzea dela argudiatuz.
  • Mahaikideen zozketari eta Eskualdeko Hauteskunde-batzordeak (EHB) ukatutako desenkusei dagokienez: HAOLOren 26.2. artikuluak xedatutakoaren arabera, 70 urtera arte luzatu da mahaiko kide izan ahal izateko adina; zentzu horretan, ukoa aurkeztu ahalko bada ere, EHBek uko hori labur-labur arrazoitu beharko dute, 27.3. artikuluan xedatutakoaren arabera.
  • Boto baliogabea: 2011. urtean HAOLOren 96.2 artikulua aldatu zenez, boto bat baliogabetzat noiz hartu behar den argitzen da. Horrela, Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeen kasuan, boto-txartelean ageri diren hautagaien izenak aldatu, gehitu edo ezabatu egiten badira, edota nahitara eta borondatez, txarteletan beste edozein aldaketa egiten bada, boto baliogabea izango da.
    
    Aldiz, ez da boto baliogabea izango hautagairen baten izena seinalatuta agertzen den txartela (marka, marra, azpimarra, gurutze, puntu edo dena delakoaren bidez). Hori hala da Auzitegi Konstituzioaren 124/2011 epaiaren arabera, uztailaren 14koa (BOE 184. zk., abuztuaren 2koa), (Oinarri Juridikoak, 3, 4 eta 5), boto-txartelean ageri den hautagai baten izenari egindako markak, botoaren zentzua argi eta garbi badago behintzat, ez du baliogabetasunik sortzen, baliotasuna baizik. Aurrekoarekin bat etorriz, Hauteskunde-batzorde Zentralak (HBZ) baliozkotzat jo zuen hautagai jakin baten izena markatuta edo ezabatuta zuen boto-txartela (HBZren 1/2012 Jarraibidea, martxoaren 15ekoa).
  • Atzerrian modu egonkorrean bizi diren egoiliarrek eskatutako botoa: 75. artikulu berriak boto-prozedura arautzen du; berritasun nagusia da bozkatu ahal izateko botoa aurretik eskatu behar dutela Hautesle Erroldaren Bulegoaren probintziako-ordezkaritzan; halaber, prozedura horri esker, atzerrian bizi diren egoiliarrek kontsuletxean jarritako hautestontzian eman ahal izango dute botoa, edo postaz bidali, hauteskunde-kanpainaren azken hiru egunetan (2014ko maiatzaren 21ean, 22an eta 23an).
    
    Azkenik, Konstituzio Auzitegiaren maiatzaren 11ko 105/2012 Epaia ere aipatzeko modukoa da (Oinarri Juridikoak, 12, 13 eta 14) (BOE 134.zk., 2012ko ekainaren 5ekoa), izan ere, epai horrek baliogabetzat jotzen ditu atzerrian modu egonkorrean bizi direnek erregistratuta dauden kontsuletxera bidali beharrean, zuzenean Lurralde Historikoko Hauteskunde-batzordera bidalitakoak, HAOLOren 75. artikuluan ezarritakoa betez.
• Desgaitasunak dituzten pertsonak: Oinarrizko baldintzak, hauteskunde-prozesuetan parte har dezaten. Gorrek edota entzuteko ezintasunen bat dutenek ere hauteskunde-mahaietako kide izateko eskubidea dute, eta zeinu bidezko hizkuntza dakien interprete bat jarri behar zaie. (422/2011 Errege Dekretua, martxoaren 25ekoa (martxoaren 26ko BOE, 76. zk.).
• Pertsona itsuen boto presentzialari dagokionez adierazi beharrekoa:
  • Konfiantzako pertsonarik gabe itsuek botoa emateko duten aukera HAOLOren 87. artikulua aldatuta xedatu da; aldaketa hori urriaren 8ko 9/2007 Lege Organikoaren bidez aldatu zen (3. artikulua) (urriaren 9ko BOE, 242. zk.).
  • Ikusteko desgaitasuna duten pertsonek botoa emateko eskubidea baliatzeko boto-prozedura abenduaren 7ko 1612/2007 Errege Dekretu bidez arautu zen, (abenduaren 8ko BOE, 294. zk).
  • Aipatutako Errege Dekretu horren arauen garapena Barne Ministerioaren abenduaren 21eko 3817/2007 Agindu bidez gauzatu zen; hau da, ikusteko desgaitasuna duten pertsonek botoa emateko eskubidea baliatzeko boto-prozedura garatu zuen, abenduaren 7ko 1612/2007 Errege Dekretuak xedatutakoa (abenduaren 27ko BOE, 310. zk.).
• Aldi baterako atzerrian izango diren (hauteskunde-garaian) eta bozketa-egunean Espainian izango ez diren espainiar herritarrentzako bozketari dagokionez;abenduaren 7ko 1621/2007 Errege Dekretua adierazi behar da, herritar horientzako botazio-prozedura espezifikoa arautzen baitu (abenduaren 14ko BOE, 299. zk.).

Indarreko hauteskunde-araudiari buruzko aldizkari ofizialetarako estekak eta Europako Parlamenturako 2014ko hauteskundeetarako interesgarriak izan daitezkeen beste informazio batzuk

BOE

Hautesle-erroldari eta boto-eskubidea duten biztanleen zerrenda ofizialari dagokienez:

• 288/2014 Errege Dekretua, apirilaren 25ekoa. Horren bidez aldatu egiten dira hauteskunde-zerrenden edukia eta hautesle-errolden kopiena arautzen dituen abenduaren 26ko 1799/2003 Errege Dekretua (BOE,  101. zk., apirilaren 26koa).
• Hautesle Erroldaren Bulegoaren 2014ko martxoaren 12ko Ebazpena, prozeduren ataria sortzen duena, hautesle-erroldaren datuak eta aplikazioak Hautesle Erroldaren Bulegoa eta bestelako erakunde eskudunen artean bitarteko telematikoen bidez trukatzeko (BOE, 76.zk., martxoaren 28koa)
• Abenduaren 20ko 1049/ 2013 Errege Dekretua, 2013-01-01eko udal errolda berrikustetik lortzen diren populazioari buruzko kopuruak ofizialak direla adierazten da (abenduaren 28ko BOE n,311. zk.).
• Otsailaren 2ko 157/1996 Errege Dekretua, hautesle-erroldaren eguneratzea agintzen duena eta bertan izena emateko beharrezko datuak arautzen dituena: (Otsailaren 20ko BOE, 44. zk.).
• Urtarrilaren 29ko147/1999 Errege Dekretua, lehen aipatutako otsailaren 26ko 157/1996 Errege Dekretua aldatzekoa. (Urtarrilaren 30eko BOE,26. zk.).
• 2013ko apirilaren 12ko Ebazpena, Hautesle Erroldaren Bulegoarena, Espainian bizi eta Europar Batasuneko beste herrialde batzuetako herritarrek Europako Parlamenturako hauteskundeetarako hautesle-erroldan inskribatzeko prozedura eta eskaera-eredua onartzekoa. (Maiatzaren 27ko BOE, 126. zk.).

Posta-zerbitzuaren lankidetza hauteskunde-prozesuan:

• PRE/642/2014 Agindua, apirilaren 24koa, 2014ko apirilaren 11ko Ministro Kontseiluaren Erabakia argitaratzen duena. Horren bidez, posta-zerbitzu unibertsalaren emaileari zerbitzu publikoko betebeharrak ezartzen zaizkio Europako Parlamenturako 2014ko hauteskundeetan (BOE, 100. zk., apirilaren 25ekoa).

Hauteskundeetarako deia:

• 213/2014 Errege Dekretua, martxoaren 31koa, Europako Parlamenturako diputatuen hauteskundeetarako deia egiten duena (BOE, 79. zk., apirilaren 1ekoa).

Espainiako hautagai-zerrendetan aurkeztuz gero, Europar Batasuneko herritarrek hautatuak izateko eskubidea dute:

• 100/2014 E.D., otsailaren 21ekoa, sufragio pasiboko eskubideaz baliatzeko xedapen jakin batzuk ezartzen dituena (BOE, 46. zk., otsailaren 22koa).

Hautestontzi, kabina, boto-paper, gutun-azal eta hauteskunde-inprimakien eredu ofizialak:

• Martxoaren 28ko INT/529/2014 Agindua, hauteskunde-prozesuen arau osagarrien apirilaren 15eko 605/1999 Errege Dekretuaren Eranskinak (apirilaren 4ko EAO, 82 zk.) aldatzen dituena.

Hauteskundeetako diru-laguntzak eta gastuen muga:

• Diru-kopuruak gaurkotzea Apirilaren 7ko HAP/555/2014 Aginduaren arabera, 2014 maiatzaren 25eko Europako Parlamenturako hauteskundeak direla eta hauteskunde-ekitaldiak egiteagatik sor daitezkeen gastuen kopuruak ezartzen dituena (BOE, 86.zk., apirilaren 9koa)

EHAA

Hautesleen, mahaikideen eta ikuskatzaileen lan-eskubideak:

• Agindua, 2014ko apirilaren 16koa, Enplegu eta Gizarte Politiketako sailburuarena. Horren bidez arauak ematen dira langileek beren ordainsariak jasoz Europako Parlamenturako 2014ko maiatzaren 25eko hauteskundeetan parte har dezaten (EHAA, 79. zk., apirilaren 29koa).

BOTH

Araba

• Hautesle Erroldaren Bulegoko Arabako Ordezkaritza: Europar Parlamenturako Hauteskundeetarako atal, mahai eta lekuen zerrenda argitaratzea (ALHAO, 40. zk., apirilaren 7koa).

Bizkaia

• Hautesle Erroldaren Bulegoko Bizkaiko Ordezkaritza: Europar Parlamenturako Hauteskundeetarako atal, mahai eta lekuen zerrenda argitaratzea (BAO, 67. zk., apirilaren 7 koa).

Gipuzkoa

• Hautesle Erroldaren Bulegoko Gipuzkoako Ordezkaritza: Europar Parlamenturako Hauteskundeetarako atal, mahai eta lekuen zerrenda argitaratzea (GAO, 66. zk., apirilaren 7 koa).
• Europar Parlamenturako Hauteskundeetarako atal, mahai eta lekuen zerrenda argitaratzearen akats-zuzenketa (GAO, 91. zk., maiatzaren 16koa).